Երևան, 28.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Թուրքագետը պարզաբանել է, թե որքանով է իրագործելի «մեծ Թուրանի» նախագիծը եւ ով կարող է կանխել այն

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

Թյուրքական մի շարք պետությունների միություն ստեղծելու նախագիծն արդեն որոշ ժամանակ է, ինչ գտնվում է Թուրքիայի օրակարգում ոչ միայն վերլուծական եւ հասարակական-քաղաքական դիսկուրսի մակարդակում, այլեւ` ամենաբարձր մակարդակում:

Արցախյան պատերազմից հետո ակտիվացել են «մեծ Թուրանի» համատեղ թյուրքական զինված ուժերի ստեղծման մասին խոսակցությունները, եւ սա իրական ենթատեքստ ունի: Այս մասին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց ՀՀ ԳԱԱ Արեւելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը:

«Մենք տեսնում ենք, որ վերջին շաբաթներին Թուրքիայի կառավարության գերատեսչությունների ներկայացուցիչները, այդ թվում` պաշտպանության նախարարությունը, այցելել են մի շարք թյուրքալեզու երկրներ, ինչից հետո պայմանագրեր են կնքվել Կենտրոնական Ասիայի երկրներ թուրքական զենքի մատակարարման մասին: Բացի այդ, քննարկվել է համատեղ զինված ուժերի ստեղծման հարցը: Այս փուլում այս նախագիծն իրականացման քիչ շանսեր ունի, սակայն չի կարելի թերագնահատել այն, որ Թուրքիայի ներկայիս ղեկավարությունը լրջորեն քննարկում է երկրի արտաքին քաղաքականությունը կանխորոշող պանթյուրքական նպատակների իրագործման հնարավորությունը: Անհրաժեշտ է ամենայն լրջությամբ մոտենալ այս վտանգին, եւ դա վերաբերում է ոչ միայն Հայաստանին, այլեւ Ռուսաստանին, Իրանին, արաբական երկրներին»,- նշեց փորձագետը:

Ըստ նրա` այդ գաղափարի իրականացման որեւէ ձեւի մասին դեռ վաղ է խոսել, սակայն Թուրքիան դրա համար որոշակի, թեկուզ սահմանափակ ռեսուրսներ ունի, եւ դրանք կապված են այն բանի հետ, որ Թուրքիայի ռազմարդյունաբերական համալիրի, մասնավորապես` ԱԹՍ-ների առաջավոր տեխնոլոգիական մշակումների հնարավորություններ են ի հայտ են եկել:

«Անկարան լիովին կօգտագործի այս գործոնը: Բացի այդ, Թուրքիան չվախեցավ մտնել Ռուսաստանի հետ ռազմավարական առճակատման մեջ Հարավային Կովկասի շուրջ, եւ նրան հաջողվեց ինչ-որ բանի հասնել` չնայած` ոչ ամեն ինչի: Դա թյուրքալեզու երկրներին կդրդի ավելի լուրջ վերաբերվել այս նախագծին, որը անկասկած դիմադրության կհանդիպի ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Չինաստանի` Կենտրոնական Ասիայի հիմնական դերակատարների կողմից: Պարզ ասած, Թուրքիայի ռեսուրսները ռազմական ներուժն է, որը քաղաքականի է վերածվում, իսկ տնտեսականի` ավելի քիչ: Կենտրոնական Ասիայի երկրների վրա տնտեսական ազդեցության տեսանկյունից Անկարան, իհարկե, ի վիճակի չէ մրցակցել ոչ Ռուսաստանի, ոչ, առավել եւս, Չինաստանի հետ: Առայժմ հեռանկարներ չկան, որ Թուրքիայի համար իրավիճակն այս առումով  կարող է փոխվել մոտ ապագայում` հաշվի առնելով խորացող տնտեսական ճգնաժամը»,- շեշտեց Սաֆրաստյանը:

Թուրքագետը նշեց, որ ժամանակակից Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը հաճախ արկածախնդիր է, քանի որ նպատակներ են դրվում, որոնք չեն համապատասխանում երկրի իրական ներուժին, սակայնԷրդողանը միեւնույն ժամանակ պրագմատիկ է եւ հասկանում է, որ «կարմիր գծեր» գոյություն ունեն, որոնք անցնել պետք չէ, եւ այս իմաստով Անկարան առաջ չի տանի պանթյուրքական գաղափարները Ռուսաստանի տարածքում:

«Իհարկե, որոշակի աշխատանք տարվում է դեռ 1990-ականներից, սակայն վերջերս Ռուսաստանի թյուրքալեզու ժողովուրդների շրջանում հստակ քաղաքականություն չկա: Սակայն պետք է հաշվի առնել, որ սա աշխարհառազմավարական նախագիծ է, այսինքն` երկարաժամկետ` մի քանի փուլով: Մենք այժմ գտնվում ենք «մեծ Թուրան» նախագծի առաջին փուլի հենց սկզբում, երբ Թուրքիան պատրաստվում է պայմանագրեր կնքել ռազմական համագործակցության ոլորտում:

Հետագայում չեն բացառվում երկրների համատեղ վարժանքները: Անկարան պանթյուրքիզմի իրականացման շրջանակներում 1-2 տարվա ընթացքում կտրուկ քայլեր չի ձեռնարկի Ռուսաստանի նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է Իրանին, ապա Թուրքիան վաղուց օգտագործում է այն փաստը, որ Իսլամական Հանրապետության տարածքում տասնյակ միլիոնավոր թյուրքալեզու մարդիկ են ապրում, իսկ Անկարայի հետ կապված տարբեր խմբավորումներ (այդ թվում` օրինական եւ կիսաօրինական) գործում են այս բնակչության բնակության վայրերում: Առայժմ Թեհրանը վերահսկում է նրանց գործունեությունը, եւ առաջիկայում Թուրքիային չի հաջողվի չ բեկում գրանցել այս ուղղությամբ:

Ռուսաստանը եւ Իրանը լավ են պատկերացնում Թուրքիայի քաղաքականության սպառնալիքները, որը ձգտում է դուրս մղել նրանց տարածաշրջանից: Այնուամենայնիվ, Մոսկվան եւ Թեհրանը դեռ շահագրգռված են Անկարայի հետ համագործակցությամբ: Դա կարելի է տեսնել Սիրիայի օրինակով, որտեղ այս երեք պետությունները, հրաժարվելով հակասություններից, կարողացան փոխգործակցության հնարավորություններ գտնել: Միայն ԱՄՆ-ն եւ Ռուսաստանը կարող են լրջորեն ազդել Թուրքիայի քաղաքականության վրա: Վաշինգտոնը կարող է տնտեսական պատժամիջոցներ կիրառել, որոնք շատ ծանր հետեւանքներ կունենան Անկարայի համար, ինչպես դա եղավ 2-3 տարի առաջ: Ռուսաստանն իր հերթին կարող է ազդել Թուրքիայի վրա ռազմական մեթոդներով, այդ թվում` Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում: Սակայն, ելնելով իրենց շահերից, եւ ԱՄՆ-ն, եւ Ռուսաստանը չեն օգտագործում իրենց հնարավորություններն Անկարայի դեմ»,- հավելեց ԳԱԱ Արեւելագիտության ինստիտուտի տնօրենը:

Նրա կարծիքով` առնվազն 2-3 տարի հակաթուրքական բլոկ չի ստեղծվի ոչ միայն մեր տարածաշրջանում, այլ նաեւ Արեւելյան Միջերկրածովյան տարածաշրջանում, որտեղ Անկարան եւս լուրջ հակասություններ ունի մի շարք երկրների հետ:

Ու՞մ է մեղադրում Անդրանիկ Քոչարյանը Հայաստանը վերածվում է Արեւմուտքի՝ ծայրահեղ վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի․ Զախարովա ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ (28 ՄԱՐՏԻ)․ Առաջին անգամ հիդրոպլանի փորձարկում, լվացքի մեքենայի արտոնագրում. «Փաստ»Crocus City Hall-ում տեղի ունեցած ահաբեկչության հետևանքով տուժածների թիվն աճել է Ռուսաստանը չի պատրաստվում կռվել ՆԱՏՕ-ի հետ, սա ուղղակի անհեթեթություն է. Պուտին Ո՞րն է ԵՄ իրական առաքելությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին. «Փաստ»2 զոհ, 7 վիրավոր. վթար Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր ճանապարհին Նավթի գներն աճել են Ոսկու գինն աճել է «Հայաստանը ԱՄՆ-ի ուշադրության կենտրոնում է՝ որպես ամերիկյան նպատակներն առաջ մղելու պոտենցիալ հզոր լծակ». «Փաստ»Բաց դռների օր` ԶՊՄԿ-ում (տեսանյութ) Կառավարության որոշումը՝ ջրի սակագնի վերաբերյալ «Կենսուրախ էր, խղճով, խելացի ու հայրենասեր». Արեն Մալաքյանն անմահացել է 2022 թ. սեպտեմբերի 13-ին Սոթքի զորամասի պայթյունի ժամանակ. «Փաստ»Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը բաց է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար ԱԱԾ սահմանապահ զորքերը կազմակերպում է ընդունելություն «Զվարթնոց», «Բագրատաշեն» և ՀՀ պետական մյուս սահմանային անցակետերում ծառայության անցնելու համար (տեսանյութ) Գործող իշխանությունների դեմ արդյունավետ պայքար մղելու համար անհրաժեշտ է հանրության լայն շերտերի համախմբում. Արշակ Կարապետյան Crocus City Hall-ում ահաբեկչություն կատարողները հավաքագրվել են ԻՊ-ի «Խորասանի ձայն» տաջիկական ՏԳ ալիքի միջոցով Պատվավոր հյուպատոսների տրանսպորտային միջոցներին հատկացվելու են «H» տառը պարունակող կարմիր հիմնագույնի համարանիշեր. «Փաստ»Եղանակային վատ պայմանների պատճառով Վրաստանից Հայաստան տանող ճանապարհը փակ է Թալանել են Սայաթ-Նովա պողոտայի «Զիգզագ» խանութը. հափշտակել են 5,5 մլն դրամի բջջային հեռախոսներ Նիկոլն ամեն ինչ հասցրել է ձախողման եզրին. Արտակ Զաքարյան Վեցամյա ավերումներն ու «կկվի կանչելու» ժամանակը. «Փաստ»Ջուր չի լինի Այսօր Ավագ հինգշաբթի է. ժամերգությունից հետո կատարվում է ոտնլվայի արարողություն Սամվել Շահրամանյանը Le Figaro-ին ասել է՝ քանի հայ է մնացել օկուպացված Արցախում Ինչո՞ւ են հիմնավորում միշտ այն, ինչը վնասում է Հայաստանի անվտանգության շահերին. «Փաստ»Վարդենյաց լեռնանցքը փակ է կցորդիչով բեռնատարների համար, դժվարանցանելի՝ մյուս տեսակի տրանսպորտային միջոցների Ռուբլին էժանացել է. փոխարժեքն՝ այս պահին «Կոռուպցիան այսօր իր սարդոստայնով տարածված է ամեն տեղ». «Փաստ»Հասարակության վրա փորձում է վախ ծախել. «Փաստ»Ուղարկում է մարդկանց հետ «խոսելու». «Փաստ»Ինչո՞ւ չի կազմակերպվել Վրաստանի վարչապետի հանդիպումը Կաթողիկոսի հետ. «Փաստ»Էլ ճանապարհ սարքելն ո՞ւմ է պետք. «Փաստ»Հրդեհ է բռնկվել Ադրբեջանի մետրոյի Նասիմի կայարանում (տեսանյութ)ՀՀ տարածքում կան փակ և դժվարանցանելի ավտոճանապարհներ Պլանային նորոգման աշխատանքներ իրականացնելու նպատակով լույս չի լինելու Սպասվում է 0․․․-1 աստիճան ցուրտ․ եղանակն՝ առաջիկա օրերինՀայաստան-ԵՄ-ԱՄՆ հանդիպումը որևէ երրորդ կողմի դեմ ուղղված չէ և չէր էլ կարող լինել. ՀՀ ԱԳՆ պատասխանը Ադրբեջանի հայտարարություններին Սուպերմարկետի 19-ամյա հսկիչը BMW-ով «դրիֆթ» է կատարել, ապա՝ բերման ենթարկվելՊեսկովը տարօրինակ է անվանել ԱՄՆ-ի հայտարարություններն ահաբեկչության մեղավորների մասին Ավելի քան 4300 բեռնատար Վերին Լարսում սպասում է սահմանն անցնելունԱրդեն կես տարի է՝ Ռուբեն Վարդանյանը ապօրինի բանտարկված է Բաքվի բանտում․ «Ապրելու երկիր»ՀՀ ԱԳՆ-ն պատասխանել է Ադրբեջանի հայտարարություններին 143 անուն. հրապարակվել է Մոսկվայի Crocus City Hall-ի ողբերգության զոհերի նոր անուններ. ցանկՈղբերգական դեպք՝ Արագածոտնի գյուղում․ թոռը պապի մարմինը հայտնաբերել է պատշգամբի ճաղավանդակից կախվածՄոսկվայում պայթյունի սպառնալիքի պատճառով տարհանում է կատարվել առևտրի կենտրոում Գնել Սանոսյանը դժվարացավ պատասխանել ԱԺ պատգամավոր Դավիթ Դանիելյանի հարցին, թե երբ կավարտվի Շուռնուխ գյուղի տների շինարարությունըԳոշ գյուղում՝ լճի մոտակայքում, ավտոմեքենան դուրս է եկել ճանապարհի երթևեկելի հատվածից և արգելափակվել ցեխակույտի մեջ Բելգորոդի ՆԳՆ շենքի մոտ պայթյուն է որոտացել Ֆեյսբուքի տարբեր խմբերում կեղծ տեղեկություն է տարածվում. ՆԳՆ ոստիկանությունը զգուշացնում է