Ադրբեջան-Պակիստան զենքի առևտուրի ծավալների գնահատումներ
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԸնդհանուր գնահատումներ.
Պակիստանը չի ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը՝ հարմար տեղավորվելով Թուրքիայի «գրպանում»:
Բնականաբար, Թուրքիան այսքանով չի բավարարվում: Նախորդ տասնամյակում ամեն ինչ և ամեն գնով անում է՝ խորացնելու նաև Ադրբեջան-Պակիստան կապերը, հատկապես՝ ռազմական փոխգործակցության ոլորտում:
Այս եռյակի համագործակցությունն ի սկզբանե ուղղված է Հայաստանի շահերի դեմ: Իսկ անկյունաքարային հիմքը նույնն է՝ մարդակերությունը: Յուրաքանչյուր կողմ փորձում է ստանալ իր ակնկալիքները: Մասնավորապես, գլխավոր դերակատար Թուրքիան, օգտագործելով մյուս երկուսին, ձգտում է հասնել իր դարավոր նպատակին՝ բնաջնջել հայժողովրդին և ամբողջապես տիրանալ հայկական երկու հանրապետությունների տարածքներին: Ադրբեջանը Պակիստանից ձեռք է բերում սպառազինություն, նաև այնպիսի զինատեսակներ, որոնք չի կարողանա գնել այլ երկրներից: Պակիստանը պատիկներ անգամ ավելացնում է իր տնտեսական օգուտները՝ ադրբեջանական նավթադոլարներով արտահայտված:
Թուրքիայի գործուն մասնակցությամբ և վերահսկողության ներքո 2010թ. սկսած իրականացվել են կոնկրետ քայլեր՝ Պակիստանի կողմից Ադրբեջանին զինելու ուղղությամբ: Մասնավորապես, մանրակրկիթ նախապատրաստվել և 2013թ. սկզբին կնքվել է Ադրբեջան-Պակիստան ռազմական համագործակցության համաձայնագիրը: Սրա դիմաց Պակիստանը Ադրբեջանից ստացավ մաքսային արտոնություններ և երկկողմանի առևտրի առավելագույնս պարզեցված ընթացակարգեր:
Արդյունքում՝ պատիկներ անգամ աճեց Պակիստանի արտահանումը (ներառյալ՝ զենքն ու զինամթերքը) դեպի Ադրբեջան՝ Պակիստանի համար համապատասխանաբար ապահովելով լրացուցիչ նավթադոլարներ:
Այստեղ հարկ է նորից զգուշացնել Ադրբեջանին զենք մատակարարողներին առ այն, որ իրենց համար խորանում են մտահոգվելու առարկայական հիմքերը: Թուրքիայի դրդմամբ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի ընթացքը ժամ առ ժամ առավել տեսանելի է դարձնում, որ Ադրբեջանը կորցնելու է իր ներքին և արտաքին վճարունակության համար դեռևս առկա միակ՝ նավթի արդյունահանման և մատակարարման հնարավորությունը: Այս երկրում անխուսափելիորեն վրա են հասնում ներքաղաքական ու աշխարհաքաղաքական, ինչպես նաև սոցիալ-տնտեսական աննախադեպ և կործանարար ցնցումները:
Հետևաբար, Ադրբեջանի հետ միջազգային որևէ երկարաժամկետ համագործակցություն, հատկապես՝ զենքի մատակարարման ոլորտում, այլևս ունենալու է անհաղթահարելի ռիսկեր և գործնականում դատապարտված է ձախողման:
Վիճակագրական փաստեր և հիմնավորումներ.
Որպես վերը բերված գնահատումներին վերաբերող հիմնավորում՝ ներկայացնենք Ադրբեջան-Պակիստան արտաքին առևտրի ուսումնասիրության արդյունքում վեր հանված որոշ փաստեր (աղբյուրը՝https://tradingeconomics.com):
Այս նպատակով առանձնացվել է Ադրբեջան-Պակիստան փոխհարաբերությունների ակտիվացման ժամանակահատվածը՝ 2013-2019թթ.:
- Անկախացումից հետո՝մինչև 2012թ. դեպի Պակիստան Ադրբեջանի միջին տարեկան արտահանումըկազմելէընդամենը35 հազարԱՄՆդոլար: Այսերկրներիմիջևզենքիլայնամաշտաբառևտրիմեկնարկից(ռազմականհամագործակցությանհամաձայնագրիկնքումից)հետո`2013-2019թթ.ԱդրբեջանիցդեպիՊակիստանմիջինտարեկանարտահանումնունեցելէթռիչքայինաճ՝շուրջ28 անգամկամավելացելէտարեկանմիջինըշուրջ900 հազարԱՄՆդոլարով:
Համեմատությանհամարբերենքմերտարածաշրջանիհամադրելիմեկայլերկրի՝Վրաստանիօրինակը: 2010-2012թթ. ՎրաստանիցՊակիստանմիջինտարեկանարտահանումըշուրջ6 անգամգերազանցելէԱդրբեջանիցՊակիստանմիջինտարեկանարտահանմանը: Իսկ2013-2019թթ. դեպիՊակիստնաՎրաստանիարտահանմանմիջինտարեկանծավալներըգրեթեչենաճել:
- թթ.ՊակիստանըտարեկանմիջինհաշվովԱդրբեջանէարտահանել11 միլիոնԱՄՆդոլարիապրանքներ: 2013-2019թթ.ՊակիստանիցԱդրբեջանմիջինտարեկանարտահանումըևսունեցելէթռիչքայինաճ՝շուրջ3 անգամկամավելացելէտարեկանմիջինըշուրջ22 միլոնԱՄՆդոլարով: Աճիայսցուցանիշըհիմնականումվերաբերելիէնաևայսերկրներիմիջևզենքիառևտրին:
Համեմատությանհամար՝ 2010-2012թթ. ՊակիստանիցՎրաստանմիջինտարեկանարտահանումըկազմելէշուրջ6 միլիոնԱՄՆդոլար,իսկ 2013-2019թթ. այսցուցանիշըմնացելէգրեթեանփոփոխ:
- Վերջում՝զավեշտալիփաստ. 2013-2019թթ. ՊակիստանիցԱդրբեջանընդհանուրարտահանումըևԱդրբեջանիընդհանուրներմուծումըՊակիստանից, որոնքգրեթենույնցուցանիշներնենևթվայինարտահայտությամբկարողենունենալփոքրշեղումներ՝հաշվարկներիմեթոդաբանությամբպայմանավորված, իրականումիրարիցտարբերվումենշուրջ5 անգամկամշուրջ180 միլիոնԱՄՆդոլարով:
- 2013-2019թթ. Ադրբեջան-Պակիստանարտաքինառևտրիայսանորմալթռիչքները, պաշտոնականվիճակագրությամբարձանագրվողզավեշտըկարելիէիրականումբացատրելնշվածժամանակահատվածումայդերկրներիմիջևզենքիլայնամաշտաբառևտրիփաստով: Մասնավորապես,2013-2019թթ. ընդհանուր մատակարարումներով Ադրբեջանը Պակիստանիցստացել է առնվազն154 միլիոնԱՄՆդոլարիզենք ու զինամթերք:
Թուրքիայի պարտադրանքով Ադրբեջանի սանձազերծած այսվերջինպատերզմի կործանարար հետևանքները Ադրբեջանիթերզարգացած տնտեսության վրա կգնահատենքուկհրապարակենքմոտ օրերս՝ մեր անկասելի և վերջնական հաղթանակից հետո:
Թադևոս Ավետիսյան
ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի
ծրագրերի համակարգող, տնտեսագետ