Երևան, 19.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


«Արե­ցինք սի­րո հե­ղա­փո­խու­թյուն,բայց փո­խա­րե­նը ստա­ցանք ատե­լու­թյան մթնո­լորտ». Հուսիկ Արա

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ

«Փաստը» բանաստեղծ Հուսիկ Արայի հետ զրուցել է մշակութային կյանքի, հասարակական տրամադրությունների և խնդիրները հաղթահարելու ելքերի մասին:

Մշակույթում առկա ճգնաժամը նոր բան չէ

Մշակութային ճգնաժամը նորություն չի մեզ համար: 1988-90-ական թվականներից հետո, երբ Խորհրդային Միությունից անցում կատարեցինք անկախության, սկսվեց մշակութային ճգնաժամը: Արմատները գալիս են 90-ականների սկզբից: 

Տարեցտարի անջրպետ առաջացավ հասարակության և մշակույթի միջև: Սրան նպաստեցին նաև հասարակության սոցիալական վիճակը, արտագաղթը, հացի խնդիրը:

 Բնականաբար, այդ ամենի հետևանքով այդքան էլ չէին հետաքրքրվում մշակույթով, կինո կամ թատրոն գնում, քանի որ մարդն օրվա հացի խնդիր ուներ: Գնալով այդ ճգնաժամն ավելի է խորանում: 

Որքան էլ Խորհրդային Միությունը բռնապետություն էր, որի նկատմամբ ունեմ խոր ընդգծված հակակրանք, այնուամենայնիվ, Հայաստանը, հատկապես Երևանը, մշակույթով էր տրոփում: 

Հիմա միտում կա, որ հեղափոխությունից հետո ճգնաժամն ավելի է խորացել: 

Այս մասին ենթադրել է տալիս մշակույթի նախարարության օպտիմալացումը, հիմա էլ քննարկվում է բուհերում «Հայոց լեզու», «Հայ գրականություն» և «Հայոց պատմություն» առարկաների դասավանդման ոչ պարտադիր լինելու և բուհերի նախընտրությանը թողնելու հարցը:

Անհրաժեշտ է պետական հայեցակարգ

Մշակութային ճգնաժամը հաղթահարելու լուծումը նորմալ պետություն, պետականություն, սոցիալապես ապահով հասարակություն ունենալն է, հասարակություն, որը ոչ թե ամբոխ կլինի, այլ կդավանի բարձր արժեքներ: 

Մեզ անհրաժեշտ է արժեհամակարգ ունեցող հասարակություն, որն այսօր չունենք: Շատ փոքր զանգված է: Ամբոխին հասարակությունից տարբերել է պետք, նրան պետք է բարձրացնել այդ հասարակության աստիճանին: 

Կան պետականորեն սահմանված մրցանակներ մշակույթի ոլորտում, բայց դա շատ քիչ է: Պետական հայեցակարգ, մոտեցում է պետք: Մինչ օրս հարցերին նայում ենք Խորհրդային Միության հայացքով, իսկ այն վաղուց փլուզվել է: 

Այն ժամանակ նույն նախարարությունը կատարում էր իր առաքելությունը: Այսօր, օրինակ՝ կան Խորհրդային Միությունից մնացած ստեղծագործական միություններ: 

Չեմ ասում՝ դրանք վերացնեն, այլ պետք է նոր ժամանակի մեջ ինտեգրել, դարձնել ժամանակի պահանջին համապատասխան: 

Շատ խնդիրներ կան լուծելու: Եթե անցյալ տարի ՀՀԿ-ից քայլ ենք կատարել առաջ՝ մերժելով քաղաքական այդ էլիտան, մշակույթի հարցում ևս պետք է քայլ կատարենք. մշակութային հայացքով, ըմբռնումներով, մոտեցումներով դեռևս ԽՍՀՄ-ի մեջ ենք: 

Թեման բավական ծավալուն է: Արհամարհական վերաբերմունքը մշակույթի նկատմամբ 1991 թվականից է գալիս: Հիմա անընդհատ ասում են՝ 1998-ից է սկսվել: 

Ոչ, դրանից առաջ հիմքը դրվեց: Կարող եմ փաստերով ասել, թե որ կառավարությունն ինչպես էր վարվում մշակույթի հետ: 

