Տնտեսությունում առկա իրավիճակը լուրջ մտահոգությունների տեղիք է տալիս
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՀամավարակով պայմանավորված արտակարգ դրության ավարտին շաբաթներ են մնացել, և կառավարությունը կամաց-կամաց շարժվում է տնտեսական գործունեության սահմանափակումները վերացնելու տրամաբանությամբ։
Ընդհանուր առմամբ, աշխարհում այն միտումն է գերակշռում, որ պետք է մարդկությունը հարմարվի կորոնավիրուսի գոյության պայմաններում իր նորմալ կենսագործունեությունը շարունակելուն։
Ճիշտ է՝ համավարակի բռնկումները աշխարհի այս կամ այն երկրում կարող են շարունակվել, սակայն խնդիրն այն է, որ համավարակի պայմաններով թելադրված երկարատև սահմանափակումները տնտեսական լուրջ վնասներ են հասցնում, որն, ըստ որոշ մասնագետների, կարող է ավելի վտանգավոր հետևանքներ ունենալ, քան բուն համավարակը։
Այսպես, օրինակ՝ տնտեսական ճգնաժամի արդյունքում կարող է տեղի ունենալ գործազրկության աճ, բիզնեսի որոշ տեսակների սնանկացում, ապրանքների գների բարձրացում, սկիզբ կդրվի նոր միգրացիոն հոսքերի և այլն։
Եվ բնակչության սոցիալ-տնտեսական վիճակի վատացումը կարող է պատճառ դառնալ հանցագործությունների աճի համար։ Իսկ հանցագործությունների ավելացումը ենթադրում է, որ կավելանա նաև դրանցից տուժած մարդկանց քանակը։
Ուստի այսպիսի հանգամանքներից ելնելով՝ Հայաստանի տնտեսության վերականգնումը առանցքային նշանակություն ունի, սակայն միջազգային իրադրությունը ևս մեզ համար շարունակում է մնալ ոչ բարենպաստ։ Նախ՝ նավթի գների շարունակաբար անկումը շարունակում է բացասական ազդել Ռուսաստանի տնտեսության և ռուսական փոխարժեքի՝ ռուբլու վրա։
Եվ քանի որ Հայաստանի տնտեսությունը բազմաթիվ խողովակներով կապված է ռուսական տնտեսության (դրամական փոխանցումներ, առևտուր և օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներ) հետ, ապա ռուսական տնտեսության մեջ տեղի ունեցող գործընթացները մեծապես ազդում են նաև մեր տնտեսության վրա։
ՀՀ տնտեսության վրա բացասաբար է ազդում տնտեսական կախվածությունը հումքային ապրանքներից, որոնք կազմում են արտահանումների մեծ մասը։ Եվ այս առումով հատկանշական են պղնձի միջազգային ցածր գները։
Արդեն մոտ մեկ ամիս է, ինչ բորսայում պղինձը վաճառվում է այն գնով, որը մեծ հաշվով Հայաստանի ոչ մի հանքարդյունաբերական ձեռնարկության համար չի կարող ձեռնտու լինել։
Մեր տնտեսությունը կախված է նաև գազի գնից, սակայն դեռևս հարցական է՝ արդյոք, իրավիճակով պայմանավորված, ռուսական կողմը կհամաձայնի՞ իջեցնել գազի գինը, թե՞ ոչ։ Հսկայական կորուստներ է կրում նաև զբոսաշրջությունը, որը վերջին տարիներին բուռն զարգացում էր ապրում։
Առկա իրավիճակը մնում է մտահոգիչ, և պատահական չէ, որ ՀՀ կառավարությունը փոփոխություններ է նախաձեռնել «Հայաստանի Հանրապետության 2020 թվականի պետական բյուջեի մասին» օրենքում:
Արդյունքում, բյուջեի նոր նախագծում պետական բյուջեի պակասուրդը կաճի՝ հասնելով ՀՆԱ-ում 5%-ի, և անհրաժեշտություն կառաջանա լրացուցիչ ֆինանսավորման` շուրջ 260 մլրդ դրամի չափով։ Կառավարությունը նաև կանխատեսում է 2020 թվականին իրական ՀՆԱ-ի շուրջ 2 տոկոսով նվազում։
Կառավարության այս կանխատեսումները պետք չէ դիտարկել որպես հաստատված վերջնարդյունք, քանի որ ժամանակի ընթացքում կարող են ի հայտ գալ տնտեսության վրա ազդող նոր հանգամանքներ, որոնք կարող են բարդացնել կամ թեթևացնել տնտեսության իրավիճակը։
Ուստի անհրաժեշտ է, որ կառավարությունն ունենա տնտեսական զարգացում ապահովելու մի շարք սցենարներ և գործողությունների պլան, քանի որ ցանկացած պահի իրավիճակի կտրուկ փոփոխություն կարող է տեղի ունենալ։
ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