Երևան, 19.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Վերսալի ստվերը Լեռնային Ղարաբաղի վրա. արդյո՞ք Ռիկերը կդառնա ժամանակակից Հարբորդ. «Փաստ»

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

regnum.ru-ն «Վերսալի ստվերը Լեռնային Ղարաբաղի վրա» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի Հարավային Կովկասի բանակցությունների գծով ավագ խորհրդական Ֆիլիպ Ռիկերը մեկնել է Բաքու, Թբիլիսի և Երևան: Սա նրա առաջին այցը չէ տարածաշրջան, սակայն ներկա այցը ունի մի շարք կարևոր առանձնահատկություններ: Նախորդ այցերն ավելի հետազոտական բնույթ էին կրում և ուղեկցվում էին Ռիկերի ընդհանուր բնույթի քաղաքական հայտարարություններով։ Միևնույն ժամանակ, փորձագետները նշել են անդրկովկասյան ուղղությամբ ամերիկյան դիվանագիտության նկատելի ակտիվացում, տարածաշրջանում Վաշինգտոնի ռազմավարության նոր շրջադարձի ֆիքսված տարրեր, որոնց իմաստը Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո Ռուսաստանի և, անուղղակի, Թուրքիայի անմիջական մասնակցությամբ ստեղծված տարածաշրջանային անվտանգության ձևաչափի մերժումն է։

Առեղծվածն այն է, թե ինչպե՞ս և ի՞նչ դիվանագիտական կամ այլ մեխանիզմներով են ամերիկացիները մտադիր շրջել իրավիճակը։ Վաշինգտոնը փորձում է Ղարաբաղյան կարգավորման հարցում վերակենդանացնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեությունը: Երբ Ռիկերը նշանակվեց Հարավային Կովկասում բանակցությունների գծով ավագ խորհրդական, ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենը նրան անվանեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ։ Ի դեպ, Ռիկերի՝ Երևան կատարած վերջին այցի ժամանակ նրա հետ հանդիպել և բանակցել են հենց այդ դիվանագիտական կարգավիճակով, մինչդեռ Բաքվում և Թբիլիսիում նրան հատուկ ներկայացուցիչ են անվանում։ Մոսկվան կարծում է, որ Մինսկի խմբի համանախագահների «եռյակը» չեղարկվել է, քանի որ «ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան հայտարարել են, որ չեն շփվելու ռուսների հետ այդ ձևաչափով»։ Ինչ վերաբերում է Բաքվին, ապա Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն էլ ասել է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը «դե ֆակտո կարող է անվավեր համարվել», սակայն «դե յուրե այն ուժի մեջ է»։

Այնուամենայնիվ, այդ դեպքում ի՞նչն է խանգարում Մոսկվային և Բաքվին հայտարարել այդ ձևաչափից օրինական դուրս գալու մասին։ Սկսել են ի հայտ գալ նրբերանգներ և հիմնարար հատկություններ։ ԵՄ միջնորդությամբ Բրյուսելում Փաշինյանի հետ Ալիևի հանդիպումից հետո Լավրովը ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ «Ռուսաստանը հանդիպմանը հաջորդած ԵՄ կոմյունիկեում ոչ մի տեղ չի հիշատակվել»։ Դա հուշում է, որ Արևմուտքը հնարավոր է համարում Մինսկի խմբի գործունեությունը վերսկսել առանց Մոսկվայի մասնակցության։ Սա՝ առաջին հերթին։ Երկրորդ նրբերանգի իմաստն ավելի խորն է ու շատ ավելի լայն։ Քչերն են ուշադրություն դարձնում այն փաստին, որ Արևմուտքն Անդրկովկասում իր քաղաքականության մեջ որպես ուղղություններ առանձին չի վերցնում Ադրբեջանը, Հայաստանը և Վրաստանը։ Ռիկերը, ինչպես և նրա ֆրանսիացի գործընկերը, վերահսկում է տարածաշրջանի ընդհանուր խնդիրները, այդ թվում՝ նույնիսկ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը։ Այսինքն, նրանք Անդրկովկասը դիտարկում են մեկ աշխարհաքաղաքական ամբողջության համատեքստում։

Դա արդեն տեղի է ունեցել տարածաշրջանի պատմության մեջ, երբ նրա խնդիրները քննարկվեցին 1919 թվականի օգոստոսին Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում։ Այն ժամանակ Չորսի խորհրդի որոշմամբ Անդրկովկաս ուղարկվեց ամերիկյան ռազմական առաքելություն՝ ԱՄՆ բանակի գեներալ Ջեյմս Հարբորդի գլխավորությամբ։ ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի հանձնարարությամբ նա պետք է «հետազոտեր և զեկուցեր քաղաքական, ռազմական, աշխարհագրական, վարչական, տնտեսական իրավիճակի և այլ պայմանների մասին այն տարածքներում, որոնք կարող են հետաքրքրել Ամերիկային»՝ մանդատային կառավարում իրականացնելու հնարավորության համատեքստում։ Վաշինգտոնի շահերի շրջանակը լայն էր և ներառում էր ոչ միայն Կովկասը, այլ նաև Իրանն ու Թուրքիան։ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտին տված Հարբորդի զեկույցում նշվում էր, որ «տարածաշրջանի երկրները ծանրաբեռնված են հակամարտություններով, լավագույն վիճակում չեն և կարող են գոյատևել միայն մեկ մանդատի ներքո միավորվելու դեպքում»։

Միևնույն ժամանակ, ըստ Հարբորդի, առաջարկվող կովկասյան համադաշնության ստեղծումն ու պահպանումը «հնարավոր է միայն տարածաշրջան սահմանափակ ռազմական կոնտինգենտի ներմուծմամբ», որն էլ առաջարկվել էր քննարկել Փարիզի կոնֆերանսում։ Անշուշտ, պատմական զուգահեռները միշտ կամայական են, բայց տարածաշրջանի ներկա իրավիճակը զարմանալիորեն նման է նրան, որը զարգացավ 1920-ականների սկզբին։ Հետո ՌԽՍՀ-ն անջատվեց այնպիսի միջազգային ինստիտուտից, ինչպիսին Փարիզի կոնֆերանսն էր։ Հիմա ուզում են Ռուսաստանին անջատել ԵԱՀԿ-ից։ Այն ժամանակ տարածաշրջանում ակտիվություն ցուցաբերեցին Իրանն ու քեմալական Թուրքիան։ Հիմա էլ Թեհրանն ու Անկարան են շատ ակտիվ տարածաշրջանում։ Այն ժամանակ, ինչպես և հիմա, Հայաստանն է գտնվում ամենադժվար վիճակում։

Հարբորդը Վաշինգտոնին առաջարկել էր Հայաստանի համար մանդատ ստանալ, քանի որ, նրա կարծիքով, «Հայկական հարցը չի կարող լուծվել... առանց Թուրքիայի հետ խնդիրները լուծելու»։ Վիլսոնն աջակցեց այդ նախագծին, սակայն այն մերժվեց ԱՄՆ Կոնգրեսի կողմից։ Իսկ հիմա ի՞նչ են պլանավորում ամերիկացիները, արդյո՞ք Ռիկերը կդառնա ժամանակակից Հարբորդ։ Ոչինչ չի կարելի բացառել։ Ռիկերն ասել է, որ նախապատրաստում է ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենի այցը տարածաշրջան։ Այդ կապակցությամբ ամերիկյան հրապարակումներում տեղեկություններ կան, որ Պետդեպարտամենտը հատկապես ԱՄՆ-ում հայկական սփյուռքի շահերի համատեքստում ուշադիր ուսումնասիրում է պատմական դոսյեները, այդ թվում՝ Հարբորդի զեկույցը։ Բայց արդյո՞ք 20-րդ դարասկզբի շրջադարձերն այսօր անդրադառնալու են անդրկովկասյան ժողովուրդների ճակատագրերում։

