Սին թվեր. թեման կարելի է փակված համարել
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԻ սկզբանե փաստենք, որ 21-րդ դարի այս խելահեղ, բազմագործոն, արագացված զարգացումների պայմաններում 31 տարվա համար կանխատեսումներ անելն ընդհանրապես, իսկ Հայաստանի դեպքում մասնավորաբար, խելագարության պես մի բան է, եթե չասենք ավելին...
Առավել ևս, երբ հայտարարվում են նշաձողեր և նպատակներ, որոնք որևէ ուղենիշային հիմնավորմամբ, կամ թեկուզ միջանկյալ արդյունքների ձևակերպումներով չեն ուրվագծվում:
Ամենայն հավանականությամբ, դրանք կատարվել են զուտ միտինգա-վարկանիշային մոլուցքի տրամաբանության մեջ, և մասնագիտական տեսանկյունից քննարկելն ինքնին աբսուրդի դաշտից է: Ինչևէ, եղածն եղած է, հայտարարվել է, և որպեսզի վերջնականապես փակվի այս անիմաստ թեման, անդրադառնանք հիմնական թվերին:
Ի՞նչ է նշանակում` 2050 թվականին 15 անգամ ավելի մեծ ծավալի ՀՆԱ, 5 մլն բնակչություն և միջին ամսական անվանական աշխատավարձի 7 անգամ բարձրացում Հայաստանում:
Մնացած թվերի և «մտքերի» վրա նույնիսկ ժամանակ ծախսելն ափսոս է` չանդրադառնանք:
Դիտարկենք առանձին-առանձին ՀՆԱ-ի, միջին ամսական անվանական աշխատավարձի և բնակչության աճի նշված թվերը, իսկ վերջում համադրենք դրանք:
Եթե հաշվի առնենք, որ ՀՀ պետբյուջեի միջնաժամկետ ծախսային ծրագրի մեջ հաջորդ 3 տարիների համար արդեն նախատեսվել է տարեկան միջինը մոտ 5% ՀՆԱ-ի աճ, ապա հաջորդ 28 տարիների համար տարեկան միջին աճի տոկոսը պետք է ավելին լինի, քան 8,5%-ը: Բայց դա առայժմ մի կողմ թողնենք:
Արդյո՞ք այդքան հավակնոտ և շատ է 31 տարում ՀՆԱ-ի 15 անգամ ավելացումը, որ մեծամասամբ կարծիք է հայտնվում, թե չափազանցված թիվ է: Պարզ, չոր թվաբանություն` «առանց կոտորակների, հարյուրերորդականների» և առանց որևէ այլ հարյուրավոր գործոններ հաշվի առնելու:
Այսօրվա ՀՆԱ-ի ծավալը կազմում է 6 տրլն դրամ, այսինքն՝ 2050 թվականին այն «լինելու» է 90 տրլն դրամ: 3 մլն բնակչության դեպքում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 2050 թվականին «կլինի» 30 մլն դրամ, այսօրվա 2 մլն դրամի փոխարեն: Եթե տարեկան միջին գնաճը հաշվենք 4% (այս համատեքստում` նորմալ աճը ապահովելու համար ծայրահեղ համեստ ցուցանիշ), ապա միայն գնաճի արդյունքում այսօրվա 2 մլն դրամը հավասար կլինի 2050 թվականի մոտ 6,8 մլն դրամի իրական արժեքին ( 2000000x( 1+4:100 )-ի 31 աստիճան = 6,8 ):
Պարզ ասած` 2050 թվականին մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն ( 30 մլն դրամ) իրականում կլինի ընդամենը 4,5 անգամ ավելին, քան 2018-ին էր:
Սա 3 մլն-ի դեպքում: 5 մլն բնակչության դեպքում մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի ծավալը կլինի մոտավորապես 18 մլն դրամ, այսինքն` 2018 թվականի նկատմամբ իրական աճը 2050 թվականի արդյունքում կլինի ոչ թե 4,5 անգամ, այլ ընդամենը` 2,5 անգամ: Հիշենք այս թիվը:
2018 թվականին միջին ամսական անվանական աշխատավարձը կազմել է 206 հազար դրամ: 7 անգամ ավելանալու դեպքում այն կազմելու է 1,4 մլն դրամից քիչ ավելին:
Հաշվի առնելով գնաճի 4% միջին տարեկան մակարդակը, այսօրվա 206 հազար դրամի իրական արժեքը 2050 թվականին հավասար կլինի մոտ 700 հազար դրամի: Հետևաբար` միջին ամսական անվանական աշխատավարձի իրական աճը 31 տարում կլինի ընդամենը` 2 անգամ:
Բնակչության թվաքանակի աճը` մինչև 2050 թվականը միջին տարեկանը` մոտ 64 հազար մարդ:
Բնակչության ավելացումը տեսական երեք աղբյուր ունի. առաջին` ծնելիության և մահացության տարբերության ավելացում, երկրորդ` ներգաղթի և արտագաղթի տարբերության ավելացում, երրորդ` ֆանտաստիկայի և աբսուրդի դաշտից է, բայց նշենք...
Չի բացառվում, որ մի գեղեցիկ օր միտինգներում սա էլ կհայտարարվի ու ծափահարությունների կարժանանա: Ուրեմն` գրավում են այլ երկրներ և գերեվարված բնակչության քանակի տվյալները գումարվում են երկրի տվյալներին:
Առաջին` ծնվածների և մահացածների տարբերություն: Կիրառենք «աննախադեպության» կանխավարկածը:
Վերջին 80 տարում ծնելիության տարեկան մաքսիմումը եղել է մոտ 50 հազար: Սրանից հանենք տարեկան նույն ժամանակաշրջանի մահացության վերջին 80 տարվա մինիմումից պակաս թիվը` 20 հազար:
Ամեն ինչում «աննախադեպության» կանխավարկածով առաջնորդվելով՝ տարբերությունը ստացվում է մոտ 30 հազար մարդ:
Շարունակենք նույն տրամաբանության մեջ, և անցնենք երկրորդ աղբյուրին. ներգաղթի և արտագաղթի տարբերություն. 31 տարի անընդմեջ տարեկան առնվազն 64 հազարով ավելանալու է բնակչությունը, և կստացվի, որ տարեկան ներգաղթողների և արտագաղթողների տարբերությունը պետք է լինի 34 հազար մարդ, որովհետև 30 հազարի աճը «ապահովվել էր» բնական աճի հաշվին ( 64-30=34 ):
Նույն ֆանտաստիկայի շարքից կլինի, եթե համարենք, որ արտագաղթը լինելու է 0, բայց այդպես հաշվենք:
Որտեղի՞ց, ո՞ր երկրներից և ինչու՞ պիտի լինի տարեկան 30 հազար մարդու ներգաղթ, եթե 2050 թվականին ակնկալվող նշաձողերը` մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի ծավալը` 18 մլն դրամ, և միջին ամսական անվանական աշխատավարձը` խղճուկ 1 մլն 400 հազար դրամ, չեն գերազանցում մեր հայրենակիցների գտնվելու երկրների այդ նույն ցուցանիշներին` նույնիսկ այսօր:
Այնպես որ, պետք է մոռանալ այս թվերն ու թեման, և անցնել կողքով այնպես, ինչպես անցել ենք մնացած բոլոր սին խոստումների, ամբոխահաճության և դատարկ խոսակցությունների կողքով:
ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