Հովհար. ինը հազար տարվա պատմություն
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՏարբեր ժամանակներում մարդիկ այս կամ այն չափով օգտագործել են հովհարներ:
Այս հարմարանքը հայտնվել է հնում, և դրա մասին վկայում են ինչպես արվեստի ստեղծագործությունները, այնպես էլ մինչ մեր օրերը պահպանված գրավոր տեքստերը: Բոլոր հովհարները կարելի է բաժանել երկու տեսակի՝ չծալվող և ծալովի:
Անկասկած, ամենահին հովհարները եղել են չծալվող:
Դրանք իրենցից ներկայացրել են բույսի մեծ տերև, կամ էլ բռնակին ամրացված ինչոր նյութից պատրաստված հարթ շրջանակ:
Պատմաբանները ենթադրում են, որ առաջին հովհարները հայտնվել են մոտ 9 հազար տարի առաջ, բայց դրանց ամենահին գտածոները թվագրվում են մ.թ.ա. 770 - 256 թվականներով:
Այդ ժամանակներին վերաբերող գտածո բրոնզե իրերի նախշազարդումներում և պատկերներում առկա են երկար բռնակներով հովհարանման առարկաների պատկերներ:
Բացի դա, Ցզյանլինի (Չինաստանի Հուբեյի նահանգ) պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել են հնագույն հովհարների պահպանված որոշ մասեր, ըստ որոնց, պարզվում է, որ հովհարները եղել են փայտյա բռնակին ամրացված փետուրներ:
Հնում հովհարի առկայությունը ցույց էր տալիս դրա տիրոջ հարստությունը և բարձր կարգավիճակը: Ժամանակի ընթացքում հովհարների ձևը բարելավվել է: Կռվող թագավորությունների ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. 5 - 3-րդ դարեր) սկսել են օգտագործվել կիսաշրջանաձև տիպի հովհարներ, որոնք պատրաստվում էին բամբուկի բարակ շերտերից:
Հատկանշական է, որ այդ ժամանակ բնակչության բոլոր խավերը՝ և՛ կայսրերը, և՛ ստրուկները, օգտագործում էին հովհար:
Բանն այն է, որ հովհարները օգնում էին աշխատանքի ժամանակ ավելի տանելի դարձնել շոգը, իսկ թագավորները սիրում էին հանգստանալ նրանց առաջացրած օդի շարժման տակ: Հետագայում հովհարների արտադրության համար բամբուկից բացի սկսել են օգտագործել նաև այլ նյութեր:
Օրինակ՝ փղոսկրը, կենդանիների եղջյուրները և սանդալ ծառի փայտը օգտագործվել են հովհարի բռնակ պատրաստելու համար, որը նաև զարդարել են ոսկով և նեֆրիտով:
Հին Հռոմում և Հունաստանում հովհարները պատրաստում էին փայտե կամ ոսկրային բռնակին ամրացված բույսի լայն տերևներից կամ փետուրներից (սովորաբար ՝ սիրամարգի):
Նման հարմարանքի անունները տարբեր ժամանակներում և տարբեր տարածքներում տարբեր էին: Օրինակ՝ հին հռոմեացիները այն կոչում էին ֆլաբելիում, իսկ բյուզանդացիները՝ ռիպիդա:
Վերջիններին հովհարը բաժին էր հասել հեթանոսներից:
Բյուզանդացիները հովհարներն օգտագործում էին եկեղեցական ծեսերի ժամանակ:
Ի սկզբանե դրանք իրենցից ներկայացնում էին ձգված գործվածքով պատված ուղղանկյուն շրջանակներ:
Եվրոպայում հովհարների մասին առաջին հիշատակումները 14-րդ դարի գույքամատյաններից են հայտնի, իսկ մի քիչ ավելի ուշ դրանք հայտնվել են նաև դիմանկարներում: Վեցերորդ դարի վերջին Եվրոպայում հայտնվել են առաջին օստհնդկական ընկերությունները (առաջինը՝ Մեծ Բրիտանիայում, այնուհետև այլ երկրներում), որոնք ստացել են արևելյան Հնդկաստանի հետ առևտրի իրավունք:
Հենց այդ ժամանակ էլ նավերը սկսել են Արևելքից Եվրոպա բերել տարօրինակ իրեր: Նման իրերի հետ մեկտեղ էլ Եվրոպա է մտել ծալովի հովհարը, որն անմիջապես մասսայական է դարձել հատկապես Վենետիկում, որտեղ տոնահանդեսների ժամանակ կանանց մեծամասնությունն ուներ այս իրը:
Ռուսաստանում հովհարներ հայտնվել են դեռևս 16-րդ դարից. դրանք փետուրից էին, իսկ ծալովի հովհարները հայտնվել են 17-րդ դարից, բայց սկզբում դրանք օգտագործում էին բացառապես թագավորական ընտանիքի անդամները և նրանց շրջապատը:
Ռուսաստանում հովհարների ամենամեծ տարածումը եղել է Եկատերինա 2-րդի օրոք: Այդ ժամանակ այն դարձել էր կանանց հարդարանքի գրեթե պարտադիր իր, և կանայք հազվադեպ էին դուրս գալիս հասարակության մեջ առանց հովհարի:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը