Yerevan, 28.March.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
BREAKING


«Ում շատ է տրված, նրանից շատ է պահանջվում». «Փաստ»

ECONOMICS

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Քերթողահայր Մովսես Խորենացին, «Հայոց մեծերի ծննդաբանությունը» աշխատությունը ավարտելով խորհրդածական խոսքով, առաջին հերթին ողբալով խորհրդականների և ուսուցանողների անհետացումը, գտնում էր, որ դրա հետևանքով ոչ միայն վտանգվում է երկրի խաղաղությունը, այլև արմատավորվում անկարգություն և հաստատվում տգիտություն։

Կմտածե՞ր, արդյոք, Խորենացին, որ 1,5 հազարամյակ անց 21-րդ դարի սերունդը ևս կկանգնի նմանատիպ խնդրի՝ ուսուցչի, գիտնականի և, ընդհանրապես, մտավորականության դասի անտեսման առջև: Առավել ցավալին այն է, որ այսպիսի խնդրի առջև կանգնած ենք եղել մեր պատմության գրեթե բոլոր ժամանակահատվածներում, և, օրինակ՝ մանկավարժը՝ գիտելիք ու դաստիարակություն տվող անձը, ընդհանրապես մտավորականը գնահատված չի եղել, բացառությամբ, թերևս, խորհրդային տարիների: Մյուս կողմից էլ՝ այո, կան մտավորականներ, որոնք եսասեր են, չեն գիտակցում մտավորականի իրենց առաքելությունը, չեն ապրում ազգի ցավով ու խնդիրներով:

Հովհաննես Թումանյանը 20-րդ դարի սկզբին «Հայ ուսուցչի դատը» հոդվածում, կարևորելով ուսուցչի դերը, նշում է. «Գործիչների մեջ գուցե ամենակարևորն ու ազնիվը, և՛ ընտանիքի համար, որ զավակներն է կրթում, և՛ հասարակության համար, որ գիտակից անդամներ է պատրաստում, և՛ պետության համար, որ ազնիվ քաղաքացիներ է հասցնում, և՛ աշխարհքի համար, որ լուսավոր մարդիկ է տալի, նա՝ ուսուցիչը, ունեցել է գրեթե ամենավատթար վիճակը մեր մեջ։ Նա միշտ եղել է հալածված ու թափառական, սիրտը՝ կոտրած, լքված, բեկված ու արհամարհված։ Անհետաձգելի լուծումն է պահանջում հայ ուսուցչի դատը...»։ Իսկ 1917 թվականին, կարևորելով մտավորականի, ուսուցչի դերը, Թումանյանը գրել է. «Մենք պատերազմի շրջանում ենք, երբ ռազմիկի արժեքը շատ է բարձրացել, սակայն չպիտի մոռանալ, որ կա նաև խավարի ու լուսի պայքար, և այդ պայքարի մեջ ամենածանր և դժվարին պարտականությունը ընկած է հայ ուսուցչի վրա...»:

Հետխորհրդային Հայաստանում էլ արժեհամակարգի արմատական փոփոխությունները, կրթության ոլորտում իրականացվող «բարեփոխումները» նվազեցրեցին մանկավարժի, մտավորականի՝ որպես գիտելիք ստեղծողի ու տվողի և դաստիարակություն փոխանցողի դերը: Արժանապատիվ քաղաքացի դաստիարակելու, ազգային ընտրանի ձևավորելու, տաղանդներին, հերոսներին, երախտավորներին ու մեծերին գնահատելու, մեծարելու, արժևորելու, սերունդներին էլ ազգային արժեքներով, մեր մեծերի ոգով ու օրինակով դաստիարակելու փոխարեն մարդկանց դեգրադացրեցինք ու դարձրեցինք ստրուկ՝ կառավարելի դարձնելու նպատակով: Իսկ հիմա արդյունքում ազգովի կանգնած ենք խղճուկ վիճակի՝ պետություն և հայրենիք կորցնելու, արժեհամակարգային ու բարոյահոգեբանական աղետի՝ լույսի ու խավարի, գիտության ու տգիտության, ազգուրացության ու հայրենասիրության, ստորաքարշության ու արժանապատվության, ազատության ու ստրկության միջև անհաշտ պայքարի առաջ: Երբ Ճապոնիայի վարչապետին հարցրել են, թե ինչպես են կարողացել տեխնոլոգիաների և գիտության ոլորտում դառնալ առաջատար, նա պատասխանել է. «Մենք ուսուցիչների համար սահմանել ենք նախարարի աշխատավարձ, դիվանագետի անձեռնմխելիություն և կայսրին վայել մեծարանք»:

