Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


«Թարգ­մա­նու­թյու­նը գե­ղե­ցիկ վար­դի է նման, որին նա­յում ես ապա­կու հե­տև­ից»

ՄՇԱԿՈՒՅԹ

Որքան հաճախ ենք լսում, որ մշակույթը միավորում է մարդկանց և ազգերին: Իրականությունն այն է, որ հենց դրա միջոցով ենք պատկերացում կազմում մեզ համար օտար պետությունների ու մարդկանց, նրանց կենցաղի ու ավանդույթների մասին: Այն կապում է բոլորիս, դարձնում մեկ ամբողջություն: Նույն միավորող դերն է կատարում գրականությունը: Իհարկե, շատերս չենք կարող, ասենք, անգլիացի կամ իտալացի ստեղծագործողների երկերին ծանոթանալ բնագրերն ընթերցելով: Այս պարագայում օգնության են գալիս թարգմանիչները:

Նրանց կատարած աշխատանքը մի տեսակ առաքելություն է, որի շնորհիվ մարդիկ առնչվում են այս կամ այն երկրի գրականությանը: Նման մի առաքելություն էլ իր ուսերին տանում է իրանահայ թարգմանիչ, թատրոնի ռեժիսոր Անդրանիկ Խեչումյանը: Նա արժանացել է ՀԹԳՄ «Արտավազդ», Հայաստանի գրողների միության «Գրական վաստակի համար» մեդալների, ՀԳՄ «Կանթեղ» մրցանակի, 2006 թվականին Իրանի «Թատրոնի տուն» կենտրոնի Պատվո շքանշանի, 2012 թվականին՝ ՀՀ մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալի:

Ցանկն այսքանով չի ավարտվում: «Բնակվում եմ Թեհրանում, բայց Հայաստանի հետ կապը շատ ամուր է, հաճախակի եմ գալիս այստեղ: Երկար տարիներ է՝ աշխատում եմ արվեստի և ընդհանրապես գրականության ասպարեզում: Նաև թատրոնի ռեժիսոր եմ: Հայաստանում երկու անգամ մասնակցել եմ «Արմմոնո» փառատոնին: Հայկական տարբեր պիեսներ, նաև վեպեր և վիպակներ եմ թարգմանել հայերենից պարսկերեն: Անցյալ տարի ճանաչվել եմ Իրանի մասշտաբով ամենասիրված թարգմանիչը: Սա պատիվ էր թե՛ ինձ, թե՛ իրանահայության համար: Սա փաստում է նաև այն մասին, որ Իրանում կարևորում են հայերի այնտեղ լինելը, մեր կատարած աշխատանքը:

Տարիների ընթացքում թարգմանել եմ Երվանդ Օտյանի «Անիծյալ տարիները 1914-1919. անձնական հիշատակներ», «Թաղականին կնիկը», «Ընկեր Փանջունի» ստեղծագործությունները, Վահան Թոթովենցի «Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհին»վեպը, Սամվել Կոսյանի «Գուցե փրկվենք» պիեսը, ինչպես նաև նրա մանկապատանեկան ստեղծագործությունները, Էդվարդ Միլիտոնյանի, Ժիրայր Անանյանի, Կարինե Խոդիկյանի ստեղծագործություններից: Սա, իհարկե, ամբողջ ցանկը չէ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Խեչումյանը: Նկատում եմ՝ հիմնականում պիեսներ է թարգմանել: «Քանի որ նաև թատրոնի ռեժիսոր եմ, առաջ ավելի շատ պիեսներ էի թարգմանում, բայց վերջերս սկսել եմ վեպեր ու վիպակներ թարգմանել: Պատրաստ է հրատարակության Ալ. Շիրվանզադեի «Քաոսը»:

Մի քանի օր առաջ էլ լույս տեսավ Ռուբեն Մարուխյանի «Չիկարելիի արկածները»: Գիրքն արդեն հանձնել եմ Հայաստանի ազգային գրադարանին: Շուտով Թեհրանում լույս կտեսնի իմ թարգմանությամբ Մկրտիչ Սարգսյանի «Քաջ Նազարը»»,-նշում է մեր զրուցակիցը: Ասում է՝ մի քանի տարի առաջ, երբ Իրանում ներկայացրեց Մկրտիչ Սարգսյանի «Զինվորներ և սիրահարներ» վիպակի թարգմանությունը, իրեն հրավիրել էին Թեհրանի պետական ռադիո: «Մինչ մենք զրուցում ենք տաղավարում, նույն պահին ուղիղ եթերի միջոցով փողոցում հարցում էր անցկացվում՝ կարդացե՞լ են գիրքը, հետաքրքրե՞լ է իրենց: Երիտասարդները ոգևորությամբ պատմում էին իրենց տպավորությունների մասին: Այդ օրը կրկին համոզվեցի, որ մարդիկ բավականին հետաքրքրված են թարգմանություններով, կարդում են դրանք, ուրեմն կատարված աշխատանքն իզուր չէ: Տեսեք՝ Սամվել Կոսյանի «Գուցե փրկվենք» պիեսն արդեն չորրորդ անգամ է հրատարակվում, ընդհանուր առմամբ լույս է տեսել գրքի մոտ 9000 օրինակ:

Այս պիեսի հիման վրա նաև շուտով ներկայացում կբեմադրվի Թեհրանում»,-ասում է թարգմանիչը: Թարգմանչական աշխատանքն իր բնույթով բարդ է, ժամանակատար: Հետաքրքրվում եմ՝ ընթացքում լինո՞ւմ են խնդիրներ: Անդրադառնում ենք նաև դրանց՝ փորձելով հասկանալ՝ նման են երկու երկրներում առկա դժվարությունները: Թարգմանիչ-ռեժիսորը նշում է՝ տարբեր երկրներ տարբեր պայմաններ ունեն: «Արվեստի մարդիկ միշտ ամեն ինչից բողոքում են (ծիծաղում է-խմբ.): Նրանք ուզում են ամեն ինչ կատարյալ տեսնել, ժողովուրդները բարեկեցիկ կյանքով ապրեն, աշխարհում էլ խաղաղություն լինի: Գուցե նաև դա է պատճառը, որ որքան էլ ամեն ինչ լավ լինի՝ արվեստի մարդու պարտականությունն է բողոքել անարդարությունների դեմ: Իրանում արդեն լույս է տեսել իմ 39-րդ գիրքը, իհարկե, լինում են խնդիրներ, բայց դրանք այնքան լուրջ չեն, որ, օրինակ՝ ինձ համար դժվարություններ ստեղծեն:

Կարևորն այն է, որ երկու երկրներն էլ և դրանց մշակութային բնագավառով զբաղվող գերատեսչություններն ու անձերն ավելի մեծ կարևորություն տան գրականությանն ու արվեստին, հատկապես թարգմանչական բնագավառին: Հայաստանի ԿԳՄՍ նախարարությունը վերջին տարիներին դրամաշնորհներ է տալիս թարգմանիչներին, նույն էլ Իրանում է արվում: Սա շատ է քաջալերում թարգմանիչներին, որպեսզի նրանք անդրադառնան մի երկրի հեղինակներին և ներկայացնեն նրանց մյուս երկրին: Դժվարություններն ավելի շատ այլ տեղում են թաքնված:

Օրինակ՝ Իրանն իսլամական երկիր է, որոշ բաներ իրենց համար ընդունելի չեն, և թարգմանիչներն աշխատում են նկատի ունենալ նման հարցերը, երբ թարգմանում են գրական երկեր»,-ընդգծում է թարգմանիչը: Թարգմանչական գործն, անշուշտ, կարևոր է, այն ունի իր նրբությունները, առանձնահատկությունները և նաև բարդությունները: Ի վերջո, շատ հաճախ բնագիրը թարգմանելիս հնարավոր է հանդիպել բառերի, որոնք բնորոշ են միայն տվյալ լեզվին և կարող են փոխադրելի ու հասկանալի չլինել այլ մշակույթ ունեցող ժողովրդի համար: «Պետք է նշել հետևյալը՝ թարգմանչությունը պարտավորեցնում է մարդուն ընտրել ճիշտ բառեր, որոնք հասկանալի կլինեն տվյալ երկրի ընթերցողի համար:

Դա պարտականություն է: Իմ պարագայում, օրինակ՝ կարևոր նշանակություն ունի այն, որ ես շատ թելերով եմ կապված Հայաստանի հետ, հաճախ եմ գնում-գալիս, գիտեմ ինչպիսին են մարդկային հարաբերությունները, գիտեմ, թե որ հարցին ինչպես են անդրադառնում, իսկ դա շատ է օգնում, որ իմ թարգմանություններն ավելի հաջող լինեն: Բայց, միևնույն է, այն բավականին բարդ աշխատանք է, մարդը չի կարող դրա «կողքով հանգիստ անցնել»: Ես հիմա Մկրտիչ Սարգսյանի «Գրիգոր Նարեկացի» ստեղծագործությունն եմ թարգմանում, շատ գեղեցիկ վեպ է՝ հրաշալի տեսարաններով: Առաջարկում եմ, որ կարդան այդ գիրքը:

Մտքերն այնքան գեղեցիկ են շարադրված, որ հավատացեք՝ մեկ տողի վրա մինչև անգամ կարող եմ կես կամ մեկ ժամ ծախսել, որ հարմար և ճիշտ բառերը գտնեմ, որոնք կբնութագրեն տեսարանն ու հույզերը, որ նաև այդ բառերը կարողանան ճիշտ փոխանցել հեղինակի մտքերը: Թարգմանությունը կարող ենք համեմատել գեղեցիկ վարդի հետ, որին նայում ես ապակու հետևից: Ինչ էլ անենք, որքան էլ անթերի թարգմանություն ներկայացնենք, իհարկե, այն նույնը չէ, ինչ բնագիրը:

Բայց աշխատում ենք ճիշտ նախադասություններ ու բառեր ընտրել, որ կարողանանք գրողի մտքերը փոխանցել ընթերցողին: Այդ դեպքում նաև թարգմանչի կատարած աշխատանքը ջուրը չի ընկնի»,հավելում է նա: Իսկ զրույցը եզրափակում ենք կարևոր մտքով. «Միակ բանը, որ կարող է փրկել աշխարհը, արվեստն ու գրականությունն են: Դրանք գեղեցկացնում են կյանքը, և դրանց շնորհիվ ժողովուրդների կապն ավելի է ամրապնդվում, նրանք իրար ավելի են մոտենում»,-եզրափակում է Անդրանիկ Խեչումյանը:

Մոսկվա-Երևան թռիչքի տոմսերը կտրուկ էժանացել են․ ի՞նչ արժեն այս պահինՄոսկվայի դատարանը ձերբակալել է «Կրոկուսի» ահաբեկչության մեջ մեղադրվող 9-րդ անձին Արագածոտնի մարզում արձանագրվել են որսագողության 2 դեպք․ առգրավել է որսագողերի զենքերը Ողբերգական դեպք՝ Տավուշում․ կիսակառույց շինությունում հայտնաբերվել է տղամարդու մոխրացած մարմինՍահմանապահ Բաղանիսն ամուր է, քան երբևէՈ՞վ է փչացնում հայ-ռուսական հարաբերությունները Crocus City Hall-ի ահաբեկչությանը մասնակցած տղամարդու ծնողները պատմել են նրա հետ վերջին զրույցի մասին Տաջիկստանում մարդիկ են ձերբակալվել Կրոկուսի ահաբեկչության հետ առնչության համար«Կրոկուսի» ահաբեկչության ժամանակ մի խումբ մարդկանց փրկած Կարեն Ենգիբարյանը մահացել է Ծանրամարտի 2027 թ. աշխարհի առաջնությունը կանցկացվի Երևանում Ավստրալիան մտադիր է իր արևային վահանակներն արտադրելՔննարկվել է էլեկտրոնային դեղատոմսի` մարզերում գործարկման ընթացքը Ոսկեպարում Փաշինյանին այլևս չեն էլ սպասումԹուրք պաշտոնյան ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի պատվիրակության հետ քննարկել է Հայաստան-Ադրբեջան կարգավորման հարցեր Երևանը կարող է հայտնվել կոտրած տաշտակի առաջ. ՌԴ ԱԳՆ «Հայաստանն ու Ադրբեջանը մոտ են խաղաղությանը, ինչպես երբեք». Հաջիև Եղեգնաձորում սպանության փորձ կատարելու վարույթով կալանավորվել է 32–ամյա բնակիչը 102-րդ բազայի և ՌԴ սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է. ՌԴ ԱԳՆ Անհայտ ծագման ինքնակոչների խմբավորում է ձևավորվել Շիրակի մարզում. պատգամավորն ահազանգում է Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցը չի քննարկվի. Ստանոն՝ ՀՀ-ԱՄՆ-ԵՄ հանդիպման մասին Հայաստանն ու Հնդկաստանը կընդլայնեն համագործակցությունը կինոարտադրության և տեխնոլոգիական բնագավառում «National Geographic»-ը ներկայացրել է Հայաստանում գինու մշակույթը Ապրիլի 1-ից ֆիզիկական անձանց կողմից անձնական օգտագործման ապրանքների համար սահմանված առցանց անմաքս առևտրի արտոնության շեմը ենթարկվելու է փոփոխության Ոսկու գինն աճել է Փաշինյանի թիրախում Արցախի իշխանություններն են Նավթի գներն աճել են Արցախից տեղահանված շուրջ 11 հազար մարդ է արտագաղթել Հայաստանից․ Գեղամ Ստեփանյան Մտքովս նույնիսկ չի անցել, որ վերջին անգամ եմ տեսնում Գագիկին․ երջանիկ տարիներից մնացին միայն քաղցր հուշեր Միջազգային պահանջ է՝ սահմանի որոշման ցանկացած գործընթաց որևէ ուժ չունի, եթե մարդկանց բնականոն կյանքը խաթարվում է. Թաթոյան Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրիԱլիևին նոր պատերազմ է հարկավոր. Ռուսական մամուլի անդրադարձը «Ավտովազ»-ը սկսել է Lada-ի արտադրությունն Ադրբեջանում Իսպանիայում տեղակայվել է ՆԱՏՕ-ի երրորդ ռազմածովային բազան Տաջիկստանում 9 մարդ է ձերբակալվել Crocus City Hall-ի գործով Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան