Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


«Կարիք կա սեպագրերի ճշգրտման». քաղաքացին առաջարկում է ուրարտական արձանագրություններից հայտնի Է Տի Ու Նի երկրանվան ընթերցման այլ տարբերակ․ «Փաստ»

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Օրերս «Փաստն» էլեկտրոնային փոստով նամակ է ստացել Անդրանիկ Կոստանյանից, որն առաջարկում է ուրարտական արձանագրություններից հայտնի Է Տի Ու Նի երկրանվան ընթերցման այլ տարբերակ: Նշում է, որ անհրաժեշտ հիմնավորումը կարող է սահմանված կարգով ներկայացնել գիտական հանրության դատին, ակնկալում պատմաբանների, գիտնականների ու լրատվամիջոցների ուշադրությունն ու հետաքրքրասիրությունը: «Փաստը» զրուցեց պարոն Կոստանյանի հետ` պարզելու, թե ինչ նախաձեռնության մասին է խոսքը:

«Ես` Երևանի բնակիչ Անդրանիկ Կոստանյանս, հանդես եմ գալիս ուրարտական կոչված սեպագիր արձանագրություններից հայտնի Է Տի Ու Նի երկրանվան ընթերցման այլ տարբերակի առաջադրման անհատական նախաձեռնությամբ ու հայտարարություններով: Այդ երկրանվան ճիշտ տարբերակի հայտնագործությունը համարվում է աննախադեպ երևույթ, այն ավելի քան ութ տասնամյակ գտնվում է գիտական աշխարհի ուշադրության կենտրոնում ու չի գտել իր նախաձևը, այդ խնդիրն ունի պատմագիտական, հնագիտական, ազգագրական, տնտեսական, նաև քաղաքական նշանակություն և, կարծես թե, վերաճել է ազգային անվտանգության խնդրի: Ցանկացած գիտական հայտնագործություն, նաև այս մեկը, ունի մեծ նշանակություն, այդ թվում` նաև քաղաքական»,-ասում է Կոստանյանը:

Նշում է` սեպագրերը 1880 թ.-ին վերծանվել են մոտ 4 տասնյակ արձանագրության հիման վրա: «Այդ թիվը տարիների ընթացքում աճել է»,-հավելում է մեր զրուցակիցը:

Ընդգծում է` ուրարտական սեպագիր արձանագրությունները, որոնց վերծանում կատարվել է դեռևս 1880 թ.-ին և համարվել է ընդունելի, ճիշտ չէ: «Ըստ այդ ընդունելի համարված վերծանման, ուրարտական կոչված սեպագիր նշաններին, վանկերին կամ տառերին տրվել է ասուրերեն հնչեղություն: Այդ հանգամանքը թյուրիմացությունների տեղիք է տվել և հանդիսանում է ավելի քան 140-ամյա ուրարտագիտության ածանցյալ սխալների ակունքը: 20-րդ դարի խորհրդային շրջանի ամենահմուտ ուրարտագետներից Գիորգի Մելիքիշվիլին 1960 թ.-ի դրությամբ իր վերջնական եզրակացության մեջ գրում է. «Մենք ի վիճակի չենք պարզելու ուրարտական սեպագիր նշանների ճիշտ արտասանությունը, հնչեղությունը և ստիպված ենք դրանց տալ նույն հնչունային նշանակությունները, ինչպիսիք դրանք կան ասուրերենում»:

Պատմաբաններից մեկն էլ ասում է. «Այս ձևակերպման մեջ է ողջ ճշմարտությունը: Եթե գիտնականներն ի վիճակի չեն պարզելու ուրարտական սեպագիր նշանների ճիշտ արտասանությունը, ապա ինչպե՞ս կարող է 1880 թ.-ի վերծանումը համարվել ընդունելի, առավել ևս` վերջնական»: Արդյունքում գործ ունենք ոչ գիտական ու վերջնական, մասամբ ասուրերեն հնչյուններով և մասամբ էլ աղավաղված տարրերով կազմված շինծու բառերի հետ, ինչպիսիք են` Խալդի, Արգիշտի, Մենուա, Էրեբունի և այլն, որոնցով լեցուն է հայ ժողովրդի մ.թ.ա. 10-8-րդ դարերի պատմությունը: Այսպիսով` կարիք կա սեպագրերի ճշգրտման: Ինչպե՞ս: Է Տի Ու Նին ընտրվել է որպես առանցքային բառ»,հավելում է մեր զրուցակիցը:

