Ինչո՞ւ հենց հնդկական, ինչո՞վ են նրանք առավել ռուսական արտադրության ռադարներից
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆiarex.ru-ն իր «Ինչու՞ է Հայաստանը գնում հնդկական հակամարտկոցային պայքարի ռադարներ» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ ըստ The Times of India- ի հրապարակման, Հնդկաստանը կարողացել է պայմանավորվել Հայաստանի հետ չորս Swathi հակամարտկոցային ռադիոլոկացիոն կայան (ռադար) մատակարարելու վերաբերյալ, իսկ գործարքի արժեքը գնահատվել է մոտավորապես 40 միլիոն դոլար:
Ըստ աղբյուրի տրամադրած տեղեկատվության, Երևանը քննարկել է դրանց՝ ռուսական կամ լեհական համարժեքների ձեռքբերման հարցը, սակայն փորձարկումներից հետո ընտրել է հնդկական արտադրանքը: Որո՞նք են հնդկական ռադարի բնութագրերը, և ինչու՞ է Հայաստանը դա ընտրել:
Հաշվի առնելով Հայաստանի համար հնարավոր ռազմական թատերաբեմի առանձնահատկությունները՝ կարելի է փաստել, որ ռազմական գործողությունների հիմնական բաղադրիչներից մեկը հրետանին է: Այն նաև նշանակալի դեր է խաղացել 2016 թվականի ապրիլ յան պատերազմում, երբ հայկական հրետանու գրագետ աշխատանքի շնորհիվ հնարավոր է եղել խափանել Ադրբեջանի լայնածավալ հարձակողական գործողությունները:
Միևնույն ժամանակ թշնամու հրետանու արդյունավետությունը ճնշելու գործը շատ դժվար է, մանավանդ, երբ խոսքը շարժական ինքնագնաց համակարգերի մասին է: Առաջադրանքն էլ ավելի է բարդանում, երբ օգտագործվում են լազերային կամ արբանյակային ուղղորդմամբ բարձր ճշգրտության հրետանային արկեր, որոնք ապագայում կարող են հայտնվել նաև Ադրբեջանում:
Այս դեպքում հրետանային մարտկոցը ժամանակ չի վատնում ուղղորդիչ կրակոցների վրա և կարող է 1-2 համազարկով խոցելով թիրախը՝ արագորեն փոխել դիրքը: Այս առումով անհրաժեշտ են միջոցներ թշնամու մարտկոցների կոորդինատները արագ հաշվարկելու համար: Այդ խնդիրը լուծելու համար լավագույնն են հակամարտկոցային ռադարները, որոնք հայտնաբերում են հրետանային արկը, հաշվարկելով հետագիծը՝ գտնում անկման կետը և արձակման սկզբնակետը՝ մարտկոցը:
Ստացված կոորդինատները տրվում են սեփական հրետանուն, որը կարող է անմիջապես համազարկով ոչնչացնել այն, կամ էլ հակառակորդի մարտկոցը ոչնչացնում են այլ միջոցներ, ինչպես, օրինակ՝ խոյահարող զինատեսակները՝ «ԱԹՍ-կամիկաձե» և այլն: Իսկ ինչո՞ւ է ընտրվել Swathi-ը: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Հայաստանի սպառազինության ներմուծումը հիմնականում կապված է Ռուսաստանի հետ, մեկ այլ երկրի հետ ցանկացած գործարք անմիջապես անհանգստացնում է:
Swathi ռադարը նորագույն հնդկական մշակում է, որի ստեղծման վրա մեծ ազդեցություն են գործել 2000-ականներին ձեռք բերված ամերիկյան AN / TPQ-37 ռադարները: Այն ժամանակ այդ համակարգերի 12 միավորի համար Հնդկաստանը վճարել էր 200 միլիոն դոլար, որից հետո ստեղծել է դրա հնդկական համարժեքը, որը շատ առումներով նման է ամերիկյան ռադարին ինչպես բնութագրիչներով, այնպես էլ տեսքով: Swathi- ը ականներ է հայտնաբերում մինչև 20 կմ, 105 մմ տրամաչափի հրետանային արկեր՝ մինչև 30 կմ, և չկառավարվող հրթիռներ` մինչև 40 կմ հեռավորության վրա:
Մեկ կայանը միաժամանակ կարող է հետևել մինչև 7 թիրախի: Արկերի հետագծի, ինչպես նաև հակառակորդի հրետանու գտնվելու վայրի վերաբերյալ տվյալները ցուցադրվում են 100 × 100 կմ ձևաչափի գունային եռաչափ քարտեզի վրա:
Թշնամու թիրախները նույնականացնելուց բացի, համակարգը կառավարում է սեփական հրետանու հակամարտկոցային կրակը: Swanthi-ի ռադիոտեղորոշիչ առանձնահատկություններից մեկ էլ այն է, որ անձնակազմի կողմից հեշտությամբ է յուրացվում: Գործարքին առնչվող ռիսկերից հարկ է նշել հնդկական ռազմարդյունաբերական համալիրի որոշ անկանխատեսելիությունը, այսինքն՝ սարքավորումների ընդունումը պետք է իրականացվի հնարավորինս խնամքով, որպեսզի վերացվեն մարտավարական և տեխնիկական բնութագրերի հետ անհամապատասխանությունները, և բացահայտվի հնարավոր խոտանը:
Եթե հավատանք հրապարակմանը, ապա Հայաստանը մտածել է ռուսական համարժեքի (հավանաբար, խոսքը 1L219M Zoo-1 ռադարի մասին է) ձեռքբերման մասին է: Ըստ Հայաստանի ՊՆ-ի աղբյուրի փոխանցման, լեռներում ռուսական Zoo-1 ռադարը լավ չի գործում, ի տարբերություն հնդկական Swathi- ի, որն ի սկզբանե նախագծվել և փորձարկվել է Հիմալայների բարձր լեռներում: Դա էլ հենց եղել է ընտրության հիմնական պատճառը: Բացի դա, Zoo-1-ի բնութագրիչները ևս փոքր-ինչ ավելի համեստ են. ականներ կարող է հայտնաբերել 17 կմ, արկեր և չկառավարվող հրթիռներ՝ 12 կմ հեռավորության վրա, չնայած ռուսական համակարգը ունակ է միաժամանակ վերահսկել 12 թիրախ:
Ինչ վերաբերում է գնին, ապա Zoo-1- ը երբեք չի արտահանվել, չնայած այն հանգամանքին, որ այն բազմիցս ցուցադրվել է տարբեր ցուցահանդեսներում, հետևաբար՝ բաց աղբյուրներում գնի մասին տեղեկատվություն գտնել հնարավոր չէ: Լեհական համակարգը այնքան էլ հայտնի չէ, և դժվար է խոսել դրա մասին, հնարավոր է, որ դրա նկատմամբ հետաքրքրությունը եղել է բացառապես տեսական:
Ընդհանուր առմամբ, լեհականի բնութագրերը համապատասխանում են Swathi- ին, բայց գինը հավանաբար ավելի բարձր է: Կարող է ծագել մեկ այլ հարց: Որքանո՞վ կարող է այդ ռադարը համագործակցել ռուսական այլ զենքերի հետ:
Հաշվի առնելով, որ հակամարտկոցային ռադարները լինելու են հրետանային զորքերի վերահսկողության տակ, ապա նրանց աշխատանքը հիմնականում իրականացվելու է ՀՕՊ ուժերի ռադարներից առանձին:
Այնուամենայնիվ, դա ոչ մի թյուրիմացություն չի կարող առաջացնել: Բացի այդ, նույնիսկ տարբեր արտադրողների ժամանակակից ռադարները կարող են համատեղվել մեկ ցանցի մեջ, ուղղակի դա կարող է լինել մի փոքր ավելի բարդ և ավելի ժամանակատար:
Հակամարտկոցային ռադարների ձեռքբերումը Su-30SM բազմաֆունկցիոնալ կարծանիչների, Tor-M2KM զենիթահրթիռային համակարգերի, Իսկանդեր գործառնական-մարտավարական հրթիռային համակարգերի և այլ սպառազինությունների գնումների հետ մեկտեղ մեծ քայլ է Հայաստանի զինված ուժերի համար:
Հնդկական այս գործարքը համարել մատակարարումների դիվերսիֆիկացմանը ուղղված լուրջ քայլ՝ դժվար է, քանի որ այն բավականին սահմանափակ թվով է: Նման օրինակ է եղել նաև 1999 թվականին չորս WM-80 չինական համազարկային կրակի հրթիռային համակարգերի ձեռքբերումը:
Կամո Խաչիկյան