Երևան, 28.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Տնտեսության «գերտաքացմանը» կարող է հետևել հրդեհը․ «Փաստ»

ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Շատ է շրջանառվում այն թեման, թե վերջին ամիսներին երկնիշ տնտեսական աճ ենք գրանցում։ Իսկ իշխանության ներկայացուցիչներն էլ իսկույն ձեռքերը տաքացնում են այդ «աճի» թվերի վրա՝ դրանք ներկայացնելով որպես իրենց աննախադեպ աշխատանքի արդյունք։ Եվ տնտեսությունից գաղափար չունեցող մարդու համար կարող է տպավորություն առաջանալ, թե հազիվ տնտեսական թռիչքային զարգացման փուլ ենք թևակոխում այն պարագայում, երբ ամբողջ աշխարհում շրջում է ռեցեսիայի ուրվականը: Իսկ իրականում ամեն ինչ հակառակն է։

Խնդիրն այն է, որ հանգամանքների դասավորության բերումով տնտեսությունը լրացուցիչ խթան է ստացել, բայց ժամանակավոր, և նույն աշխարհաքաղաքական հանգամանքներով պայմանավորված՝ կարող է ոչ միայն աճը կանգ առնել, այլև մեր ամբողջ տնտեսությունը փուլ գալ։ Օրինակ՝ ՀՀ եկած ռուս մասնագետները, որոնք ներգրավված են հատկապես ՏՏ ոլորտում և մեծ թվով ընկերություններ են գրանցել Հայաստանում, կարող են ցանկացած պահի հեռանալ։ Բացի այդ, ռուսներից շատերը, օրինակ՝ նախընտրում են Վրաստանում և այն երկրներում հաստատվել, որտեղ ավելի բարվոք միջավայր է ստեղծված իրենց գործունեության համար։ Իսկ, ասենք, Թուրքիան ջանքուեռանդ չի խնայում, որպեսզի ՌԴ-ից դուրս եկած քաղաքացիների և մասնագետների համար բարենպաստ միջավայր ապահովի և նրանց իր կողմը գրավի։ Այդ երկրում նույնիսկ առաջարկվում է այլընտրանքային բանկ ստեղծել, որը կաշխատի ռուսաստանյան «Միր» վճարային համակարգի քարտերի հետ։

Իսկ Հայաստանում այդ մարդկանց գործունեության համար նույնիսկ ոչ նախընտրելի պայմաններ են ստեղծվում։ Օրինակ՝ ռուսների ներհոսքի պատճառով անհարկի բարձրացվում են վարձակալության գները՝ հասնելով մինչև աստղաբաշխական թվերի։ Պետք չէ աչքաթող անել նաև այն ռիսկը, որ ընթացիկ զարգացումներով պայմանավորված՝ կարող են խիստ նվազել Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցվող տրանսֆերտները, երբ այդ երկրի դեմ նոր պատժամիջոցների սահմանման պարագայում առկա տնտեսական իրադրությունը շարունակի բարդանալ։ Եվ, դրան զուգահեռ, ՀՀ-ի անվտանգությանը սպառնացող արտաքին մարտահրավերները ժամանակի ընթացքում ավելի ռիսկային են դարձնում Հայաստանում տնտեսական գործունեության իրականացումը։ Օրինակ՝ ադրբեջանական ագրեսիայի արդյունքում հիմա առողջարանային Ջերմուկ քաղաքի կենսագործունեությունը կանգնած է, այնինչ այն կարող էր այս սեզոնին մեծ թվով զբոսաշրջիկների ընդունել։

Իսկ Փաշինյանի կառավարման պայմաններում ամեն ինչ հնարավոր է, և որևէ մեկը չի կարող բացառել, որ վաղն էլ մեկ այլ բնակավայր չի հայտնվի թշնամու կրակի տակ։ Հակառակորդի համար չկա որևէ կաշկանդող հանգամանք։ Փորձը ցույց է տալիս, որ Ալիևի համար տարբեր միջազգային հարթակներում Ադրբեջանի գործողությունները դատապարտող հայտարարությունները և կոչերը գրոշի արժեք չունեն։ Իսկ ամենավատ սցենարը կարող է լինել այն, որ թշնամին կարող է օկուպացնելով խորանալ ՀՀ տարածքի խորքերը ու կտրել ՀՀ-ի կապն արտաքին աշխարհի հետ՝ վերահսկողություն հաստատելով ռազմավարական նշանակություն ունեցող ճանապարհների և ենթակառուցվածքների վրա, ինչպես եղավ անցյալ տարի, երբ հակառակորդի ուժերը վերահսկողություն հաստատեցին Գորիս-Կապան ճանապարհի վրա և մաքսատուրքեր սահմանեցին։ Այդ դեպքում մեր տնտեսությունն ուղղակի կկանգնի, քանի որ լիակատար մեկուսացման մեջ կհայտնվենք։ Պատահական չէ, որ Ադրբեջանի կողմից վերջերս սանձազերծված ագրեսիայի ժամանակ ադրբեջանական ԶՈւ-ն հրթիռակոծեց նաև Հայաստանից Իրան գնացող բարձրավոլտ էլեկտրական գծերը։