Ընդգծում է` չի պնդում, թե բառի ընթերցման իր առաջարկած տարբերակն է ճիշտ, քննարկումների կարիք կա: Նաև հիշում է, որ դեռևս 1999 թ.-ին մի հայ պատմաբան Հանրային ՀԸ-ի եթերում ներկայացրել է իր տարբերակը, առաջարկել Է Տի Ու Նիի փոխարեն ընթերցել Այրարատ, սակայն մի քանի ամիս հետո անգամ հայտարարություն է եղել, որ այդ տարբերակը չի ընդունվում գիտական աշխարհի կողմից: «Դեռ չեմ բարձրաձայնում իմ տարբերակը, ուզում եմ նախաձեռնել քննարկումներ այս հարցի շուրջ, ներկայացնել այն գիտական հանրության դատին, դիմել եմ գիտական տարբեր հիմնարկների այս հարցի վերաբերյալ, արձագանք չի եղել: Հնարավոր է նաև մամուլի ասուլիս կազմակերպել, հարցի մասին բարձրաձայնել, քննարկումներ անցկացնել»,-ասում է Կոստանյանը:

Նշում է` կամ պետք է ընդհանրապես հրաժարվենք հին սխալից, կամ դիմենք վերծանման նոր փորձի: «Ինչո՞ւ շարունակենք սխալը: Շատ պատմաբաններ այդ վերծանումը համարել են ավարտուն և սկսում են խոսել չեղած լեզվի քերականությունից, բառերից և այլն: Ստացվել է շիլաշփոթ, որը նման չէ կենդանի և մեռած լեզուներից և որևէ մեկին: Այս բառի ընթերցման ճիշտ հայտնագործությունը կօգնի թե՛ մեր սեպագրերի հետագա ճիշտ վերծանմանը, թե՛ ասուրականի, որտեղ կան գիտական բնույթի շատ արժեքավոր փաստեր, որոնք անհասկանալի են սխալ վերծանման հետևանքով»,-ընդգծում է քաղաքացին:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

 
Ո՞վ է փչացնում հայ-ռուսական հարաբերությունները Crocus City Hall-ի ահաբեկչությանը մասնակցած տղամարդու ծնողները պատմել են նրա հետ վերջին զրույցի մասին Տաջիկստանում մարդիկ են ձերբակալվել Կրոկուսի ահաբեկչության հետ առնչության համար«Կրոկուսի» ահաբեկչության ժամանակ մի խումբ մարդկանց փրկած Կարեն Ենգիբարյանը մահացել է Ծանրամարտի 2027 թ. աշխարհի առաջնությունը կանցկացվի Երևանում Ավստրալիան մտադիր է իր արևային վահանակներն արտադրելՔննարկվել է էլեկտրոնային դեղատոմսի` մարզերում գործարկման ընթացքը Ոսկեպարում Փաշինյանին այլևս չեն էլ սպասումԹուրք պաշտոնյան ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի պատվիրակության հետ քննարկել է Հայաստան-Ադրբեջան կարգավորման հարցեր Երևանը կարող է հայտնվել կոտրած տաշտակի առաջ. ՌԴ ԱԳՆ «Հայաստանն ու Ադրբեջանը մոտ են խաղաղությանը, ինչպես երբեք». Հաջիև Եղեգնաձորում սպանության փորձ կատարելու վարույթով կալանավորվել է 32–ամյա բնակիչը 102-րդ բազայի և ՌԴ սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է. ՌԴ ԱԳՆ Անհայտ ծագման ինքնակոչների խմբավորում է ձևավորվել Շիրակի մարզում. պատգամավորն ահազանգում է Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցը չի քննարկվի. Ստանոն՝ ՀՀ-ԱՄՆ-ԵՄ հանդիպման մասին Հայաստանն ու Հնդկաստանը կընդլայնեն համագործակցությունը կինոարտադրության և տեխնոլոգիական բնագավառում «National Geographic»-ը ներկայացրել է Հայաստանում գինու մշակույթը Ապրիլի 1-ից ֆիզիկական անձանց կողմից անձնական օգտագործման ապրանքների համար սահմանված առցանց անմաքս առևտրի արտոնության շեմը ենթարկվելու է փոփոխության Ոսկու գինն աճել է Փաշինյանի թիրախում Արցախի իշխանություններն են Նավթի գներն աճել են Արցախից տեղահանված շուրջ 11 հազար մարդ է արտագաղթել Հայաստանից․ Գեղամ Ստեփանյան Մտքովս նույնիսկ չի անցել, որ վերջին անգամ եմ տեսնում Գագիկին․ երջանիկ տարիներից մնացին միայն քաղցր հուշեր Միջազգային պահանջ է՝ սահմանի որոշման ցանկացած գործընթաց որևէ ուժ չունի, եթե մարդկանց բնականոն կյանքը խաթարվում է. Թաթոյան Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրիԱլիևին նոր պատերազմ է հարկավոր. Ռուսական մամուլի անդրադարձը «Ավտովազ»-ը սկսել է Lada-ի արտադրությունն Ադրբեջանում Իսպանիայում տեղակայվել է ՆԱՏՕ-ի երրորդ ռազմածովային բազան Տաջիկստանում 9 մարդ է ձերբակալվել Crocus City Hall-ի գործով Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան Հայաստանի տարածքում արգելափակվել են Սոլովյովի հաղորդումները Ջուր չի լինի Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Մարտի 29-ի եղանակային կանխատեսումները Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ Երևանում