«Չէ ու վերջ, ինչ ուզում ես արա». անուղղելիներին վերահսկող ու պարտադրող չկա
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՕրերս քաղաքացիները բարձրաձայնում էին մի խնդրի մասին, որը, թերևս, նոր չէ, բայց նոր երանգներ է ստանում՝ հատելով քաղաքակրթության և սպառողի նկատմամբ տարրական հարգանքի բոլոր սահմանները։ Խոսքը գնված ապրանքը վերադարձնելու բազմաչարչար խնդրի մասին է, երբ նման դեպքերում տնտեսվարողները կարող են քաղաքացիների հետ անգամ վեճի բռնվել, մուննաթ գալ ու անցնել օրենքի վրայով։ Խոսքը պատշաճ որակով պահպանված ապրանքը հետ վերադարձնելու կամ փոխանակելու մասին է, ինչը թույլատրված է ու ամրագրված օրենքով։ Այդուհանդերձ, կան տնտեսվարողներ, որոնք օրենքին հակառակ գրություններ են փակցնում խանութների վրա՝ նշելով, որ «գնված ապրանքը չի փոխանակվում և չի վերադարձվում»։ Գրանցվել է նաև դեպք, երբ սպառողը հղում է արել «Սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքին, բայց տնտեսվարողները խոստացել են նրա «նկարը փակցնել» խանութի ապակու վրա, որ վաճառողները այսուհետ նրան չթողնեն մուտք գործել խանութ։
«Սպառողների խորհրդատվական կենտրոն» ՀԿ նախագահ Կարեն Չիլինգարյանը «Փաստի» հետ զրույցում նշեց, որ իրենք վերոնշյալ խնդրի մասին այսօր էլ շարունակում են սպառողներից բազմաթիվ բողոքներ ստանալ։ «Խնդիրը տարիներ շարունակ եղել է, անկախ նրանից, որ «Սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքը հստակ սահմանում է փոխանակման և հետվերադարձի ընթացակարգերը։
Վերջին շրջանում նաև նոր լրացում եղավ, ըստ որի՝ փոխարինելու կամ վերադարձնելու ենթակա ապրանքներ վաճառողը սպառողին տեսանելի վայրում պետք է փակցնի տեղեկատվություն՝ սպառողի կողմից օրենքի այդ հոդվածով սահմանված պատշաճ որակի ոչ պարենային ապրանքը փոխարինելու կամ վերադարձնելու պայմանների վերաբերյալ։ Դրույթը ընդունվեց, բայց հետևող ու վերահսկող չկա։ Ավելին՝ վերահսկելու մեխանիզմ էլ չկա։ Շուկայի վերահսկողության տեսչական մարմինը պետք է հետևի, բայց այդ լիազորությունները չունի։ Առհասարակ աբսուրդ պատկեր է մեզ մոտ. կարող ենք ականատես լինել մի իրավիճակի, երբ սպառողը զանգահարում է պետական մարմին, բայց նրան ուղղորդում են հասարակական կազմակերպություններ»,-ասաց նա՝ շեշտելով, որ ՀԿները պարզապես կարող են ուղղորդել, խորհրդատվություն տալ, որպեսզի սպառողները կարողանան լուծել տնտեսվարողի հետ ունեցած հարցերը։
«Երբ մեզ սպառողը դիմում է, որոշ տնտեսվարողների հետ խոսելով ու համոզելով, ինչ-որ կերպ կարողանում ենք լուծել խնդիրները։ Մինչդեռ ոչ բոլորի հետ է հաջողվում հասնել այդ արդյունքին։ Տնտեսվարողներ կան, ասում են՝ «չէ ու վերջ, ինչ ուզում ես արա»՝ համոզված լինելով, որ սպառողը նման դեպքերում գրեթե երբեք դատարան չի դիմում։ Քաղաքացիները դատարան չեն դիմում քաշքշուկների մեջ չընկնելու համար, որովհետև ընթացքը կարող է ամիսներ, անգամ տարիներ տևել։
Բացի այդ, 10, 20 կամ 50 հազար դրամ արժողության զգեստի կամ վերնաշապիկի համար ոչ ոք չի ընտրի հարցերը դատական ճանապարհով լուծելու տարբերակը։ Նման դեպք հազարից մեկ կարող է լինել, երբ ապրանքը թանկարժեք է։
Ստացվում է՝ չկա որևէ այլ ատյան, որը կարող է տնտեսվարողին ստիպել ապրանքը հետ վերցնել»,-նշեց մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ իրենք նման խնդրի են բախվում ոչ միայն հագուստի, այլև էլեկտրատեխնիկայի շուկայում։
«Հաճախ սպառողը դիմում է մեզ, բայց վերջնական որոշումը տնտեսվարողի հայեցողությանն է մնում։ Խնդրին լուծում տալու ուրիշ հնարավորութուն չկա։ Առհասարակ, այո՛, օրենքը հստակ ընդգծում է տնտեսվարողի պարտավորությունները, բայց ամենակարևոր հարցն այն է, թե ո՞վ պետք է պարտադրի կատարել դրանք»,-ընդգծեց Կ. Չիլինգարյանը։
Մեր զրուցակիցը նկատեց, որ, անկախ ամեն ինչից, տարիների ընթացքում մեզ մոտ որոշ տնտեսվարողներ ընտրել են քաղաքակիրթ առևտրի ուղին՝ հարգելով թե՛ օրենքը, թե՛ սպառողի իրավունքները։
«Բրենդային, ինչպես նաև խոշոր խանութները հետևում են օրենքին ու նոր փոփոխությանը՝ փակցնելով անհրաժեշտ ինֆորմացիան։ Այս հատվածում հետվերադարձի կամ փոխանակման սահմանված 14-օրյա ժամկետը հստակ պահպանվում է։ Այնպես չէ, որ խնդիրներ չեն առաջանում, բայց դրանք նշված խանութների դեպքում հիմնականում լուծվում են։ Բայց փոքր խանութներում շատ վատ վիճակ է այդ առումով։ Էլ չխոսենք տոնավաճառների մասին, որտեղ ցանկացած անձ կարող է վարձակալության հիմքով որևէ ապրանք վաճառել։ Եղել են դեպքեր, երբ վերոնշյալ խնդիրների առկայության վերաբերյալ դիմել ենք տնօրինությանը, բայց պատասխանել են, որ իրենք պատասխանատվություն չեն կրում ինչպես վաճառվող ապրանքի, այնպես էլ վաճառքի ու դրանից բխող հնարավոր խնդիրների պարագայում»,-ընդգծեց մեր զրուցակիցը։
Ամփոփելով՝ Կարեն Չիլինգարյանը հավելեց, որ մենք գործ ունենք մի խնդրի հետ, որը մինչ օրս չի լուծվել։
«Մի պետական կառույց պետք է լինի, որը վերահսկելու հստակ լծակներ կունենա։ Մենք տարիներ շարունակ այս խնդրի լուծման առնչությամբ տարբեր առաջարկություններ ենք ներկայացրել կառավարությանը, բայց խնդիրն այդպես էլ չի լուծվում»,ասաց ՀԿ նախագահը։
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