Իսկ իշխանությունները մտածե՞լ են այլընտրանքային ենթակառուցվածքներ ստեղծելու ուղղությամբ, իհարկե, ոչ, քանի որ նրանք միայն ուտոպիստական «խաղաղության դարաշրջանի» մասին են մտածում։ Ստացվում է, որ եթե անվտանգության հարցը լուծված չէ, ապա դրանով մեծանում է նաև տնտեսական փլուզման կամ կոլապսի հավանականությունը։ Նման զարգացումների դեպքում կասկած չկա, որ կապիտալը կսկսի դուրս հոսել Հայաստանից, տնտեսությունը կկանգնի, իսկ տնտեսական աճը կփոխարինվի ճգնաժամով՝ մանավանդ որ տնտեսական աճի համար կայուն հիմքեր չեն ստեղծվել։ Բյուջեի գումարները անընդհատ փոշիացվել են ոչ հեռանկարային տարբեր ծրագրերի ու իշխանավորներին բաժանվող պարգևավճարների շրջանակներում, այնինչ այդ միջոցները կարելի էր երկարաժամկետ արդյունք ապահովող նպատակներին ծառայեցնել, օրինակ՝ խրախուսել երկրում տեղական արտադրության կազմակերպումը, բայց իշխանություններն, ինչպես միշտ, գնում են ամենադյուրին տարբերակով՝ առաջին հերթին շեշտը դնել ասֆալտապատման վրա՝ ելնելով այն հաշվարկներից, որ այն կարող է իրենց դիվիդենտներ բերել ընտրությունների ժամանակ։

Բացի դրանից, մեր արտաքին պարտքը ահռելի ծավալների է հասել՝ մոտենալով 10 մլրդ դոլարի շեմին։ Իսկ դոլարի փոխարժեքը միշտ ցածր մնալ չի կարող, քանի որ աշխարհում՝ նույնիսկ շատ զարգացած երկրներում, դոլարի արժևորման համընդհանուր գործընթաց է սկսվել։ Եվ անկանխատեսելի զարգացումների արդյունքում, երբ ինչ-որ մի պահի նվազի երկիր մտնող դոլարի ծավալը, հավանական է, որ դոլարի դիրքերն այնքան ամրապնդվեն, որ մեզ համար արդեն լրացուցիչ ծանրություն դառնա արտաքին պարտքի սպասարկումը։ Այնպես որ, իշխանությունների կողմից այդքան գովերգվող աճի հիմքում փուչիկ է ընկած, որը շատ արագ կարող է պայթել, ու ճգնաժամն անխուսափելի կլինի։

Եվ պատահական չէ, որ մասնագետներն ու միջազգային կառույցները հիմիկվանից արդեն խոսում են Հայաստանում տնտեսության «գերտաքացման» վտանգի մասին, որին կարող է հետևել հրդեհը։ Ուղղակի անհրաժեշտ է ելքեր մտածել, թե ինչպես կարելի է բարձրացնել տնտեսության իմունիտետը վերահաս աղետի դեպքում, որպեսզի այն միանգամից չփլուզվի և ընդունակ լինի դիմակայել դժվարություններին։ Բայց մինչև հիմա ելքերի փնտրտուք չենք տեսնում, տնտեսությունը թողնված է հանգամանքների քմահաճույքին։

ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Օդի ջերմաստիճանն աստիճանաբար կբարձրանա 8-10 աստիճանովՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը բարձր պաշտոնի է նշանակել ադրբեջանցի դիվանագետին ՀՀ իշխանությունը ամեն կերպ մոռացության է տալիս Արցախն ու Արցախի հարցը. ՀՅԴ Բյուրոյի հայտարարությունը 4 զn՞հ և թթվածնի պակա՞ս. ի՞նչ է կատարվել «Աերոֆլոտ»-ի՝ Կրասնոյարսկ մեկնող չվերթումԴասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ ԿԳՄՍ նախարար «Պետք է մեկտեղել ջանքերը Հայաստան-Սփյուռք միասնական օրակարգ ձևավորելու հարցում». կայացավ Արման Վարդանյանի և Ամրամ Պետրոսյանի հանդիպումը Ինձ մոտ ձևավորված կարծիք կա, որ վերջնակետն Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրն է. Նաիրի ՍարգսյանՏուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված. ՆԳՆ ԱՄՆ բենզալցակայանում հզոր հրդեհ է բռնկվել (տեսանյութ)Խոշոր ավտովթար՝ Երևանում․ բախվել են «Nissan»-ն ու «Ford Transit»-ը. վարորդները հիվանդանոցում ենՎիճաբանություն և ծեծկռտուք՝ Երևանում․ կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են․ կա վիրավոր 5,7 մագնիտուդով երկրաշարժ՝ ԱֆղանստանումՓաշինյանը խմբեր է գործուղում Տավուշի մարզ Բաքուն օկուպացված Ստեփանակերտի մարզամշակութային համալիրը ներկայացրել է որպես «գաղտնի ռազմական համալիր»Քաղբանտարկյալ Նարեկ Սամսոնյանի բաց նամակ-հարցումը Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Քրիստինա Քվինին Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան «Կրոկուսի» վրա հարձակված ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տակ են եղել Վթարային ջրանջատում Երևանի Մալաթիա Սեբաստիա վարչական շրջանում Պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը. մեղադրանք է ներկայացվել բժշկական կենտրոնի երեք բժշկիԼարսը բաց է Telegram-ը գործիք է դառնում ահաբեկիչների ձեռքում. Պեսկով Փարիզը Բաքվում լրտեսական ցանց է ստեղծում․ Ադրբեջանի Պետական ​​անվտանգության ծառայություն Պեսկովը պատասխանել է Crocus-ում ահաբեկչության վերաբերյալ վարկածների մասին հարցին Ուկրաինան առաջնագծում այժմ լճացման վիճակում է և բացառապես պաշտպանվում է. Զելենսկու գրասենյակ Գազամատակարարման վթարային դադարեցում Գյումրի քաղաքում «Գոյ»-ը պատրաստ է գործունեություն ծավալել որպես անկախ թատրոն Հայաստանից թողել են «տրաֆարետը», որի տակ աշխատում է թուրքական շահերի սպասարկողը. Էդուարդ Շարմազանով Չեմ բացառում, որ այսօր հնչած հայտարարություններից հետո Արցախի պետական և քաղաքական գործիչների նկատմամբ կսկսվի հետապնդումների նոր ալիք. Սաղաթելյան Հրդեհ Խոտ գյուղում․ ի՞նչ է հայտնի Հայկ Մարությանն առաջիկայում կուսակցություն կհիմնի Գործող իշխանությունները գիտակցաբար ստանձնում են զիջողի, հանձնողի կերպարը. Մենուա ՍողոմոնյանՏաք օդային հոսանքներ են ներթափանցում Հայաստան Ինչու՞ են ՀՀ իշխանությունները փաստացի աջակցում ռազմական գործողությունների վերսկսմանը«Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի հովանու ներքո իրականացվել է 23-րդ «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունը . ՏոնոյանՉտրվե´լ թշնամական հերթական սադրանքին. «Հայաքվե» Crocus City Hall-ում ահաբեկչություն իրականացնողները եղել են թմրամիջոցների կամ հոգեմետ նյութերի ազդեցության տակ Երևանում երկու անձանց դանակահարած երիտասարդն է ձերբակալվել․ ի՞նչ է հայտնի Իտալիան կառուցում է լողացող հիբրիդային էլեկտրակայանՀետքա՞յլ՝ ԵՄ անդամության դիմումի հարցում «ՎԱԶ-21214»-ի 31-ամյա վարորդը մահացել է Գրիգոր Դանիելյանի որդուն հիվանդանոց են տեղափոխելՄեկ օրում հանրապետությունում արձանագրվել է 16 ՃՏՊ. 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորվել Արտառոց դեպք՝ Գեղարքունիքում․ հայրը կասկածվում է դստերը ծեծելու և սեռական հարաբերության փորձի համար Երբ ռուսական ռազմաբազան դուրս գա, Հայաստանը չի հետաքրքրի ոչ մեկին. Արշակ Կարապետյան Բոլոր ծրագրերը պետք է սպասարկեն Արցախ մեր հավաքական, անվտանգ ու արժանապատիվ վերադարձի տեսլականին Տավուշում տեղի ունեցողը կոպիտ սխալների արդյունք է. ԹաթոյանՍեպտեմբերից աշակերտներն այլևս գնահատական չեն ստանա Ադրբեջանի ՄԻՊ-ն օկուպացված Ստեփանակերտում հանդիպել է այնտեղ մնացած արցախցիների հետ «Զանգի, ասա` ռnւմբ կա «Դալմա մոլ»-ում». զգուշացե՛ք, թիրախում երեխաներն են (լուսանկար) Վարչախմբի թիրախում հաջորդը ռուսական ռազմակայանն է