Մինչդեռ այսօր Հայաստանի վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձը հեգնում ու ծաղրում է հայ մտավորականին, ընտրանուն, հպարտանում է, որ հայ մանկավարժը խղճուկ աշխատավարձի ու չգնահատված լինելու պատճառով իր աշխատանքը լքում ու ոստիկան՝ պարեկ է դառնում:

Մինչդեռ մտավորականությունը ժողովրդի հոգեպես հարուստ և բարձր արժեքներ կրող շերտն է, որն օժտված է եզակի շնորհներով՝ զարգացած ինտելեկտով, ազնվությամբ, անկոտրում կամքով, հետաքրքրությունների բազմազանությամբ, բարոյական դաստիարակությամբ, ստեղծագործական կարողություններով, ազատամտությամբ, հանդուրժողականությամբ, սոցիալական պատասխանատվությամբ, մարդկանց և հայրենիքը անմնացորդ սիրելու կարողությամբ, անձնազոհությամբ, ժողովրդի համար դժվարին պահերին առաջամարտիկի դերը ստանձնելու և իրականությունը բարեփոխելու պատրաստակամությամբ:

Աստվածաշունչն ասում է՝ ում շատ է տրված, նրանից շատ է պահանջվում: Եվ հիմա, երբ Հայաստանը օրհասական վիճակում է հայտնվել, շատ մտավորականներ, հայրենասերներ ու նվիրյալներ անձնուրաց կերպով պայքարում են հայրենիքն ու պետությունը չկորցնելու համար և շարժման առաջնագծում են հայտնվել: Դրա հետ միասին քիչ չեն անտարբեր, կեղծավոր, փառասեր, շահամոլ, նյութապաշտ և պատեհապաշտ մտավորականները: Մտավորականության կրավորական կեցվածքով, անտարբերությամբ ու նաև այսօր առկա նույն մտահոգությամբ է պայմանավորված եղել 20-րդ դարի սկզբին Նժդեհի բաց նամակ-կոչը հայ մտավորականներին: Ապագա չի կարող ունենալ և հաջողություններ արձանագրել մի ժողովուրդ, որի գերակշիռ մասը չի գնահատում մարդկային բարձր տեսակն ու որակները, չի հնազանդվում, չի սիրում, չի փայփայում իր մեծերին, իմաստուններին, միևնույն ժամանակ՝ երբ ժողովուրդը իր թիկունքին չի զգում մտավորականների շունչը, սերը:

Եթե մենք արժևորեինք մեր մեծերին, ապա իր երկրից ու ժողովրդից խռոված չէր հեռանա ողջ կյանքը հայրենիքի ազատությանը նվիրած Անդրանիկ զորավարը, դավադրության արդյունքում չէինք կորցնի երիտասարդ ու տաղանդավոր գրող Ակսել Բակունցին, դարի հայ հանճարներից մեկին՝ Եղիշե Չարենցին, կամ բազմաթիվ այլ վառ անհատականությունների, այդպես անտարբեր ու ապերախտ չէինք գտնվի Նժդեհի նկատմամբ: Մենք պետք է Նարեկացու, Կոմիտասի, Նժդեհի, Անդրանիկի, մեր այլ մեծերի, նվիրյալների գենը արթնացնենք մեր ժողովրդի մեջ: Ավելի քան երբեք՝ հիմա մենք մեր նախկին ու ներկա մեծերի խորհրդի կարիքն ունենք: Իսկ նրանց ապրած կյանքն ու գործունեությունը մեզ համար իսկական օրինակ կարող են լինել: «Միակ բանը, որը կարող է մեզ ուղղորդել դեպի վեհ մտքեր և գործողություններ, մեծ և բարոյապես մաքուր անհատների օրինակն է»,- ասել է Նոբել յան մրցանակի դափնեկիր, հասարակական գործիչ Ալբերտ Էյնշտեյնը:

Ազգի մեծությունն էլ ամենևին պայմանավորված չէ նրա քանակով, այլ նրանով, թե ինչպիսի աժեքներ է նա դավանում՝ նրա անկոտրում կամքով, հայրենասիրությամբ, պետական մտածողությամբ, օրինապաշտությամբ ու ազգային արժանապատվությամբ: «Այն ազգը, որի ազգային ոգին կոտրված է, վիճակված է ապրել ավերակների մեջ»,ասել է Մուամար Քադաֆին:

Հիմա,առավել քան երբեք,երբ մեր հասարակական կյանքում տիրապետող են դարձել էժանագին բարքերը՝ ատելությունը, քծնանքը, կեղծավորությունը, շահամոլությունը, ծառայամտությունը, բամբասանքն ու բանսարկությունը, քաղքենիությունը, նախանձը, չարությունն ու անհանդուրժողականությունը, երբ պատերազմի ու ապաշնորհ կառավարման արդյունքում ունենք հուսահատ, մոլորված ու բարոյազուրկ հասարակություն, մեզ պետք է մարդկանց առաջնորդել բարձր արժեքներ կրող լեգենդների, խիզախ հերոսների ու հաղթանակների օրինակով։ «Ժողովուրդները, որոնք մոռանում են իրենց ազգային խնդիրների մասին, կործանվում են, վերածվում են հողի, պարարտանյութի, որի վրա աճում և ուժեղանում են այլ, ավելի ուժեղ ժողովուրդներ»,- ասել է Ռուսական Կայսրության պետական գործիչ, վարչապետ Պյոտր Ստոլիպինը: Ամենակարևոր բարեփոխումը, որը պետք է տեղի ունենա Հայաստանում, ազգային գիտակցության բարեփոխումն է, ինչը հնարավոր չէ առանց հայ մտավորականության ակտիվ ու անմիջական աջակցության։

Իսկ պատերազմը դաժան դաս է ապագա սերունդների համար. պետք է նկատի ունենալ, որ մտավորականության ու քաղաքական ընտրանու առաքելությունն է ձևավորել բարձր հատկանիշներ կրող ազգ, հասնել ազատության, համերաշխության, բարեկեցության և անվտանգության: Դժբախտ են այն ազգերը, որոնք չունեն տաղանդներ ու վառ անհատականություններ, իսկ կրկնակի դժբախտ են նրանք, որոնք չեն գնահատում, չեն մեծարում իրենց երևելիներին: Պատմությունն էլ մեզ ապացուցում է, որ երկրներն ու ժողովուրդները հասել են փառքի անհատների մեծ կամքի, տաղանդի ու նվիրվածության շնորհիվ, կամ պարտվել ու կործանվել են անհատների արկածախնդրության, ապաշնորհ կառավարման կամ դավադրության արդյունքում:

Մեր երկրում զարգացող իրադարձությունները և տեղի ունեցող հանրային ակտիվության գործընթացներն ու դրսևորումներն ինձ լավատեսության հույս են ներշնչում, որ հայ ժողովուրդն ինքնակազմակերպվում է, որ Հայաստանում արժեհամակարգ է փոխվում, որ հայը ուզում է փոխվել: Հայը ցանկանում է ապրել արժանապատիվ, լինել ազատ ու անկախ և աշխարհին ներկայանալ որպես օրինապաշտ,կազմակերպված ու քաղաքակիրթ ազգ:

ՀԱՅԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆ

տնտեսագիտության թեկնածու

 

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

AraratBank places its 27th issue of dollar bonds Ucom launches network modernization efforts in few regions of ArmeniaUcom Launches Network Modernization Efforts in Regions of Armenia5 000 dram bonus from IDBank for pension card holders World Bank Armenia has organized discussion on facilitating women’s wider engagement in sectors that have been traditionally male dominated in the countryIDBank as a Participant in the Conference of My Forest Armenia NGOIDBank issues the 1st tranche of dollar bonds of 2024In 2023, the SME Loan Portfolio of Ameriabank Reported More Than 30% GrowthMining plays an important role in providing materials for energy transition and green economy: Roman Khudoli Amio digital cards with unlimited opportunities and 5% cashbackInternational Client’s Day at IDBank Termination of service of MIR cards. IDBankThree Sad Stories about FraudstersUcom showed high and stable growth in fixed and mobile communications in 2023 The number of Team mobile subscribers is over 1 million On the occasion of International Women's Day ZCMC employees were awarded 3,780,052 Drams to the City of Smile Fund: The Power of One Dram Will Go to My forest Armenia in MarchGlobal Finance Recognizes Ameriabank's Leadership in Sustainable Finance in ArmeniaHow AMIO succeeded in gathering its team, partners and customers around a common goalWhat to Give on The Occasion of Women's Day? Idram and IDBankHalf Price for Everyone and up to AMD 15.000 Welcome Bonus for New Customers. IDBank Ucom congratulates everyone with spring holidays with a special offer Doing Digital Forum Returns Featuring Brett King as Keynote Speaker We celebrate the successes of AMIO BANK and Ingo Armenia in 2023ZCMC declares, that the Russian company GeoProMining LLC has never been and is not currently a shareholder of the Company, nor does it have any stake in the Company's ownership structureA Millionaire Wanted: New Draw from IdramUcom's fixed network is now available at AshtarakVisa & Unibank Unique opportunities to Olympic Games fans thanks to Visa in ArmeniaThe renovated Ucom sales and service center opened at Komitas 30Privileged conditions with the Business Prime packageInterview with Chairman of BOGG PLC Mel CarvillGet 5% cashback on your AMIO digital card! Get 5% cashback on your AMIO digital card!Book Giving Day in Khnko Aper Library. IDBankTransfer your loan and take benefit of the 1.5% low interest refinancing offerAraratBank Donates to Regional Libraries: BOOKS FOR ALLAmeriabank set to join BOGG, a London Stock Exchange (LSE) listed financial group as a standalone entityWhich Book to Choose as a Gift for the Book Giving Day? A Piece of Advice from Idram and IDBankAMIO BANK will start the leasing process in the immediate futureFast Bank has received a Mastercard membership license Two new sports channels in Ucom's uTV channel listA bunch of smiles in the city. "Artsakh" branch of AMIO BANK has been reopened A network ready for the transition to 5G and qualitatively new television. Ucom signed official agreements with Nokia and MediaKindHow to Celebrate Love Days? A Piece of Advice from Idram and IDBankVisa Travel card - your best friend of the road Ardshinbank announces agreement to acquire HSBC ArmeniaFastex to Provide up to 5 Million $FTN to the “Olympionic” Sports FoundationAMD 3,665,972 to Armenian Mothers. In February, Cancer Awareness Month, The Power of One Dram will be directed to the City of Smile Ambassadors accredited to Armenia, Galaxy Group and Ucom leaders spoke at the largest event of the European Business Association Idplus Digital Fuel Cards: Everyone Makes a Plus