Հասարակության մեջ առկա ատելության մթնոլորտի մասին

1988-ից սկսած Օպերայի բակում եմ եղել, բոլոր հավաքներին մասնակցել: Անցյալ տարի ապրիլին էլ եմ եղել հրապարակում, մասնակցել երթերին: Հիշո՞ւմ եք ընտրված կարգախոսը՝ սիրո հեղափոխություն: 

Արեցինք սիրո հեղափոխություն, բայց փոխարենը ստացանք ատելության մթնոլորտ: 

Դա աբսուրդ է: Այսօր հատկապես համացանցը լցված է հայհոյանքներով, ատելությամբ ու բռնությամբ: Որքան էլ այսօր համակրեմ իշխանությանը, ցավոք, դա գալիս է իրենցից. 

սևեր և սպիտակներ, հեղափոխականներ և հակահեղափոխականներ, և այդպես սկսեց խորանալ, հասարակությունը երկու բևեռի բաժանվեց:

 Մինչդեռ սիրո, համերաշխության, հանդուրժողականության հեղափոխություն էինք արել: Կարգախոսները հնչեցին, բայց դրանցից այն կողմ չանցան, փոխարենը, շատ ցավոք, հակառակ արդյունք ունեցանք: 

Իրենք՝ սիրո հեղափոխության ալիքի վրա իշխանության եկածները, պետք է կարողանային կաթիլ- կաթիլ սերմանել, ավելի շոշափելի դարձնել այդ սերը և ոչ թե գնալ ճիշտ հակառակ ուղղությամբ: Սա հետհեղափոխական Հայաստանի մեծագույն բացթողումներից է:

Սա չէինք ակնկալում սիրո հեղափոխությունից

Հասարակության այս բևեռացումը որևէ լավ տեղ չի տանելու: Կա բևեռացում, իրար նկատմամբ ատելություն, հայհոյանք: 

Չես ուզում համացանց մտնել, մի բառ գրել, մի բան ասել, թեկուզ շատ անմեղ, շատ սրտացավ, անմիջապես մի բանակ է հարձակվում վրադ՝ ֆեյքեր և ոչ միայն: Այ մարդ, ի՞նչ եք ուզում: 

Տեսեք՝ ասում ենք հիմա ավելի ժողովրդավարական երկիր ենք: Ոչ: Այն ժամանակ ավելի համարձակ էինք խոսում, քան հիմա: 

Այն ժամանակ չէինք վախենում իշխող կարգերից, որոնք, իմ բնորոշմամբ, այո՛, սևեր էին, բայց համարձակ էինք խոսում, իսկ հիմա վախենում ենք հասարակությունից: Աբսուրդ վիճակ է: 

Այն ժամանակ ձայնի իրավունք ունեինք, խոսում էինք, հիմա ավելի իրավունք ունենք, բայց չենք խոսում՝ ավելորդ գլխացավանքից, կռվից, վեճից, թշնամանքից խուսափելու համար: 

Իմ սպասելիքն այս չէր սիրո հեղափոխությունից, որը պետք է մեզ տաներ դեպի սեր ու համերաշխություն: Ճիշտ հակառակ գործընթացը տեղի ունեցավ: Եթե այսպես շարունակվի, շատ ցավալի է: 

Չգիտեմ՝ մի օր կանգ կառնե՞ն, թե՞ պետք է այսպես անընդհատ գնա: Սա արձանագրում եմ՝ լինելով այս հեղափոխության համակիրը:

Իսկ ելք կա՞

Առաջին հերթին ամեն մեկս մեր ներսից պետք է փոխվենք: Այդ օրերին գրեցի «Թավշյա հեղափոխության բանաստեղծությունների» շարք: «Ներս» բանաստեղծությունը սկսվում է Հովհաննես Թումանյանի մտքերից մեկով՝ «Ներսից է լինելու հաստատ փրկությունը, որովհետև ներսից ենք փչացած»: Հարյուր հեղափոխություն էլ լինի, հազար Նիկոլ էլ գա՝ ամպոտ ոտքերով, եթե ներսից չենք փոխվում, որևէ արդյունքի չենք հասնի: 

Այն օրերին, երբ Սերժ Սարգսյանը հրաժարական տվեց, հրապարակ դուրս եկած հասարակությանը նայում էիր, լույսի պես շողում էին: 

