Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Աղե­տի մա­սին ըմբռ­նու­մը շու­տով ըն­կա­լե­լի կլի­նի բո­լո­րի հա­մար․«Փաստ»

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

vz.ru-ն «Հայերը դեռ չեն գիտակցում, թե ինչ է տեղի ունեցել» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական պարտությունը գրեթե վերածվել է ազգային աղետի ամբողջ հայ ժողովրդի համար: Հայաստանում դեռ երկար են վիճելու այդ աղետի անխուսափելիության աստիճանի, ինչպես նաև այն մասին, թե որն է առանձին քաղաքական գործիչների կամ նույնիսկ մի ամբողջ քաղաքական ուղղվածության մեղքի բաժինը այդ ամենում: Այլ հարց է, որ մեկուկես ամիս տևած պատերազմն ավարտվել է ամբողջական բարոյական ապոկալիպսիսով, արժեքների կորստով և հարմարավետ ու ինքնաբավ այն աշխարհի ոչնչացմամբ, որում քառորդ դար ապրել է հայ հասարակությունը:

Իհարկե, դա մասամբ հորինված մի աշխարհ էր, որտեղ ցանկալին ներկայացվում էր որպես իրական, և ներկայի վերլուծությունն ու ապագայի կանխատեսումը փոխարինվում էին հին դեպքերի մասին պատմական օգտակար հղումներով: Հարցն այն չէ, թե ինչ տարածք է կորսվել, այլ այն, թե ինչ կարելի էր պահպանել և, ընդհանրապես, ինչն է սխալ եղել: Փաստն այն է, որ հայկական աշխարհը այլևս երբեք նույնը չի լինի: Բնական, գենետիկ վախը կրկին վերադառնում է այնտեղ, պատմական հեռանկար չի երևում, և ազգը կրկին նման է քանդված մրջնաբնի: Փախստականը ամսվա բառն է: Մշակութային և կրոնական ինքնությունը հարցականի տակ է:

Փաշինյանին նույնիսկ ծաղրում են Էջմիածնում՝ կաթողիկոսի ներկայությամբ, ինչը աներևակայելի է, և ի պատասխան՝ վարչապետը թաքնվում է թիկնապահների պատով: Քահանաները սրբապատկերներն ու գրքեր են տեղափոխում Ղարաբաղի եկեղեցիներից և վանքերից: Ադրբեջանին փոխանցվող տարածքները վերածվել են ոչ թե ամայի տարածքի, այլ բառացիորեն այրված տարածքի: Հայ բնակչությունը, այնտեղից հեռանալով, հրկիզում է սեփական տները: Անգամ նախնիների աճյուններն են գերեզմաններից հանվում և տեղափոխվում Հայաստան: Դա հեռանալ չէ, դա գաղթ է։ Այդպես հեռացել են անցած դարի սկզբին Կիլիկիայից, Վանից, Տրապիզոնից և այլ վայրերից։ Հեռանում են առանց վերադառնալու հույսի։ Հայերի մեծ մասը բացատրում է իր արտագաղթը պարզապես այսպես. «Մենք չենք կարող և չենք ապրելու նրանց (ադրբեջանցիների) հետ»: Այդ փաստարկի հետ նույնիսկ անհնար է վիճել, քանի որ համակեցություն եղել է միայն կայսրության, ապա խորհրդային ռեժիմի օրոք: Հենց թուլացել է ռուսական (ցանկացած ձևով) իշխանությունն ու ուժը, սկսվել են ջարդերը: Հենց հաջորդ օրը:

