Ո՞ր երկրներն են հավակնում բիլիարդի ստեղծման «դափնիներին». «Փաստ»
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Բիլիարդը սիրված ու տարածված սեղանի խաղ է, որի իմաստը գնդիկները հատուկ սարքավորման՝ կիի օգնությամբ սեղանի գրպանները՝ անցքերը գցելն է, որոնք տեղակայված են անկյուններում և բիլիարդի սեղանի երկու ամենամեծ կողմերի մեջտեղերում: Դեռ հին ժամանակներից են երգեր, բանաստեղծություններ և պատմվածքներ գրվել բիլիարդի մասին: Այդ խաղը իր հետքն է թողել բազմաթիվ կինոնկարներում և գեղանկարներում: Իսկ ո՞րն է խաղի գաղտնիքը, ո՞րն է աշխարհում նրա այդքան ժողովրդականության պատմությունը: Դեռևս համաձայնություն չկա այն հարցում, թե որտեղ է առաջացել բիլիարդը:
Այնուամենայնիվ, շատ հետազոտողներ կարծում են, որ այն, ինչպես և շախմատը, ծագել է ասիական երկրներից մեկում: Տարբեր աղբյուրների համաձայն, Հին Չինաստանը, Հնդկաստանը և Եգիպտոսը կարող են հավակնել բիլիարդի ծննդավայրը համարվելու պատվին: Բայց այն խաղը, որը աղոտ կերպով հիշեցնում է ժամանակակից բիլիարդը, ծագել է Ֆրանսիայում: Առաջին բիլիարդի սեղանը պատրաստվել է հատուկ ֆրանսիական թագավոր Լյուդովիկոս 11-րդի համար 1470 թվականին: Բիլիարդի հնագույն սեղանները, մեղմ ասած, հեռու են եղել կատարյալ լինելուց: Սեղանների կողերը չեն ունեցել անհրաժեշտ առաձգականություն, գնդակները նրանց հարվածելիս հետընթաց չեն կատարել: Կիերը շատ կոպիտ են եղել, և գրեթե անհնար է եղել դրանց օգնությամբ գնդակներին տալ կողային պտույտ: 16-րդ դարի ավարտին և 17-րդ դարի սկզբին բիլիարդի սեղանների բարելավում է եղել:
Բիլիարդի գրպանները հագեցվել են ցանցերով՝ գնդակները պահելու համար, սեղանները պատել են բրդյա հաստ կտորով, իսկ ավելի ուշ՝ կաուչուկով, որը մակերեսին տվել է անհրաժեշտ առաձգականություն և էլաստիկություն: Այդ ժամանակ էլ հենց սեղանի կառուցվածքում հայտնվել է 6 գրպան: Փոխվել է նաև բիլիարդի սեղանի ձևը: Սկզբում սեղանները եղել են քառակուսի, ութանկյուն և նույնիսկ կլոր: Բայց, ի վերջո, ընտրվել է ժամանակակից և ծանոթ քառանկյուն ձևը: Երկարեցվել են կիերը, որոնք ի սկզբանե զգուշությամբ են ընդունել խաղասեղանի տերերը: Նրանց մտահոգությունները կապված են եղել այն փաստի հետ, որ խաղացողները կարող էին դրանցով քերել կամ ծակել սեղանի թանկարժեք կտորը: Բայց նման վախերն անիմաստ են եղել: Նորարարությունների և բարելավումների շնորհիվ բիլիարդի նկատմամբ հետաքրքրությունն սկսել է արագորեն աճել:
Խաղի զարգացման հետ միասին սկսել են հայտնվել խաղացողներ, որոնց գործողություններին կողքից հետևելը և, առավել ևս, նույն սեղանի շուրջ խաղալն անչափ հաճելի է դարձել: Բիլիարդի առաջին կանոնները հրապարակվել են 1674 թվականին Լուազոնի ջանքերի շնորհիվ, որը մատնանշել էր այդ խաղի օգտակարությունը խաղացողների ուղեղի և ֆիզիկական առողջության համար: Հետագայում այդ տեսությունը հաստատել է Յոհան Օյլերը: Բիլիարդի աշխարհի առաջին առաջնությունը տեղի է ունեցել դեռ 1870 թվականին Սան Ֆրանցիսկոյում, իսկ արդեն 1906 թվականին Փարիզում անցկացվել է աշխարհի առաջին առաջնությունը դրամական՝ 40 հազար ֆրանկ մրցանակային ֆոնդով:
Ռուսական Կայսրությունում բիլիարդ խաղը հայտնվել է Պետրոս 1-ին կայսեր օրոք: Նա այն բերել է Հոլանդիա կատարած իր ուղևորությունից և շատ արագ սիրահարվել է այդ խաղին: Նոր խաղը լավ է ընդունվել կայսերական շրջապատի կողմից. այն խաղացել են կալվածքներում, պալատներում և տարբեր մասնավոր բնակավայրերում: Բիլիարդը հատուկ ժողովրդականություն է ձեռք բերել սպաների շրջանում: 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի առաջին կեսին բիլիարդը հասանելի է դարձել բնակչության գրեթե բոլոր շերտերին: Մարդիկ սկսել են բիլիարդ խաղալ ոչ միայն զվարճանքի համար:
Այն սկսել է վերածվել սպորտի: Խորհրդային իշխանության հաստատումով ԽՍՀՄ բոլոր երկրներու, այդ թվում՝ Հայաստանում, բիլիարդը գործնականում գրեթե մոռացության է մատնվել: Բայց մեկ տասնամյակ անց այս խաղի նկատմամբ հետաքրքրությունը նոր թափով է բորբոքվել: Հիմա էլ բիլիարդը շարունակում է մնալ ամենասիրված խաղերից մեկը. այն խաղում են ոչ միայն իրական կյանքում, այլ նույնիսկ համացանցում:
ԿԱՄՈ ԽԱՉԻԿՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում