Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Հատվածականություն ու կիսատ-պռատություն. Սևանա լճի հիմնախնդիրը սրվում է, իսկ իշխանությունները քնած են. «Փաստ»

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Սևանա լճի հարցը Հայաստանի համար ունի կենսական նշանակություն, քանի որ այն պարունակում է երկրի ամենախոշոր քաղցրահամ ջրի պաշարը։ Իսկ կլիմայական փոփոխությունների պարագայում այսօր աշխարհում հրատապ է դարձել ջրի ու հատկապես քաղցրահամ ջրի պաշարների հարցը։ Յուրաքանչյուր երկիր փորձում է ինչքան հնարավոր է շատ ջրային պաշարներ կուտակել ու լուծել ջրային ինքնաբավության հարցը։ Եվ պատահական չէ, որ ներկայում նաև պետությունների միջև վեճեր են առաջանում ջրային պաշարների հետ կապված։ Հատկապես գետերի վրա ջրամբարների կառուցումը դառնում է միջազգային հարաբերությունների օրակարգի հարց։ Օրինակ՝ Եթովպիան Կապույտ Նեղոսի վրա մեծ ամբարտակ է կառուցում, ինչը սրում է այդ երկրի հարաբերությունները Սուդանի ու Եգիպտոսի հետ, որոնք կախվածություն ունեն Նեղոսի ջրային պաշարներից։

Իսկ Թուրքիան, Տիգրիս և Եփրատ գետերի վրա ջրամբարներ կառուցելով, արհեստականորեն ջրային սակավություն է ստեղծում Սիրիայում և Իրաքում։ Եվ խնդիրը հատկապես սրվում է չոր եղանակների կամ երաշտի ժամանակ, քանի որ Սրիայի և Իրաքի գյուղատնտեսությունը ահռելի վնասներ է կրում։ Մեծամասամբ Սևանի շնորհիվ է, որ Հայաստանը իր ջրային ինքնաբավության հարցում շատ քիչ է կախված արտաքին աշխարհից։ Միաժամանակ, պետք է գնահատել լճի ընձեռած առանձնահատուկ դերակատարությունը, քանի որ այն ջրային պաշարների հետ մեկտեղ նաև էներգետիկ, գյուղատնտեսական և պարենային խնդիր է լուծում։ Դրանով է պայմանավորված, որ լիճը պետական հոգածության առարկա է դարձել, բայց իշխանությունները, «առավել հրատապ նշանակություն ունեցող հարցերով» զբաղված լինելով, որպես կանոն, անտեսում են Սևանի էկոլոգիական խնդիրները։ Օրինակ՝ երբ 2018-2019 թվականներին լճի ջուրը «ծաղկեց», բնապահպանները մեծ աղմուկ բարձրացրեցին, թե Սևանին էկոլոգիական աղետ է սպասում, պետք է անհրաժեշտ քայլեր ձեռնարկել։

Պատասխանատու պաշտոնյաները շտապեցին խոստումներ տալ, որ անպայման քայլեր են ձեռնարկվելու Սևանը սպասվող աղետից փրկելու համար։ Անգամ խոստումներ հնչեցին Հայաստանի միջազգային գործընկերների ներուժն այս հարցում ներդնելու մասին։ Եվ բավական խորհրդանշական է, որ այս հարցում ԵՄ-ից աջակցություն ստանալու նպատակով 2019 թվականին տեղի ունեցավ նաև այն ժամանակվա Եվրոպական խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկի այցը Սևանա լիճ։ Բայց արդեն երկու տարի անցել է, ու ոչինչ արված չէ։ Դրա արդյունքում էլ այսօր լճի ջուրը «ծաղկում» է և կտրուկ ավելանում է ցիանոբակտերիաների՝ կապտականաչ ջրիմուռների քանակը։ Այսպիսի իրավիճակը վտանգավոր է նաև Սևանի շրջակա միջավայրի՝ հատկապես մարդկանց ու կենդանիների համար։

Օրինակ՝ 2019 թվականին լճի ջուրը խմելու արդյունքում կենդանիների անկման դեպքեր գրանցվեցին։ Բազմաթիվ մասնագետներ ահազանգում են, որ անգործությունը ծանր հետևանքներ է ունենում, լճին ճահճացում է սպառնում, որը կհանգեցնի միկրոկլիմայի փոփոխության և ձկնային պաշարների կրճատման։ Իսկ ի՞նչ քայլեր կարող էին կատարել իշխանությունները, որ 2018 թվականից ի վեր չեն արել՝ լիճը հասցնելով ծայրահեղ վիճակի։ Օրինակ՝ լուծված չէ Սևանը աղտոտումից պաշտպանելու հարցը, քանի որ բնապահպանները լճի ջրի ծաղկումն առաջին հերթին կապում են աղտոտման ու կեղտաջրերի հետ, քանի որ կոյուղու համակարգի ջրերը լցվում են լիճ։ Եվ չնայած կենսաբանական մաքրման կայանների կառուցման ու շահագործման հարցերը ներառված են Սևանա լճի էկոհամակարգի վերականգնման, պահպանման միջոցառումների տարեկան ծրագրերում, սակայն դրանք այդպես էլ իրականություն չեն դառնում։ Եթե իշխանությունները Սևանա լճի համար ինչ-որ քայլեր էլ ձեռնարկում են, ապա դրանք, որպես կանոն, հատվածական ու կիսատ-պռատ բնույթ են կրում։ Սակայն դա չի խանգարում, որ Սևանի հաշվին Փաշինյանը փիառվի։

Օրինակ՝ կառավարության նիստերի ընթացքում վերջինս Սևանի մակարդակի մի փոքր բարձրացումը ամեն անգամ ներկայացնում էր որպես աննախադեպ երևույթ և ընդգրկում կառավարության ամենակարևոր ձեռքբերումների շարքում։ Իսկ 2021 թվականի մայիսի 10-ին Ազգային ժողովում Նիկոլ Փաշինյանը իր իշխանությանը քննադատողներին ի պատասխան հայտարարեց, որ 2021 թվականի հունիս-հուլիս ամիսներին Սևանա լճի մակարդակը վերջին 60 տարվա համար կհասնի ռեկորդային նիշի, ինչը ջրային ռեսուրսների կառավարման բոլորովին նոր որակի արդյունք է։

Բայց, ի հակառակ Փաշինյանի խոսքերի, լճի մակարդակը շարունակում է իջնել։ Ջրառի համար օրենքով նախատեսված տարեկան առավելագույն ջրի դուրս թողնման քանակը տարեկան 170 մլն խմ է, և միայն 2021 թվականին հավել յալ 75 մլն խմ ջուր է բաց թողնվել, ինչի հետևանքով ջրի մակարդակը էականորեն նվազեց։ Անխնա ջրառի արդյունքում լճի մակարդակը շարունակում է նվազել նաև այս տարի։ Սա փաստորեն Փաշինյանի հայտարարած «ջրային ռեսուրսների կառավարման բոլորովին նոր որակի» արդյունքն է, երբ ժամանակին քայլեր չեն ձեռնարել ջրամբարները պատշաճ քանակությամբ ջրով լցնելու համար, իսկ հիմա ոռոգման ջրի ապահովման գլխավոր ծանրությունն ընկնում է Սևանի «ուսերին»։ Մյուս կողմից էլ՝ ոռոգման համար բաց թողնված ջուրն արդյունավետորեն չի օգտագործվում, քանի որ դրա էական հատվածը Հրազդան գետով լցվում է Արաքս։ ՀՀ իշխանությունները կա՛մ չեն գիտակցում ջրային ռեսուրսների կառավարման նշանակությունը, կա՛մ էլ, երբ սկսում են այդ ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկել, արդեն ուշ է լինում։

Օրինակ՝ տևական ժամանակ է, ինչ Սևանի «ծաղկման» թեման բարձրացվում է, շրջակա միջավայրի նախարարությունը նոր է «քնից զարթնել»՝ հայտարարություն տարածելով, թե տեղյակ են խնդրից ու միջոցառումներ են ձեռնարկում այն լուծելու նպատակով։ Բայց պատասխանատու կառույցը առաջնորդվել է միայն բարի ցանկություններով, քանի որ խնդրի լուծման ուղղությամբ ո՛չ համապատասխան մեխանիզմների մասին է նշել, ո՛չ էլ կոնկրետ ժամկետներ սահմանել։

ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ

 

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Արցախից տեղահանված շուրջ 11 հազար մարդ է արտագաղթել Հայաստանից․ Գեղամ Ստեփանյան Մտքովս նույնիսկ չի անցել, որ վերջին անգամ եմ տեսնում Գագիկին․ երջանիկ տարիներից մնացին միայն քաղցր հուշեր Միջազգային պահանջ է՝ սահմանի որոշման ցանկացած գործընթաց որևէ ուժ չունի, եթե մարդկանց բնականոն կյանքը խաթարվում է. Թաթոյան Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրիԱլիևին նոր պատերազմ է հարկավոր. Ռուսական մամուլի անդրադարձը «Ավտովազ»-ը սկսել է Lada-ի արտադրությունն Ադրբեջանում Իսպանիայում տեղակայվել է ՆԱՏՕ-ի երրորդ ռազմածովային բազան Տաջիկստանում 9 մարդ է ձերբակալվել Crocus City Hall-ի գործով Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան Հայաստանի տարածքում արգելափակվել են Սոլովյովի հաղորդումները Ջուր չի լինի Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Մարտի 29-ի եղանակային կանխատեսումները Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ ԵրևանումԶատիկին հաջորդող մեռելոցն աշխատանքայի՞ն կլինի, թե՞ ոչ Իրավիճակը ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը փակ է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար Պուտինը զարմացած էր, որ Փաշինյանը ԼՂ-ն Պրահայում ճանաչել է Ադրբեջանի մաս. Լավրով Այսօր Ավագ Ուրբաթ է՝ Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման հիշատակության օրը Ռուսաստանի ՊՆ-ն հայտնում է ուկրաինական 15 հրթիռ խոցելու մասին Անկում տարադրամի շուկայում․ փոխարժեքն՝ այսօր Վրաստանի պատվիրակությունը շրջել է Հայաստանի պատմության թանգարանովՀՀ-ն սառեցրել է իր անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, մինչև հասկանաք, թե այդ կազմակերպությունը կա՞, չկա՞, գործո՞ւմ է․ ԱԺ նախագահԱլիևի անվան փողոցի շենքում հրդեհ է, բնակիչներին տարհանում են (տեսանյութ) Քանի՞ մարդ է թունավորվել ՀայաստանումՄԱԿ-ի դատարանը Իսրայելին պարտավորեցրել է Գազա օգնություն հասցնելու միջոցներ ձեռնարկել Երկար ժամանակով լույս չի լինելու․ հասցեներԶելենսկին նշել է՝ ՌԴ խոշոր հարձակման ժամկետըՍարալանջից դեպի Տերյան փողոց տանող ճանապարհահատվածում օգնության հասած ավտոմեքենայում հրդեհ է բռնկվել Եկեք համախմբվենք մեր ջանքերում՝ պաշտպանելու Արցախի ժողովրդի շահերն ու իրավունքները․ Արտակ ԲեգլարյանՕդի ջերմաստիճանն աստիճանաբար կբարձրանա 8-10 աստիճանովՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը բարձր պաշտոնի է նշանակել ադրբեջանցի դիվանագետին ՀՀ իշխանությունը ամեն կերպ մոռացության է տալիս Արցախն ու Արցախի հարցը. ՀՅԴ Բյուրոյի հայտարարությունը 4 զn՞հ և թթվածնի պակա՞ս. ի՞նչ է կատարվել «Աերոֆլոտ»-ի՝ Կրասնոյարսկ մեկնող չվերթումԴասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ ԿԳՄՍ նախարար «Պետք է մեկտեղել ջանքերը Հայաստան-Սփյուռք միասնական օրակարգ ձևավորելու հարցում». կայացավ Արման Վարդանյանի և Ամրամ Պետրոսյանի հանդիպումը