Վերացականորեն խաղաղության և բարեկամության մասին մարդասիրական, «աղջկական» փաստարկները, կամ նույնիսկ հանրահայտ «չկան վատ ազգեր, կան առանձին չարագործներ» ասույթը այդ տարածքում չի գործում: Դա, իհարկե, ցավալի է, բայց դա պետք է գիտակցել: Իլհամ Ալիևն ասում է, որ հայ բնակչությունն Ադրբեջանում կապրի ինչպես Քրիստոսի ծոցում, կստանա տարատեսակ արտոնություններ և պաշտպանված կլինի օրենքով: Կան նախադեպեր: Օրինակ՝ Իրանի փոքրիկ հրեական համայնքը, որը պարբերաբար ցուցադրվում է արտաքին աշխարհին որպես շիական հանդուրժողականության օրինակ: Ի դեպ, Թեհրանում կա նաև նմանատիպ հայկական համայնք, որը երկրում բացառիկ արտոնություն ունի. «Հայկան տունը» միակ տեղն է, որտեղ օրինականորեն վաճառվում է ալկոհոլ, և երեկոները բոլոր խմել ցանկացող դիվանագետների համար այն լույսի աղբյուր է: Իրականում Բաքուն պատրաստվում է բռնազավթված տարածքներում նախկին ադրբեջանցի փախստականների կամ նրանց սերունդների հոսքային վերաբնակեցում իրականացնել:

Հայ բնակչության զանգվածային արտագաղթը չնայած հրապարակավ չի խրախուսվում, բայց դրան ոչ ոք չի էլ խանգարում: Արդյունքում հնարավորինս սեղմ ժամկետում տարածաշրջանի էթնիկ և ժողովրդագրական իրավիճակը կտրուկ կփոխվի, ինչը կբերի քաղաքական փոփոխությունների: Իզուր չէ, որ Բաքուն փոխել է իր հռետորաբանությունը Ղարաբաղի հարցում և այժմ համաձայն է միայն «մշակութային ինքնավարության» հետ: Այլևս չի խոսվում քաղաքական իրավունքների կամ իրական ինքնավարության մասին: Միգուցե Ալիևը պարզապես չափն անցել է, երբ ուղիղ եթերի ընթացքում սկսել է նվաստացնել Փաշինյանին՝ գոռալով. «Լավ, որտե՞ղ է ձեր ինքնավարությունը»: Բայց Իլհամ Ալիևը չափազանց փորձառու անձնավորություն է նման ձախողում թույլ տալու համար:

Բաքուն նախապես էլ հասկանում էր, որ համատեղ կյանք չի լինելու, արդյունքն անխուսափելի էր, և ոչ ոք չէր պատրաստվում խոսել հայերի քաղաքական իրավունքների մասին: Այս բարոյական աղետի մասշտաբը համեմատելի է 1915 թվականի ցեղասպանության դեպքերի հետ, ուղղակի թվային առումով ավելի փոքր է: Կարելի է, իհարկե, ասել, որ Ալիևը իրոք կփորձի հանդուրժողականության տեսք ստեղծել գոնե սկզբնական ժամանակներում, բայց հայ հասարակության գիտակցության մեջ այն, ինչ տեղի է ունենում, ընկալվում է որպես բարբարոսների կողմից Հռոմի ոչնչացում: Հայկական մտածելակերպն արդեն հակված է ինքնաքննադատության, մտորումների և հավերժ վշտի: Ներկայումս բորբոքված են միայն քաղաքական կրքերը և անձնական հարաբերությունների պարզաբանումները:

Բայց որոշակի ժամանակ կանցնի, և բարոյական, էթնիկ և պատմական աղետի մասշտաբներն առավել հայտնի կդառնան: Նույնիսկ դժվար է պատկերացնել, թե ինչ պատմական հաշիվ կներկայացվի նրանց, ովքեր կնշանակվեն այս աղետի մեղավորներ: 1990-ականների սկզբին դժվար էր պատկերացնել դասալքություն հայկական ջոկատներից: Ժամանակները սուղ էին, իսկ բարձր մոտիվացիա ունեցող մարդիկ՝ առատ: Եվ այն, ինչ տեղի ունեցավ 2020 թվականին, անհավանական է թվում: Տեսանելին այն է, որ ներկայումս այս մասշտաբն ավելի լավ է ընկալվում հեռվից, մինչդեռ Հայաստանում մարդիկ զբաղված են հարաբերությունների պարզմամբ: Հայկական ինքնության համար իսկական ծանր ժամանակները դեռ չեն եկել:

Բայց աղետի մասին ըմբռնումը շուտով ընկալելի կլինի բոլորի համար: Մնում է հուսալ, որ հայ հասարակությունը կկարողանա հաղթահարել դա, չնայած իրոք շատ դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես կարելի է դա վերապրել առանց մեկ այլ հետտրավմատիկ համախտանիշի այն ազգի համար, որն արդեն շատ բան է վերապրել իր դարավոր պատմության ընթացքում:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Արցախից տեղահանված շուրջ 11 հազար մարդ է արտագաղթել Հայաստանից․ Գեղամ Ստեփանյան Մտքովս նույնիսկ չի անցել, որ վերջին անգամ եմ տեսնում Գագիկին․ երջանիկ տարիներից մնացին միայն քաղցր հուշեր Միջազգային պահանջ է՝ սահմանի որոշման ցանկացած գործընթաց որևէ ուժ չունի, եթե մարդկանց բնականոն կյանքը խաթարվում է. Թաթոյան Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրիԱլիևին նոր պատերազմ է հարկավոր. Ռուսական մամուլի անդրադարձը «Ավտովազ»-ը սկսել է Lada-ի արտադրությունն Ադրբեջանում Իսպանիայում տեղակայվել է ՆԱՏՕ-ի երրորդ ռազմածովային բազան Տաջիկստանում 9 մարդ է ձերբակալվել Crocus City Hall-ի գործով Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան Հայաստանի տարածքում արգելափակվել են Սոլովյովի հաղորդումները Ջուր չի լինի Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Մարտի 29-ի եղանակային կանխատեսումները Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ ԵրևանումԶատիկին հաջորդող մեռելոցն աշխատանքայի՞ն կլինի, թե՞ ոչ Իրավիճակը ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը փակ է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար Պուտինը զարմացած էր, որ Փաշինյանը ԼՂ-ն Պրահայում ճանաչել է Ադրբեջանի մաս. Լավրով Այսօր Ավագ Ուրբաթ է՝ Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման հիշատակության օրը Ռուսաստանի ՊՆ-ն հայտնում է ուկրաինական 15 հրթիռ խոցելու մասին Անկում տարադրամի շուկայում․ փոխարժեքն՝ այսօր Վրաստանի պատվիրակությունը շրջել է Հայաստանի պատմության թանգարանովՀՀ-ն սառեցրել է իր անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, մինչև հասկանաք, թե այդ կազմակերպությունը կա՞, չկա՞, գործո՞ւմ է․ ԱԺ նախագահԱլիևի անվան փողոցի շենքում հրդեհ է, բնակիչներին տարհանում են (տեսանյութ) Քանի՞ մարդ է թունավորվել ՀայաստանումՄԱԿ-ի դատարանը Իսրայելին պարտավորեցրել է Գազա օգնություն հասցնելու միջոցներ ձեռնարկել Երկար ժամանակով լույս չի լինելու․ հասցեներԶելենսկին նշել է՝ ՌԴ խոշոր հարձակման ժամկետըՍարալանջից դեպի Տերյան փողոց տանող ճանապարհահատվածում օգնության հասած ավտոմեքենայում հրդեհ է բռնկվել Եկեք համախմբվենք մեր ջանքերում՝ պաշտպանելու Արցախի ժողովրդի շահերն ու իրավունքները․ Արտակ ԲեգլարյանՕդի ջերմաստիճանն աստիճանաբար կբարձրանա 8-10 աստիճանովՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը բարձր պաշտոնի է նշանակել ադրբեջանցի դիվանագետին ՀՀ իշխանությունը ամեն կերպ մոռացության է տալիս Արցախն ու Արցախի հարցը. ՀՅԴ Բյուրոյի հայտարարությունը 4 զn՞հ և թթվածնի պակա՞ս. ի՞նչ է կատարվել «Աերոֆլոտ»-ի՝ Կրասնոյարսկ մեկնող չվերթումԴասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ ԿԳՄՍ նախարար «Պետք է մեկտեղել ջանքերը Հայաստան-Սփյուռք միասնական օրակարգ ձևավորելու հարցում». կայացավ Արման Վարդանյանի և Ամրամ Պետրոսյանի հանդիպումը