Yerevan, 29.March.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
BREAKING


Գործ ունենք տագնապի գործընթացի հետ․ Ղարաբաղյան հարցը Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման միակ խոչընդո՞տն էր․ «Փաստ»

INTERNATIONAL NEWS

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

eadaily.com-ը «Ղարաբաղը միակ խոչընդոտը չէ. ո՞ւր է գնում և ո՞ւր է տանում հայթուրքական երկխոսությունը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ, ըստ թուրքագետ, Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի միջազգային հարաբերությունների և քաղաքագիտության ծրագրի ղեկավար Վահրամ ՏերՄաթևոսյանի, Թուրքիայի հետ երկխոսության պատրաստ լինելու մասին հայկական էլիտայի հայտարարությունների համատեքստում կարևոր է այն փաստը, որ Ղարաբաղյան 44-օրյա պատերազմում կորստի և ավերման արդյունքում Հայաստանը «վերաիմաստավորել է իր երկար տարիների ռազմավարությունն այնպես, որ տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատելու թեզը դարձել է պաշտոնական Երևանի պարտականությունը»:

Հայ-թուրքական հեռավար երկխոսության առումով թուրքագետը մատնանշել է Թուրքիայից Հայաստանին ուղղված ուղերձների անհամապատասխանությունը: «Եթե «Թուրքիայի կողմից դրական ազդակներ» ասելով՝ Փաշինյանը նկատի ունի Էրդողանի վերջին հայտարարությունները, ապա դա առնվազն մտահոգություն է առաջացնում, քանի որ Էրդողանի նախապայմանների լեզուն ընկալվում է որպես երկխոսություն վերսկսելու ցանկություն,- նշել է նա,- գաղտնի բանակցություններ, շփումներ և կուլիսային հանդիպումներ գուցե թե կան, դա դժվար է ասել:

Սակայն, եթե այս պահին ունենք այն, ինչ հայտնի է հանրային հարթությունում, ապա գործ ունենք տագնապալի գործընթացի հետ»: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ Երևանի հետ հարաբերությունները աստիճանաբար կարգավորելու պատրաստակամության մասին հայտարարության մեջ Հայաստանի իշխանությունները տեսնում են «Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման և հայ-թուրքական երկաթուղու վերականգնման շուրջ քննարկումների հնարավորություն»: Այնուամենայնիվ, շատ փորձագետներ և ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ Էրդողանի ուղերձները դիտարկում են որպես ծուղակ: Նրանց կարծիքով, Էրդողանի հայտարարությունը թեև քողարկված, բայց գործնականում պարունակում է բոլոր նախապայմանները, որոնք Թուրքիան առաջ էր քաշում ոչ վաղ անցյալում:

Նրանք գալիս են այդ եզրակացությանը՝ նշելով Էրդողանի հետևյալ ձևակերպումները. «հարաբերությունների կարգավորումը պետք է հիմնված լինի պետությունների տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման վրա», «ոչ վաղ անցյալի պատմությունը չպետք է խոչընդոտ հանդիսանա», «միակողմանի մեղադրանքների փոխարեն պետք է հնչեն հաշտեցման մոտեցումներ» և «Հայաստանը պետք է խաղաղության պայմանագիր կնքի Ադրբեջանի հետ»: Նրանք մեկնաբանում են թուրք առաջնորդի խոսքերը որպես պահանջ Հայաստանին՝ չմեղադրել Թուրքիային 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության իրականացման մեջ և ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ դրանով իսկ վերջնականապես փակելով Ղարաբաղի հարցը հօգուտ Բաքվի: Երևանն ու Անկարան 2009 թվականին, ԱՄՆ -ի, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի աջակցությամբ, նախաձեռնել էին երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման գործընթաց:

Կողմերը նույնիսկ սահմանը բացելու և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ արձանագրություն էին ստորագրել Շվեյցարիայի Ցյուրիխ քաղաքում, սակայն այն բանից հետո, երբ Անկարան հայ-թուրքական «ֆուտբոլային դիվանագիտություն» կոչվող գործընթացը կապեց Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հետ, գործընթացը տապալվեց: Այդ ժամանակվանից ի վեր, ըստ Վահրամ ՏերՄաթևոսյանի, Հայաստանի հետ հարաբերությունների վերաբերյալ Թուրքիայի տեսակետները չեն փոխվել: «Թուրքիան շարունակում է դիտարկել Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը, առաջին հերթին երկկողմ պատմաքաղաքական համատեքստի տեսանկյունից, - կարծիք է հայտնել զրուցակիցը,- մինչդեռ Հայաստանը շարունակում է Թուրքիայի հետ միջպետական հարաբերությունների կարգավորումը դիտարկել 90 -ականների սկզբին հաստատված տրամաբանության տեսանկյունից ՝ համարելով, որ Ղարաբաղյան հարցը Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման միակ խոչընդոտն էր»:

Իրականում, նրա կարծիքով, հայ-թուրքական հարաբերություններում Ղարաբաղի խնդիրը ամենաքննարկվողներից է եղել, սակայն Թուրքիայի համար այն եղել է միայն մեկը մի շարք այլ նախապայմանների շարքում: «Եվ իր նշանակության առումով, թերևս, այն զիջում է հայ-թուրքական հարաբերությունների խորքում առկա հիմնարար բնույթի մի շարք այլ հարցերի», - նշել է թուրքագետը: Տեր-Մաթևոսյանը պատահական չի համարում, որ Էրդողանը խոսում է հարաբերությունների աստիճանական կարգավորման մասին, մինչդեռ Հայաստանի վարչապետը շտապում է հնարավորինս արագ սկսել «խոսակցություններ կարգավորման մասին»:

«Էրդողանն ակնարկում է վստահության և պատմության չքաղաքականացման մասին, մինչդեռ Հայաստանի վարչապետը խոսում է Հայաստանը Արևելքի և Արևմուտքի միջև տրանսպորտային հաղորդակցության խաչմերուկ դարձնելու մասին»,-նշել է փորձագետը և եզրակացրել, որ Հայաստանն ու Թուրքիան «շարունակում են խոսել տարբեր լեզուներով»: Այս առումով նա կոչ է արել պաշտոնական Երևանին՝ դանդաղեցնել տեմպը և ճիշտ վերլուծել Թուրքիայի ուղերձները: «Անհրաժեշտ է դասեր քաղել վերջին 30 տարվա ձեռքբերումներից և ձախողումներից, - բացատրել է փորձագետը, - հաշվի առնելով Թուրքիայի ամբիցիաները՝ անիմաստ է Թուրքիայի հետ խոսել խաղաղության մասին»: «Թուրքիան խոսել և շարունակելու է խոսել Հայաստանի հետ նախապայմանների լեզվով, քանի դեռ Հայաստանը նման հապճեպություն է ցուցաբերում, - վստահ է փորձագետը,-եթե Ցյուրիխի արձանագրություններում Թուրքիան դժվարությամբ, բայց հասավ իր համար ցանկալի ձևակերպումներին, ապա այս անգամ ավելի վաղ մերժված և Հայաստանում ու Սփյուռքում դիմադրության արժանացած թեզերը կլինեն նրա նոր նախապայմանները»:

Եզրափակելով՝ փորձագետը բարձրացրել է երկու կարևոր հարց. բացի քաղաքական ամբիցիաներից և կամքից, արդյո՞ք Հայաստանի կառավարությունն ունի բավարար մասնագիտական և դիվանագիտական ունակություն՝ գործընթացն առաջ մղելու և ներսի ու դրսի ճնշումներին դիմակայելու համար, և արդյո՞ք պատրաստ է Հայաստանը Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատելու գործընթացին զուգահեռ առաջ մղել Ադրբեջանի հետ խաղաղություն հաստատելու օրակարգը, որի մասին Փաշինյանն անընդհատ խոսում է:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

AraratBank places its 27th issue of dollar bonds Ucom launches network modernization efforts in few regions of ArmeniaUcom Launches Network Modernization Efforts in Regions of Armenia5 000 dram bonus from IDBank for pension card holders World Bank Armenia has organized discussion on facilitating women’s wider engagement in sectors that have been traditionally male dominated in the countryIDBank as a Participant in the Conference of My Forest Armenia NGOIDBank issues the 1st tranche of dollar bonds of 2024In 2023, the SME Loan Portfolio of Ameriabank Reported More Than 30% GrowthMining plays an important role in providing materials for energy transition and green economy: Roman Khudoli Amio digital cards with unlimited opportunities and 5% cashbackInternational Client’s Day at IDBank Termination of service of MIR cards. IDBankThree Sad Stories about FraudstersUcom showed high and stable growth in fixed and mobile communications in 2023 The number of Team mobile subscribers is over 1 million On the occasion of International Women's Day ZCMC employees were awarded 3,780,052 Drams to the City of Smile Fund: The Power of One Dram Will Go to My forest Armenia in MarchGlobal Finance Recognizes Ameriabank's Leadership in Sustainable Finance in ArmeniaHow AMIO succeeded in gathering its team, partners and customers around a common goalWhat to Give on The Occasion of Women's Day? Idram and IDBankHalf Price for Everyone and up to AMD 15.000 Welcome Bonus for New Customers. IDBank Ucom congratulates everyone with spring holidays with a special offer Doing Digital Forum Returns Featuring Brett King as Keynote Speaker We celebrate the successes of AMIO BANK and Ingo Armenia in 2023ZCMC declares, that the Russian company GeoProMining LLC has never been and is not currently a shareholder of the Company, nor does it have any stake in the Company's ownership structureA Millionaire Wanted: New Draw from IdramUcom's fixed network is now available at AshtarakVisa & Unibank Unique opportunities to Olympic Games fans thanks to Visa in ArmeniaThe renovated Ucom sales and service center opened at Komitas 30Privileged conditions with the Business Prime packageInterview with Chairman of BOGG PLC Mel CarvillGet 5% cashback on your AMIO digital card! Get 5% cashback on your AMIO digital card!Book Giving Day in Khnko Aper Library. IDBankTransfer your loan and take benefit of the 1.5% low interest refinancing offerAraratBank Donates to Regional Libraries: BOOKS FOR ALLAmeriabank set to join BOGG, a London Stock Exchange (LSE) listed financial group as a standalone entityWhich Book to Choose as a Gift for the Book Giving Day? A Piece of Advice from Idram and IDBankAMIO BANK will start the leasing process in the immediate futureFast Bank has received a Mastercard membership license Two new sports channels in Ucom's uTV channel listA bunch of smiles in the city. "Artsakh" branch of AMIO BANK has been reopened A network ready for the transition to 5G and qualitatively new television. Ucom signed official agreements with Nokia and MediaKindHow to Celebrate Love Days? A Piece of Advice from Idram and IDBankVisa Travel card - your best friend of the road Ardshinbank announces agreement to acquire HSBC ArmeniaFastex to Provide up to 5 Million $FTN to the “Olympionic” Sports FoundationAMD 3,665,972 to Armenian Mothers. In February, Cancer Awareness Month, The Power of One Dram will be directed to the City of Smile Ambassadors accredited to Armenia, Galaxy Group and Ucom leaders spoke at the largest event of the European Business Association Idplus Digital Fuel Cards: Everyone Makes a Plus