Հաջորդ օրը դարձան ատելություն քարոզողներ, ատելություն կրողներ: 

Աննորմալ վիճակ է, մի բան այն չէ: Մտավորականը պետք է ճիշտը խոսի, չլինի դիմություն կամ ընդդիմություն: 

Հասարակական տրամադրությունների փոփոխմանը մտավորականները ևս իրենց խոսքով պետք է նպաստեն, բայց ժողովուրդն ասում է՝ ձուկը գլխից է նեխում: 

Վերևից պետք է գա: Վերևից չպետք է ասեին սևեր ու սպիտակներ, ասեին՝ մեր հասարակությունն է, մեր ժողովուրդը:

Բնականաբար, պետք է դեմ խոսողներ էլ լինեն, ինչպես կարող են բոլորը 100 տոկոսով պաշտպանել որևէ իշխանության: Դա ողբերգություն կլինի: 

«Քաղաքացիական պայմանագիրը», վարչապետը 70 տոկոս քվե է ստացել: 

Դա էլ է, իհարկե, չափազանց, բայց ասում ես՝ էյֆորիայի մեջ էին: 

Այս պարագայում, երբ մի խումբ մարդիկ դեմ են խոսում, նրանց իրավունքներն էլ հարգեք, նրանց վերևից անընդհատ մի դրեք հարվածի տակ: 

Սա կառավարության երկրորդ բացթողումն է: Իրենք պետք է հանդուրժողականություն սերմանեն: Ոչ թե կառավարությունն ասի՝ Հանրապետականը ֆեյքեր ունի, Հանրապետականն ասի՝ ՔՊ-ն ֆեյքեր ունի: Է, հետո՞:

Եթե այսօր իշխանություններին ուղղված քննադատական խոսք եմ ասում, չի նշանակում, որ չեմ սիրում նրանց: 

Հակառակը՝ սիրում եմ, փորձում այնպես անել, որ սխալները շտկվեն: Մենք ճանապարհ ենք դուրս եկել, ուզում ենք տեղ հասնել, իսկ այսպես դժվարությամբ տեղ կհասնենք: 

