Կա Սևանա լիճը կորցնելու վտանգ, բայց կանխմանն ուղղված գործողությունները դանդաղում են
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՕրերս հրավիրված ասուլիսի ժամանակ շրջակա միջավայրի փոխնախարար Իրինա Ղափլանյանն անդրադարձավ Սևանա լճի ներկայիս խնդիրներին: Նախարարությունն արդեն իսկ բարձրաձայնում է, որ, ինչպես նախորդ տարի, այս տարի ևս Սևանա լիճը կծաղկի:
Ըստ փոխնախարարի, վերցված փորձանմուշները ցույց են տվել լճում ֆոսֆորի քանակության որոշակի սպառում, ինչը կարող է վկայել, որ առկա է որոշակի բակտերիաների աճ, և ծաղկման նախնական փուլերն արդեն սկսվել են:
Միևնույն ժամանակ փոխնախարարն ընդգծել է՝ կան այնպիսի գործոններ, որոնք հավելյալ բացասական ներգործություն են ունենում Սևանա լճի էկոհամակարգի վրա, մասնավորապես գլխավոր խնդիրներից է լճի ջրի մակարդակի իջեցումը, ինչին զուգահեռ տարիներ շարունակ լիճ են լցվել կենցաղային և այլ կեղտաջրերը, ամբողջությամբ խաթարել Սևանա լճի էկոհամակարգը:
Ղափլանյանը նաև ահազանգ է հնչեցրել՝ երբ արձանագրվում է կապտականաչ ջրիմուռների աճ, նշանակում է՝ մտնում ենք լճի ճահճացման փուլ: Այսինքն՝ եթե ժամանակին միջոցառումներ չիրականացվեն, չկանխվի օրգանական զանգվածի ներհոսքը դեպի լիճ, կարող ենք փաստացի կորցնել Սևանը:
Ինչի՞ մասին է ահազանգում շրջակա միջավայրի նախարարությունը: Բարձրաձայնում է նույն կնճռոտ հարցերը, որոնք ամիսներ, անգամ տարիներ շարունակ եղել են բնապահպանների ուշադրության կենտրոնում, սակայն ամենատարբեր պատճառներով՝ ամենաթողության, անտարբերության, ֆինանսների բացակայության և այլն, լուծում չեն ստացել:
Մեկ այլ հարց է նաև, որ ինչպես շատ ոլորտներում, Սևանա լճի վերաբերյալ որոշումներ կայացնելիս, կարծես թե, անտեսվում է գիտնականների, շահագրգիռ կողմերի կարծիքը: Նրանց խոսքը, անհանգստությունն որևէ արձագանք չի ստանում:
«Փաստը» բազմիցս անդրադարձել է լճի խնդիրներին, մասնավորապես, թե ինչու է այն կանաչում, ինչ խնդիրներ ունի լճի էկոհամակարգը, ընդհուպ ահազանգելով, որ կարող ենք կորցնել մեր երկրի համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող լիճը:
Բնության հանդեպ մեր, որպես պետության և հասարակության, վերաբերմունքը խիստ պոպուլիստական է: Մենք միայն սպառող ենք, մտածում ենք, որ ջուրը երբեք չի ցամաքի, հողն ինքն իրեն կվերականգնվի և այսպես շարունակ:
Կառավարությունն ամեն տարի մշակում և մասամբ էլ կարողանում է կյանքի կոչել տարբեր ծրագրեր, սակայն սայլը մեծ մասամբ տեղից չի շարժվում: Ինչո՞ւ:
Որովհետև, ինչպես փաստում են փորձագետները, չեն լուծվում առաջնային ու խորքային խնդիրները:
Օրինակ՝ տարիներ ի վեր բնապահպանները, հասարակական տարբեր գործիչներ ահազանգում են, որ Սևանա լճի հատակին մնացած բազմաթիվ շինությունների, ծառատեսակների մնացորդներ կան, բացի դա, երբ տարիներ առաջ լճի մակարդակը բարձրացել է, ջրի տակ են հայտնվել ափամերձ տարածքներում գտնվող շենք-շինությունները, ուստի առաջին անհրաժեշտություն է լճի հատակը մաքրել մետաղական կոնստրուկցիաներից, սակայն կառավարությունը հայտարարում է, որ սա բավական ծախսատար աշխատանք է, անհրաժեշտ է հավելյալ տեխնիկայի ձեռքբերում, ֆինանսական միջոցներ, իսկ ամիսներ առաջ էլ շրջանառության մեջ է դնում նախագիծ, որում նշվում է՝ կքանդվեն լճի ափամերձ տարածքների շինությունները:
Այս պահանջը մշտապես եղել է, անգամ կարծիքներ կային, որ լճի մակարդակը դիտմամբ չէր բարձրացվում այդ շինությունների քանդումը կանխելու նպատակով, բայց արդյո՞ք սա հրատապ լուծում պահանջող խնդիրներից է:
Երկրորդ կարևորագույն խնդիրը լճի էկոհամակարգի վերականգնումն է, որն, իհարկե, մեկ-երկու տարում չի հասել նման վիճակի: Բնապահպանները դեռ ամիսներ առաջ անհանգստություն էին հայտնել, որ թույլատրվելու է լճից սիգի որս կատարել:
Գիտական հանրույթը բազմիցս նշել է՝ լճում ձկնապաշարը քիչ է, պետք է շատանա, իսկ հիմա նման որոշմամբ այդ խնդրի լուծումը բավականին կդանդաղի, եթե չասենք՝ մոտակա տասը տարին ընդհանրապես լուծում չի ստանա:
Ձկնապաշարները ջրի էկոլոգիայի մի մասն են, ուղիղ կապ կա ջրի էկոլոգիայի և լճի ծաղկման հետ, ուստի ձկնորսության նկատմամբ պետք է համակարգված մոտեցում լինի, մինչդեռ որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ այն, մեծ հաշվով, հնարավոր չի լինելու վերահսկել:
Հաջորդ կարևորագույն խնդիրը ջրառն է: Չնայած կառավարությունը որոշել է սահմանափակել ջրառի ծավալները մինչև 170 մլն խմ, ամեն դեպքում, ըստ փորձագետների, պետք է առհասարակ գոնե մի քանի տարով արգելվեր ջրառը՝ լճի էկոհամակարգը չվնասելու և վերականգնելու համար:
Սրանք խնդիրներից մի քանիսն են: Շրջակա միջավայրի նախարարությունն էլ իր հերթին նախատեսում է իրականացնել երեք առաջնահերթ միջոցառում՝ առնվազն մեկ խոշոր, ափամերձ համայնքի կենցաղային կեղտաջրերի մաքրման կենսաբանական կայանի ստեղծում, գետերի հուների մաքրում և Սոթքի լքված հանքի ռեկուլտիվացում:
Փոխնախարարը նշել էր, որ, ամենայն հավանականությամբ, այս ծրագրերը կմեկնարկեն սեպտեմբերից: Մինչդեռ ակնհայտ է, որ խնդիրներն շտապ լուծում են պահանջում, ուստի առնվազն տարօրինակ է ահազանգ հնչեցնել լիճը կորցնելու մասին և այսքան դանդաղել համապատասխան գործողություններ իրականացնելու հարցում:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