«Եթե կազմակերպման ձևը չփոխվի, անընդհատ անհանգիստ հասարակություն, անկայուն իրավիճակ ու կառավարման ճգնաժամեր ենք ունենալու»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՊետությունների ու ժողովուրդների կյանքում լինում են բարդություններ առաջացնող իրավիճակներ, որոնք չլուծելու դեպքում կարող են ճգնաժամեր լինել: Եվ հենց այդ ժամանակ է որոշվում պետության առողջությունը, խնդիրները միասնաբար հաղթահարելու հնարավորությունը: Քաղաքագետ Հայկ Սուքիասյանի դիտարկումն է, ում խոսքով, կորոնավիրուսի հանգամանքով պայմանավորված իրավիճակն ամենևին ճգնաժամ չէ:
«Այս վիճակը մի փորձություն է, որտեղ պետությունը պետք է ստուգի իր առողջությունը. մասնավորապես՝ կառավարման համակարգով կամ կոնկրետ ոլորտով արդյոք ունա՞կ է դիմակայել իրավիճակին: Եթե անկախ այս ամենից մեր պետության կառավարման ընդհանուր իրավիճակին խիստ նախնական գնահատական տանք, ապա ակնհայտ է, որ լուրջ և ֆունդամենտալ տեղաշարժեր Հայաստանի կյանքում չեն եղել: Առանձին հարցեր լուծվել են: Օրինակ՝ համակարգային կոռուպցիա չկա, բայց միայն կոռուպցիան վերացնելով՝ պետության կյանքը հնարավոր չէ կազմակերպել: Ակնհայտ է, որ շատ փոփոխություներ են արվել, բայց դրանք, մեծ հաշվով, կոսմետիկ են: Ես տեսնում եմ, որ կառավարությունը՝ վարչապետի գլխավորությամբ, ջանք չի խնայում իրավիճակը փոխելու առումով, բայց կառավարության ներկայացուցիչների մոտ տեսական պատրաստվածության խնդիր կա: Սա է պատճառը, որ փոփոխությունները խորքային չեն»,- Past.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետը՝ շեշտելով, որ աշխատանքի հիմքում փորձի/սխալի մեթոդն է:
Քաղաքագետը միաժամանակ նշեց՝ առանձին պաշտոնյաներ լավ են աշխատում. «Բայց դա ոչ թե համակարգային, այլ անհատական ջանքի շնորհիվ է: Այսինքն, աշխատանքն առանձին է լավը, բայց ընդհանուր տրամաբանության առումով շատ դրական գնահատակել չենք կարող: Նախկին կյանքի տրամաբանությունը չկա, բայց Հայաստանի թե՛ քաղաքական, թե՛ մշակութային, թե՛ տնտեսական կյանքը ֆունդամենտալ փոփոխության չի ենթարկվել: Դրա համար, երբ խնդիր է առաջանում, ոչ թե համակարգն է արձագանքում խնդրին, այլ առանձին մարդիկ, որի պարագայում ամեն ինչ անձի պատրաստվածության վրա է ընկնում: Առանձին մարդկանց աշխատանքը կարելի է գերազանց գնահատել, բայց համակարգը նույնն է»:
Հ. Սուքիասյանը նկատեց՝ կան քայլեր, որոնք մարդկանց կյանքում որակական փոփոխության չեն հանգեցրել. «Օրինակ է թոշակների, աշխատավարձերի բարձրացումը, որոնք առոչինչ են դառնում, երբ հաշվի ենք առնում, որ հնարավոր է որոշ ծառայությունների և ապրանքների գները բարձրանան: Մեծ հաշվով, մինչև կառավարությունը հայացքը չուղղի ներքին արտադրողական ուժերի զարգացմանը, մեր պետությունը մնալու է ներկրող կապիտալի ճիրաններում: Խնդիրն այն է, որ պետության կազմակերպման խորքային տրամաբանությունը չի փոխվել, մեր պետությունը կազմակերպման նախկին ձևի մեջ է: Եթե պետության կազմակերպման ձևը չփոխվի, մենք անընդհատ անհանգիստ հասարակություն, անկայուն իրավիճակ, կառավարման ճգնաժամեր ենք ունենալու, կրկին ստիպված ենք լինելու մեր հայացքներն ուղղել առանձին անհատների ուղղությամբ՝ մտածելով՝ տեսնես վարչապետը, այս կամ այն նախարարը լավ կաշխատե՞ն, թե՞ ոչ: Այո, կադրերի խնդիր կա, բայց եթե պետության, ինչպես նաև տնտեսական կազմակերպման ձևը չփոխվի, ինչ կադր ուզում եք՝ բերեք, ոչինչ չի փոխվի»:
Քաղաքագետն անդրադարձավ նաև հասարակության դերին: Ի տարբերություն մի շարք վերլուծաբանների՝ Հ. Սուքիասյանը հասարակության մեջ խնդիր չի տեսնում:
«1996թ.-ից, երբ ՀՀ-ում առաջին անգամ հիմնադրվեց ընտրությունների զեղծարարության հակամշակույթը, մեր ժողովուրդը փողոցից դուրս չի գնում, արդարության պահանջով գիշեր-ցերեկ փողոցում է եղել: Նույն ժողովուրդը քաղաքականապես գրագիտացել և հեղափոխություն է իրականացրել: Բայց խնդիրը ո՞րն է: Ժողովուրդը հեղափոխություն արեց, նշանակեց հեղափոխական իշխանություն, որից հետո պետք է գնար տուն ու իր մասով նպաստեր պետականաշինությանը, զբաղվեր գյուղատնտեսությամբ, արդյունաբերությամբ և այլն: Բայց քանի որ գործող հեղափոխական իշխանությունը պետությանը և ժողովրդին քաշեց նախկին օրենսդրության շրջանակներում հարցեր լուծելու գործընթացի մեջ, մեկի դատը, մյուսի դատը, ՍԴ և այլն, ժողովուրդը ստիպված էլի փողոց եկավ: Այս իմաստով ժողովուրդն անընդհատ տանջվում է»,-ասաց նա՝ ընդգծելով, որ խնդրի երկրորդ կողմը կա:
«Խոսքն իշխանության մտածողության մասին է, որը մասշտաբային, աշխարհայացքային չէ: Արտաքին դիտարկումով ազնիվ, արդար մարդիկ են երևում, բայց տեսական պատրաստվածություն չունեն: Սա է պատճառը, որ պարզապես նախկին իրավիճակը «դզել-փչելու» գործով են զբաղվում: Ու քանի որ մի բան դզում են, պարզվում է՝ մյուսը չի աշխատում, ստիպված դիմում են ժողովրդին՝ ասելով՝ եկեք այս ու այն հարցն էլ լուծենք: Ի վերջո, այս ամենի հետևանքով պետությունն ընկնում է պերմանենտ անկայունությունների մեջ, ինչի պատասխանատուն գործող քաղաքական իշխանությունն է: Եթե իշխանությունը գնար լավ իմաստով տնտեսությունը ցնցելու, ֆունդամենտալ փոփոխությունների ուղղությումբ, մենք այսօր շատ հարցերի պատասխաններ կունենայինք: Մենք այս վարակի խնդրից կարող ենք դուրս գալ ու ընկնել մեկ ուրիշ խնդրի մեջ, բայց փաստն այն է, որ պետական ապարատն ու կազմակերպման այս ձևը ոչ ստանդարտ իրավիճակներին դիմակայելու պոտենցիալ չունեն: Սա է պատճառը, որ ակնհայտ է ոչ թե համակարգի, այլ առանձին մարդկանց աշխատանքը»,-եզրափակեց քաղաքագետը:
Աննա Բադալյան