Թուրքիան ինքնին սպառնալիք է նաև տարածաշրջանում ներկայացված ուժերի համար
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՍեպտեմբերի 27-ից սկսված Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիան խոստանում է լուրջ աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ունենալ։ Երկար ժամանակ թվում էր, թե Արցախյան հակամարտությունը տարածաշրջանային մակարդակով ներկայացված ուժերի առկա իրավիճակի փոփոխության չի հանգեցնի, բայց ներկայումս տեղի ունեցող իրադարձությունները մի քիչ խորը վերլուծելու դեպքում կտեսնենք, որ Արցախում տեղի ունեցող իրադարձություններով վերաձևավորվում է տարածաշրջանում առկա պատկերը։
Այս հակամարտությունը միայն հայերի ու ադրբեջանցիների խնդիրը չէ, այստեղ շոշափվում են բազմաթիվ երկրների շահեր։ Եվ ուշագրավ է, որ Արցախյան հիմնախնդրի լուծման նպատակով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից առանձնացել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ինստիտուտը, որ իրականացնում է միջնորդական առաքելության հիմնական դերակատարությունը։ Եվ խնդրի խաղաղ կարգավորման բանակցային գործընթացը անհնար է պատկերացնել առանց միջնորդների գործուն մասնակցությամբ։
Ադրբեջանը պարբերաբար բողոքել է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը ոչ արդյունավետ է, և փորձել է հարցի լուծումը տեղափոխել միջազգային այլ հարթակներ, որտեղ կարող են իրեն ձեռնտու որոշումներ ընդունվել։ Իսկ մյուս կողմից բավական մտահոգիչ է Թուրքիայի ակտիվությունը հակամարտության մեջ ներգրավվելու հարցում։
Թուրքական կողմը ցանկանում է խցկվել միջնորդ երկրների ցանկ և իր պրոադրբեջանական նպաստը բերել հակամարտության լուծման հարցում։ Դրա համար էլ վերջին շրջանում թուրքական կողմից այնպիսի հայտարարություններ են հնչում, թե Թուրքիան Արցախյան հակամարտության կողմ է։
Բավական ուշագրավ է, որ Թուրքիան նաև ռազմական ներկայություն է ձեռք բերել հակամարտության գոտում և անմիջականորեն հրահրում է ադրբեջանական ագրեսիան Արցախի և Հայաստանի դեմ, ինչը տարիներ առաջ դժվար էր պատկերացնել։ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան լիակատար կերպով աջակցում է Ադրբեջանին իր էլեկտրոնային դրոնների, կիբեռհարձակումների, ինչպես նաև անձնակազմի՝ խորհրդատուների, սպաների և անգամ F-16 կործանիչների միջոցով:
Արցախա–ադրբեջանական շփման գոտում ծավալված ռազմական գործողությունների ֆոնին բազմաթիվ լրատվամիջոցների կողմից հաստատվեցին այն տեղեկությունները, որ Թուրքիան Սիրիայից գրոհայիններ է տեղափոխել Ադրբեջան։ Ընդ որում` ուղարկել է նրանց, որոնք կռվում էին Սիրիայի օրինական կառավարության դեմ։ Թուրքիայի ռազմական և քաղաքական ներկայության մեծացումն Ադրբեջանում ու հակամարտության գոտում ոչ միայն լուրջ սպառնալիք է Հայաստանի ու Արցախի համար, այլև տարածաշրջանում ներկայացված ուժերի։
Մասնավորապես ռազմական գործողությունների ընթանալու փաստը Թուրքիան փորձում է օգտագործել Ադրբեջանում մշտական ռազմական ներկայություն կամ ռազմաբազա ունենալու համար, իսկ այս հանգամանքը մեծ հաշվով նշանակում է, որ ոչ միայն թուլանալու են Ռուսաստանի դիրքերը տարածաշրջանում, այլև լուրջ սպառնալիք է ստեղծվում այդ երկրի համար։
Մասնավորապես թուրքական ուժերի և գրոհայինների՝ Ադրբեջանում մշտական ներկայության հաստատումը մեծացնում է վտանգը, որ Արցախից հետո լարվածության ալիքը կարող է տեղափոխվել նաև Ռուսաստանի տարածք՝ հիմնականում մահմեդականներով բնակեցված Հյուսիսային Կովկաս, որտեղ դեռևս 90-ականներից անջատողական նկրտումներ են եղել։ Եվ նույն հաջողությամբ Ռուսաստան կարող են ներթափանցել նաև Սիրիայից բերված գրոհայինները և բախումներ հրահրել։
Հարավային Կովկասում Թուրքիայի դիրքերի ամրապնդումը սպառնալիք է նաև Իրանի ազգային շահերի դեմ։ Թուրքական կողմը հույսեր ունի, որ Ադրբեջանում հաստատվելուց հետո կարող է մեծացնել իր ազդեցությունը իրանական Ադրբեջանի վրա։
Տարբեր գնահատականններով Իրանի հյուսիսում մինչև 20 միլիոն թուրքախոս բնակչություն է բնակվում, և պատահական չէ, որ թուրքական մամուլում արդեն քննարկվում է այն հարցը, թե ինչպիսի՞ն կլինի նրանց դիրքորոշումը Արցախում ընթացքող ռազմական գործողությունների վերաբերյալ։ Ստացվում է, որ Թուրքիան Ադրբեջանում ամուր հաստատվելուց հետո կարող է հաջողությամբ նաև գրոհայիններ տեղափոխել իրանական Ադրբեջան, ապակայունացնել Իրանը և փորձել այդ երկրից անջատել իրանական Ադրբեջանը։
Այսպիսով, թուրքական նեոօսմական նկրտումները բացահայտ հակաիրանական և հակառուսական բնույթ ունեն, ուստի հայկական բանակի հաջող գործողությունները լինելու են ոչ միայն Հայաստանի ու Արցախի հաղթանակը, այլև Ռուսաստանի և Իրանի։
ԱրթուրԿարապետյան