Համավարակի առաջին ալիքը տնտեսությունը հասցրել է դեպրեսիվ վիճակի, որի ավարտը դեռևս տեսանելի չէ
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՄինչ կորոնավիրուսի համավարակի տարածման և արտակարգ դրության ռեժիմի պայմաններում տնտեսական գործունեության որոշակի տեսակների սահմանափակումները պահպանվում են, տնտեսության մեջ արդեն իսկ զգալի է համավարակի հետքը։
Վիճակագրական կոմիտեն հրապարակել է 2020 թվականի ցուցանիշները, որոնցում արտացոլվում է նաև կորոնավիրուսի ներթափանցման սկզբնական ազդեցությունը տնտեսության վրա։
Համավարակի տարածումը լայն թափ ստացավ մարտի կեսերից, մտցվեցին տնտեսական գործունեության հիմնական սահմանափակումները, որի արդյունքում տնտեսության «օդերը փակվեցին»։
Մարտին, երբ արդեն համաշխարհային տնտեսությունը փոթորկվում էր, անհրաժեշտ հետևություններ չարվեցին, թե ինչ մոտեցում պետք է որդեգրել համավարակի տարածումը կանխելու և հնարավոր տնտեսական մարտահրավերներին դիմագրավելու համար։
Իշխանություններն այդ օրերին զբաղված էին «Այո»-ի քարոզարշավով և իրենց նեղ անձնական և քաղաքական շահերն ավելի բարձր էին դասում հանրության առողջությունից, որի արդյունքում անտեսվեցին հիմնական վտանգները։ Ի հետևանս՝ Հայաստանը խոցելի դարձավ նաև տնտեսապես։
Այսպես՝ 2020թ. հունվար-մարտ ամիսներին Հայաստանում տնտեսական ակտիվությունը 2019թ. հունվար-մարտի համեմատ 6,5 տոկոսից դանդաղել է մինչև 4 տոկոս, սակայն ամենամտահոգիչն այն է, որ այս տարվա մարտին, նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ, Հայաստանի տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը նվազել է 4,9 տոկոսով։
Ամենամեծ անկումը շինարարության ոլորտում է։ Շինարարության ծավալներն այս տարվա մարտին, նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ, կրճատվել են 26,2 տոկոսով։ Ներքին առևտրաշրջանառությունը կրճատվել է 9,9 տոկոսով, ծառայությունների ծավալը՝ 4,8 տոկոսով։ Իսկ արդյունաբերության ոլորտում գրանցվել է 1,9 տոկոս անկում։
Ուշադրության է արժանի, որ միայն 2020թ. մարտին արտաքին առևտրաշրջանառությունը կրճատվել է 7,9 տոկոսով՝ արտահանման 13,3 տոկոսանոց և ներմուծման 4,9 տոկոսանոց անկման հաշվին։ Արդյունքում՝ Հայաստանի արտաքին առևտրի բացասական սալդոն 2020թ. մարտին աճել է 6,5 տոկոսով (2019թ. մարտի 10 տոկոս աճի դիմաց)՝ կազմելով 86,4 մլրդ դրամ կամ 177,4 մլն դոլար։
Ինչպես տեսնում ենք, համավարակի տարածման առաջին ալիքը մի քանի օրվա ընթացքում տնտեսությունը հասցրել է դեպրեսիվ վիճակի, որի ավարտը դեռևս տեսանելի չէ։ Այնպես որ, վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած ցուցանիշները դեռ ծաղիկներն են, իսկ ստեղծված իրավիճակի հիմնական ծանրությունը մեր տնտեսությունը շարունակում է կրել։
Իսկ ներկայիս ծանր տնտեսական դրությունն արդեն իր արտացոլումը կստանա վիճակագրական կոմիտեի հետագա հրապարակումներում։ Եվ սա՝ այն դեպքում, երբ տնտեսագետների մի ստվար զանգված վստահ է, որ նույնիսկ այս տվյալներն են «նկարված», ու իրական վիճակն ավելի վատ է: Մասնավորաբար նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը, մեջբերելով ՎԿ որոշ տվյալներ, հեգնել էր, թե «երբեք մեր ժողովուրդն այսքան լավ չի ապրել, պնդում են ԱՎԿ «պաշտոնական» թվերը»:
Այստեղ պետք է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ որևէ երկիր երաշխավորված չէ, որ կարող է լինել նաև համավարակի երկրորդ բռնկում և տնտեսական ճգնաժամի երկրորդ փուլ, որն ավելի ծանր հետևանքներ կարող է ունենալ առանց այն էլ վնասներ կրած տնտեսությունների համար։
Իսկ այստեղ պետք է գործ ունենալ արդյունավետ ճգնաժամային կառավարման հետ, որը լուրջ գիտելիքներ է պահանջում իրավիճակը հաղթահարելու համար։
Ելնելով տնտեսական լճացման գործընթացը արագ հաղթահարելու տրամաբանությունից՝ բազմաթիվ երկրներ՝ այդ թվում և Հայաստանը, շարժվում են տնտեսական գործունեության ուղղությունները աստիճանաբար բացելու ճանապարհով, սակայն դա պետք է անել խելամիտ եղանակով և բիզնեսին աջակցություն տրամադրելու միջոցով։
Նախկինում կիրառվող տնտեսական քաղաքականությունը փոփոխությունների է ենթարկվում ամբողջ աշխարհում, ու Հայաստանը չի կարող բացառություն լինել։
ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