Այս ամենով հանդերձ, վստահ եմ՝ հների վերադարձ չի կարող լինել, բայց եկեք մարդավարի առաջ գնանք:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Որսորդների տեղաշարժման հարմարանքից՝ սիրված մարզաձև. «Փաստ» Ձյան առատ տեղումներ Գեղարքունիքի մարզում Փաշինյանն ու Ստոլտենբերգը մտքեր են փոխանակել Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի հետ կապված քննարկումների շուրջ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ (19 ՄԱՐՏԻ). Բանկի առաջին կողոպուտ, ածխահանքի պայթյուն, հավի ստամոքսից հանված ոսկիներ. «Փաստ»Փաշինյանը քանի կա, պատերազմը անխուսափելի ա․ ոսկեպարցի Մի դրամի ուժը՝ Հայ մայրեր հիմնադրամինԲրյուսելը սիրախաղ է անում Երևանի հետ՝ փորձելով հարվածել Ռուսաստանին. «Փաստ»Փաշինյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Վլադիմիր Պուտինին МИР քարտերի սպասարկման դադարեցում․ IDBank Փաշինյանը ռուսի անունն ա տալիս, որ ռուսն էլ ա հարձակվելու․ ոսկեպարցի Ողբերգական դեպք՝ Սյունիքում․ ՇՊ մեքենայում մահացել է միջնակարգ դպրոցի զինղեկը ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը ժամանեց Երևան Շինարարը կտուգանվիՆպատակ ունեն ուշադրությունը շեղել նման բաների վրա. «Փաստ»Սերժ Սարգսյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Վլադիմիր Պուտինին ՀՀ-ի համար ըմբռնելի է էքսկլավ, անկլավների հարցն ավելի ուշ դիտարկելու մոտեցումը․ փոխվարչապետի գրասենյակ Նոր մանրամասներ՝ Սյունիքում տեղի ունեցած ողբերգությունից Շաբաթավերջին պատերա՞զմ կսկսվի․ Զախարովան արձագանքել է Փաշինյանին«Ելույթներ կան, որոնք տոն են, ու հենց դրանք են մասնագիտական կյանքդ հաջողված դարձնում». «Փաստ»Փաշինյանական քաղցր ու մահաբեր ստեր Հիմա, առավել քան երբևէ, մեզանից պահանջվում է պայքարելու կամք, իմաստություն, միասնականություն Պետությունից մինչև ինքնապաշտպանական ջոկատներ․ սա պետությունը միտումնավոր քանդելու գործունեություն է. Վահե Հովհաննիսյան Երկրի մեծ մասը հանձնած թիվ մեկ պատասխանատուն Նոյեմբերյանի մի քանի խեղճ ու կրակ գյուղացու հավաքել ու համոզում է, որ պետք է ձեր հողերն էլ տանք թշնամուն. ԶաքարյանԴավիթ Կարապետյանը երդմամբ ստանձնեց պատգամավորական մանդատը Սին կմեկնի Ֆրանսիա՝ բանակցելու Մակրոնի հետ «Հատիս հրաբուխ» երկրաբանական հուշարձանն անձնագիր կունենա. համայնքային սեփականություն հանդիսացող հողերը կընդունվեն որպես նվիրատվություն Հայաստանի Հանրապետությանը. «Փաստ»Շաբաթվա վերջում պատերազմ կլինի, եթե ոչինչ չանենք. ՓաշինյանՀարավից հզոր ցիկլոն է ներթափանցում. սպասվում են ձյան առատ տեղումներ Գործող իշխանությունները պետք է ճամպրուկները կապեն և հեռանան. Արշակ Կարապետյան «Կառավարության յուրաքանչյուր որոշում կարծես ուղղված լինի ինչ-որ մեկի գրպանը լցնելուն, ոչ թե հանրային խնդիր լուծելուն». «Փաստ»Զույգ համարի շենքերի ջրամատակարարումը դադարեցվել է Բայրամովը Բոնոյին է ներկայացրել Բաքվի «ակնկալիքները Հայաստանից»Ո՞րն է «դարակազմիկ» նախագծի առանցքային նպատակը. «Փաստ»Հանրապետության տարբեր շրջաններում ձյուն է տեղում․ իրավիճակը՝ ավտոճանապարհներին Նիկոլ Փաշինյանը տեսանյութ է հրապարակել Ոսկեպարի բնակիչների հետ հանդիպումից Բախվել են «Opel»-ն ու «06»-ը․ ավտոմեքենայում հայտնաբերել են ընտանիքի անդամների մոխրացած 4 մարմին․ կա վիրավոր «Արևմուտքի հետ հույս կապելու կամ աշխարհաքաղաքական վեկտորի փոփոխություն անելու որոշումն ադեկվատ չէ». «Փաստ»Ի՞նչ փոխարժեքներ են սահմանվել այսօր Անընդհատ ասում է՝ տանք-տանք. ինչի՞ դիմաց ես տալիս, երբ Բաքվում հայտարարում են՝ «Էրիվան», «մենք չենք կանգնելու» ․ «Հայաքվե» նախաձեռնության անդամ Տավուշից հետո սկսվելու է պետության մասնատման նոր փուլ. Հրայր Կամենդատյան Թևերի տակ դրված եվրա... բարձ. «Փաստ»Բնակիչների հետ հանդիպում, որպես այդպիսին, չի եղել. ի՞նչ են ասել Փաշինյանին Նոյեմբերյանում. «Փաստ»Իբր փողի խնդիր չկա, բայց գնում են թե՛ գների, թե՛ հարկերի դրույքաչափի բարձրացման ճանապարհով. «Փաստ»Ռուսական և ամերիկյան քաղաքական շրջանակները՝ «Միասնություն» շարժման հավաքին. «Փաստ»Որևէ պաշտոնյա իրավասու չէ միանձնյա որոշել, թե որն է ՀՀ տարածքը. ի՞նչ էր անում «Հայաքվեն» վտանգված գյուղերում. «Փաստ»Ձյան առատ տեղումներն ու բուքը վերադառնում են․ եղանակն՝ առաջիկա օրերին Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լինի 33-ամյա վարորդը «ՎԱԶ 2107»-ով, մի քանի պտույտ շրջվելով, բախվել է քարերին․ կա վիրավոր Մենք զենք ենք վերցնելու՝ կամ կապրենք, կամ կմեռնենք․ Ոսկեպարի բնակիչ Վթարային աշխատանքներով պայմանավորված ջուր չի լինելու