«Ամենագետ» ծովաբողկը. որտեղի՞ց է սկիզբ առնում այդ արմատապտղի սոուսը. «Փաստ»
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ![«Ամենագետ» ծովաբողկը. որտեղի՞ց է սկիզբ առնում այդ արմատապտղի սոուսը. «Փաստ»](/timthumb.php?src=disc/28-11-22/a6a5717a7049de41e2716536ad471b9f.jpg&w=780)
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Ծովաբողկի սոուսը համանուն արմատապտղից պատրաստված համեմունք է։ Շատերը կարծում են, թե այն բուն ռուսական սնունդ է: Իրականում այդպես չէ: Համարվում է, որ ծովաբողկի արմատից պատրաստված խյուսը Եվրոպական խոհանոցում կիրառվել է դեռ մեր թվարկությունից առաջ 1500 թվականներին, և այն օգտագործել են հույները, որպես դառը և ախորժաբեր համեմունք։ Ծովաբողկի ծննդավայրը համարվում է Արևել յան Եվրոպան, որտեղից էլ այն հասել է Գերմանիա, իսկ հետո բրիտանացիներն են սկսել այն օգտագործել որպես տավարի տապակած մսի սոուս: Օրինակ՝ բուսաբան և բժիշկ Ջոն Ջերարդը հիանում էր ծովաբողկով՝ որպես որդասպան դեղամիջոց և որպես ուտեստների հավելում, ու տեղեկացնում էր, որ «դրան ավելացնելով փոքր քանակությամբ քացախ՝ գերմանացիները սովորաբար այն օգտագործում են որպես սոուս ձկնային և այլ ուտեստների համար՝ որպես մանանեխի փոխարինիչ»:
Տիկին Մ. Գրիվը (1858-1941) առաջարկել է կաթի մեջ խառնած ծովաբողկի քերած արմատը օգտագործել որպես փայլը վերականգնող կոսմետիկ միջոց, իսկ «սպիտակ քացախին խառնած ծովաբողկի հյութն օգտագործել արտաքին օգտագործման համար՝ պեպենները վերացնելու նպատակով»: Դասական ռուսական խոհանոցում ծովաբողկի օգտագործումը որպես համեմունք ամրագրվել է միայն 18-րդ դարում, երբ նախուտեստները սկսել են էական դեր ստանալ հասարակական և պաշտոնական կյանքում: 16-17-րդ դարերի հին մոսկովյան ռուսական խոհանոցում ծովաբողկն օգտագործվել է որպես համեմունք, և առաջին հերթին միշտ իր իսկապես ռուսական «թթվասերային» տարբերակով որպես ձկնեղենի ավանդական և անփոխարինելի համեմունք:
Հետագայում ծովաբողկային համեմունքը սկսել են օգտագործել մի շարք տաք կերակրատեսակների մեջ, որի արդյունքում այդ կերակրատեսակներին հաղորդել է թեթևություն, բույր և հատուկ «ռուսական համ»: Դասական ռուսական խոհանոցում ծովաբողկը միշտ պատրաստել են անմիջապես մատուցելուց առաջ և փորձել են այն մեկերկու օրից ավելի չթողնել, քանի որ ենթադրվում էր, թե ծովաբողկը պետք է առանձնահատուկ կծու լինի, իսկ մի քանի օր մնալուց հետո այն կորցնում է իր ուժը: Բացի այդ, ռուսական ձևով պատրաստված ծովաբողկի սոուսը միշտ պատրաստվել է առանց քացախի: Քացախի հիմքով ծովաբողկը կամ, այսպես կոչված, «լեհական ծովաբողկի սոուսը» պատրաստել են Բելառուսում, Վոլինում և Լիտվայում:
Նման տիպի ծովաբողկային համեմունքը չի տալիս ուտեստներին հատուկ «ռուսական համ», բայց տնային պատրաստման անհետացումով այն ավելի ու ավելի է սկսում փոխարինել ռուսական ավանդական ծովաբողկային համեմունքներին: Անդրկովկասում ծովաբողկին ավելացվում է տնական գինու քացախի 1,5 %-ոց լուծույթ և, ի լրումն դրան, սոուսը երանգավորվում է ճակնդեղի հյութով: Նման տիպի ծովաբողկային համեմունքը օգտագործվում է վրացական խոզի մսի ժելեի՝ մուժուժի պատրաստման համար: Ծովաբողկի սոուսը ռուսական խոհանոցում երկար ժամանակ (մինչև 18-րդ դարի վերջ - 19-րդ դարի սկիզբ) եղել է բացարձակապես գերիշխող և մեծ կանխարգելիչ նշանակություն է ունեցել ռուսական ցուրտ կլիմայական պայմաններում, քանի որ ծովաբողկը իր ռուսական տարբերակում պահպանել է իր մանրէասպան հատկությունները և ծառայել է ինչպես ուտեստների համը բարելավելու, այնպես էլ վերին շնչուղիների հիվանդությունների, ինչպես նաև աղիքային հիվանդությունները կանխարգելելու համար:
Ծովաբողկի համեմունքը այնքան յուրահատուկ և գրավիչ է եղել, որ Նապոլեոնյան պատերազմներից հետո Ռուսաստանում գերմանական և ավստրիական խոհանոցների մասսայականացմամբ ներդրվել են որոշ նուրբ ուտեստներ հենց այդ սոուսի համար, և դա իրականացրել են Ռուսաստան ներգաղթած արտասահմանյան արիստոկրատների խոհարարները 1789-1813 թվականներին: Բայց հենց Արևմտյան Եվրոպայում էլ խեղաթյուրվել են ծովաբողկի հատկությունները՝ թե՛ ծովաբողկի բնական «չարությունը» պահպանելու անկարողության պատճառով, թե՛ այդ համեմունքի համը «մեղմելու» հետևանքով: Իսկ Ռուսաստանում արդեն 18-րդ դարի վերջին առօրյա սննդի մեջ ռուսական ծովաբողկը փոխարինվել է ավելի էժան ու առավել հեշտ պահպանվող մանանեխով:
ԿԱՄՈ ԽԱՉԻԿՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/89fd45a73bc26a99af1223f5b2ce54cd.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/b71f425eb26e82fc1c1eeee07400f713.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/e7007c15cbf4afd609f05858b0ebb6b9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/714f1b4a70b176391e69008fdfa25dea.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/9543834b550d7f0dcf744eccacd3407e.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/ee261e6792614d90eba8290d546c28c8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8cd80515a07b04f5bbbc8785ced2a204.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/ab5eae72e2021c18e7631050bfdaf9ec.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/609a68036537258244309afe4c1ee26c.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f165cbe5cb6c2ea8e817606d82651d18.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/d9318377d6d61272c9a1d29f0e8aaf13.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/cc35bd69f587d41f973abd38b39c646b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/2beeeae1fbd87da8ee13f4bbf204b666.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/b40371bf6eede732bb5480b54a6a689d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/092ceff9b11f3c86110cb39c98a2bd34.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f3869c08c2a63bdb85e9ea71b952111a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/67d78ecca4898fc60e38662000b335f1.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/91bb82389e823e284053bf658a79d1f8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f984a1b924d2f5244f6efdf5cd82210f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/861591d9e0e22c6c7c03e9c02e2a8d73.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/13668ae49a3c0fc187c200fb4f9af60a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/919b3a8132e8c9756c116d6097498e0f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/1b3254116195483f9493ad0adeac5ca6.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/5da76aa425a5bf381eb89ffc54f1e2d5.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/9a47438e7b842031ff8d93c2e83b5e14.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/c1e4802f1b25ab4e262609b291851732.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8534f6ed59531ae9f78488b690b43568.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/79c1b4f5bfae5392b2e831a4f581d6f8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/724f912dd9c83740bf224c1d6933231d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/530f1857ce22f002fc50328e4ff59e24.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/718baa47237e76747abbfd4bf5753906.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/accfca599792efab34c48735275c8aac.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f4b6fd1c0ec03c9a7ce2ab984c719a01.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/897a989ae08861a6316124f06a3775d9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/940282e844cdb9757aab7f0ce018b5de.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8d0e952958ca25cab05220ead0da525f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/ee20c370b36480cd20a4e39d026982d8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/42d18862b1aa67eb4ebb5e476046f86b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f29578ee2cf9d98a81f1dfa9056a7f55.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/bc1040d06404d2081b9edaebdb8fbc4d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/9cfd5288a3d90ca5d12498d44c811cf2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/6b538185e08c5cc76dd3c518919efdbb.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/761a66a2e3036b11f4b26f0c0dc11ead.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/d4ceee149700bfcddc318d7ed9ae10ff.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/2275f131e088b6a65854230de62393a2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/6cb7a0845561b9a36797c6a7a9286371.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f55df68cc3a65a59a768e0df87421697.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f5e470b09266f51a8763633bb258bc32.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/b6404cbbf63e087c1e89d1b26dc98726.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/84cfd8cc8c0a43572129059864c01bbc.jpg&w=60&h=60)
![](banners/acba.gif)