Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Երբվանի՞ց է մարդկությունը բրինձ մշակում, ինչպե՞ս է այն գունավորվում․ «Փաստ»

ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Բրնձի մշակումը առաջին անգամ սկսել են իրականացնել դեռ հին ժամանակներում: Որոշ գիտնականների կարծիքով, Չինաստանը պետք է համարել այդ բույսի հայրենիքը: Մեկ այլ վարկածի համաձայն, այն առաջինը մշակել են Արևել յան Հնդկաստանում: Բայց շատ հավանական է, որ գյուղատնտեսության արշալույսին Հնդկաստանում, Չինաստանում և Հնդկաչինում միաժամանակ են սկսել բրինձ աճեցնել: Այնուամենայնիվ, որ երկիրն էլ լինի առաջինը, փաստ է այն, որ դեռ յոթ հազար տարի առաջ բրինձն արդեն մշակվել է որպես հացահատիկային մշակաբույս ողջ Հարավ-արևել յան Ասիայում: Վայրի բրինձը ամենուր աճում է ճահճոտ գետերի ափերին՝ սկսած ժամանակակից Բիրմայից մինչև Չինաստանի Յանցզի գետի ավազան ընկած տարածքում: Ատամնավոր քարե դանակների օգնությամբ հին մարդիկ կտրել են բույսի ցողունը և փայտերով յուրաքանչյուր վայրի հասկից կորզել մի քանի հատիկ:

Ժամանակի ընթացքում նրանք սովորել են ավելացնել բրնձի բերքը՝ բույսերը աճեցնելով հատուկ պատրաստված հողերում: Սկզբում դա եղել է շատ աշխատատար և քրտնաջան աշխատանք. յուրաքանչյուր սածիլ նախ պետք էր փորել-հանել առանց արմատները վնասելու, իսկ հետո ցանել նոր հողում և անընդհատ ջրել մինչև բրնձի հասունացումը: Բայց ժամանակի հետ այդ ամբողջ գործընթացը ավելի է հեշտացել: Մոտ 2,5 հազար տարի առաջ բրինձը, որը հին հույն գիտնական Ստրաբոնի «Աշխարհագրություն» աշխատության մեջ կոչվում էր «մարգարիտ հատիկ», հասել է Կենտրոնական Ասիա, Պարսկաստան, Միջագետք և Սիրիա: Մեր թվարկության 7-8-րդ դարերում արաբ նվաճողները գյուղատնտեսական այդ մշակաբույսը հասցրել են Իսպանիա և Իտալիա, որտեղից էլ այն մտել է Բալկաններ արդեն 15-րդ դարի կեսերին, և որից հետո միայն մեր ժամանակներում՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, հարավային Ֆրանսիա և Հունգարիա:

15-16-րդ դարերի աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների դարաշրջանում եվրոպացի նավաստիները բրինձը տարել են Ամերիկա, որտեղ առաջին անգամ այն ցանել են 1685 թվականին Հարավային Կարոլինայում, հետո բրնձի արտադրության առաջատար նահանգ է դարձել Հյուսիսային Ամերիկայի Լուիզիանա նահանգը, որտեղից էլ այդ մշակաբույսը տարածվել է Տեխասի և Արկանզասի դաշտերում: Միջնադարում բրինձը հասել է նաև Ռուսաստան, որտեղ մինչև 19-րդ դարը այն հայտնի է եղել սարացինյան հատիկ կամ սարացինյան ցորեն անվամբ: «Հացահատիկային» երկրներում բրինձը սովորաբար ասոցացվում է սպիտակ գույնի հետ: Մինչդեռ այն լինում է նաև սև, մանուշակագույն, շագանակագույն, դեղին և զանազան այլ գույների: Ավելին, բրինձը երբեմն միտումնավոր են «ներկում»: Օրինակ՝ Չինաստանում դա արվում է հենց արմատից. այն ցանում են հատուկ որոշակի բորբոսասնկերով հարուստ հողերում, որոնք էլ առաջացնում են բրինձի հատիկների ինտենսիվ կարմիր գունավորում: Դրանից հետո այդ բրինձը չորացնում են, աղում և օգտագործում տարբեր ուտեստներ, առաջին հերթին՝ ձկնային ուտեստները գունավորելու համար:

Վիետնամում, կարմիրից բացի, տարածված է սև բրինձը, որը համարվում է «արյունը սնուցող երկարակեցության հատիկ»: Բրինձը ցորենից հետո աշխարհում երկրորդ հացահատիկային մշակաբույսն է արտերի և համաշխարհային արտադրության ծավալների առումով: Եվ չնայած այն այժմ մշակվում է աշխարհի հարյուրից ավելի երկրներում, սակայն Արևել յան, Հարավ-արևել յան և Հարավային Ասիայի երկրները շարունակում են մնալ բրնձի աճեցման հիմնական կենտրոններ։ Իսկ այդ երկրների բնակիչների համար բրինձը հիմնական կերակուրն է, բազում ուտեստների պատրաստման հիմքը և արտահանման հիմնական ապրանքներից մեկը:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան Հայաստանի տարածքում արգելափակվել են Սոլովյովի հաղորդումները Ջուր չի լինի Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Մարտի 29-ի եղանակային կանխատեսումները Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ ԵրևանումԶատիկին հաջորդող մեռելոցն աշխատանքայի՞ն կլինի, թե՞ ոչ Իրավիճակը ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը փակ է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար Պուտինը զարմացած էր, որ Փաշինյանը ԼՂ-ն Պրահայում ճանաչել է Ադրբեջանի մաս. Լավրով Այսօր Ավագ Ուրբաթ է՝ Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման հիշատակության օրը Ռուսաստանի ՊՆ-ն հայտնում է ուկրաինական 15 հրթիռ խոցելու մասին Անկում տարադրամի շուկայում․ փոխարժեքն՝ այսօր Վրաստանի պատվիրակությունը շրջել է Հայաստանի պատմության թանգարանովՀՀ-ն սառեցրել է իր անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, մինչև հասկանաք, թե այդ կազմակերպությունը կա՞, չկա՞, գործո՞ւմ է․ ԱԺ նախագահԱլիևի անվան փողոցի շենքում հրդեհ է, բնակիչներին տարհանում են (տեսանյութ) Քանի՞ մարդ է թունավորվել ՀայաստանումՄԱԿ-ի դատարանը Իսրայելին պարտավորեցրել է Գազա օգնություն հասցնելու միջոցներ ձեռնարկել Երկար ժամանակով լույս չի լինելու․ հասցեներԶելենսկին նշել է՝ ՌԴ խոշոր հարձակման ժամկետըՍարալանջից դեպի Տերյան փողոց տանող ճանապարհահատվածում օգնության հասած ավտոմեքենայում հրդեհ է բռնկվել Եկեք համախմբվենք մեր ջանքերում՝ պաշտպանելու Արցախի ժողովրդի շահերն ու իրավունքները․ Արտակ ԲեգլարյանՕդի ջերմաստիճանն աստիճանաբար կբարձրանա 8-10 աստիճանովՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը բարձր պաշտոնի է նշանակել ադրբեջանցի դիվանագետին ՀՀ իշխանությունը ամեն կերպ մոռացության է տալիս Արցախն ու Արցախի հարցը. ՀՅԴ Բյուրոյի հայտարարությունը 4 զn՞հ և թթվածնի պակա՞ս. ի՞նչ է կատարվել «Աերոֆլոտ»-ի՝ Կրասնոյարսկ մեկնող չվերթումԴասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ ԿԳՄՍ նախարար «Պետք է մեկտեղել ջանքերը Հայաստան-Սփյուռք միասնական օրակարգ ձևավորելու հարցում». կայացավ Արման Վարդանյանի և Ամրամ Պետրոսյանի հանդիպումը Ինձ մոտ ձևավորված կարծիք կա, որ վերջնակետն Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրն է. Նաիրի ՍարգսյանՏուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված. ՆԳՆ ԱՄՆ բենզալցակայանում հզոր հրդեհ է բռնկվել (տեսանյութ)Խոշոր ավտովթար՝ Երևանում․ բախվել են «Nissan»-ն ու «Ford Transit»-ը. վարորդները հիվանդանոցում ենՎիճաբանություն և ծեծկռտուք՝ Երևանում․ կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են․ կա վիրավոր 5,7 մագնիտուդով երկրաշարժ՝ ԱֆղանստանումՓաշինյանը խմբեր է գործուղում Տավուշի մարզ Բաքուն օկուպացված Ստեփանակերտի մարզամշակութային համալիրը ներկայացրել է որպես «գաղտնի ռազմական համալիր»