Շատ բան կախված կլինի նրանից, թե ինչ առաջարկների փաթեթ կբերի Բլինկենը տարածաշրջան, և ինչ միջազգային մեխանիզմ է մտադիր այս անգամ գործարկել Վաշինգտոնը ներքաղաքական, միջազգային և տարածաշրջանային գործոնների զարգացման համատեքստում։ Հետկոնֆլիկտային տարածաշրջանում ձևավորվել է միջնորդության երկու ձևաչափ՝ մոսկովյան և բրյուսել յան։ Վաշինգտոնը դրանցից ոչ մեկում ներառված չէ։ Բայց ակնհայտ է, որ անդրկովկասյան շախմատի տախտակում սկսվել է հսկայական աշխարհաքաղաքական խաղադրույքներով ձգձգվող անկանխատեսելի խաղ:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Թևերի տակ դրված եվրա... բարձ. «Փաստ»Բնակիչների հետ հանդիպում, որպես այդպիսին, չի եղել. ի՞նչ են ասել Փաշինյանին Նոյեմբերյանում. «Փաստ»Իբր փողի խնդիր չկա, բայց գնում են թե՛ գների, թե՛ հարկերի դրույքաչափի բարձրացման ճանապարհով. «Փաստ»Ռուսական և ամերիկյան քաղաքական շրջանակները՝ «Միասնություն» շարժման հավաքին. «Փաստ»Որևէ պաշտոնյա իրավասու չէ միանձնյա որոշել, թե որն է ՀՀ տարածքը. ի՞նչ էր անում «Հայաքվեն» վտանգված գյուղերում. «Փաստ»Ձյան առատ տեղումներն ու բուքը վերադառնում են․ եղանակն՝ առաջիկա օրերին Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լինի 33-ամյա վարորդը «ՎԱԶ 2107»-ով, մի քանի պտույտ շրջվելով, բախվել է քարերին․ կա վիրավոր Մենք զենք ենք վերցնելու՝ կամ կապրենք, կամ կմեռնենք․ Ոսկեպարի բնակիչ Վթարային աշխատանքներով պայմանավորված ջուր չի լինելու Գյուղապետը եկավ արյան մեջ կորած, ասաց՝ «շտապ օգնություն կանչեք, գյուղում վիճակը վատ է. Վարդաձորի վերջին օրը… Սփյուռքը պետք է վերակազմակերպվի. Արամ Ա ՆԱՏՕ-ի և Ադրբեջանի միջև քաղաքական առևտուրը նոր փուլ է մտնում. զոհասեղանին Հայաստանն է Շրջաններում ձյուն է տեղում, ճանապարհները աղ-ավազով մշակում են Կազանում հայտնաբերվել է սալմոնելոզով վարակման զանգվածային դեպք Տավուշում հավաքել են տվել Փաշինյանի հետ հանդիպման եկածների հեռախոսներն ու որոշ իրեր․ հանդիպումը թեժ է անցել Հայկական մոտ 600 բեռնատար սպասում է Վերին Լարսով անցնելուն․ «Սպուտնիկ Արմենիա» Թուրքիայի գործարաններից մեկում պայթյուն է տեղի ունեցել. կան զոհեր ու վիրավորներ Թշնամու խնդիրն է՝ կտրել Իրան-ՀՀ-Վրաստան-ՌԴ հաղորդակցության ուղին, ջլատել ՀՀ պաշտպանական բնագիծը «Այսուհետ բոլորը պետք է հաշվի նստեն մեզ հետ»․ Ալիև Աբովյան քաղաքում զենքի գործադրմամբ խմբակային խուլիգանության վարույթով մեղադրանք է ներկայացվել ևս երեք անձի ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ Հայաստանի այն ուրվագիծը, որ ցույց եմ տվել ասուլիսին, ցույց եմ տվել նաև այստեղ. Փաշինյանը՝ Տավուշի հանդիպման մասին Ասում են, թե գնում են ԵՄ, բայց ավելի շատ կախվում Ռուսաստանից Արցախցիների վերադարձի հարցում Հայաստանի իշխանության պահվածքը համընկնում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի տեսակետների հետ. Տիգրան Աբրահամյան Ոսկեպարցիները Փաշինյանի դեմ պայման են դրել, պատրաստ ենք անգամ պատերшզմի․ Ոսկեպարի բնակիչ, պահեստազորի գնդապետ Team-ի ինտերնետը հասանելի է մետրոյում Ռիտա Նազարյանը ԶՊՄԿ քիմիական լաբորատորիայում որպես լաբորանտ աշխատում է 1978 թվականից Հետախուզվողը հայտնաբերվեց «Զվարթնոց» օդանավակայանում Վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների համաշխարհային հզորությունն աճել է 50 տոկոսովԻնչո՞ւ կալանավորեցին ՀՅԴ-ական Գագիկ Սարգսյանին․ հետաքրքիր մանրամասներ 26-ամյա աղջիկը դանակահարել է իրեն հարվածող ընկերոջը․ նա ձերբակալվել է Ուզում եք հասկանալ, թե ինչ է լինելու, այսպես կոչված, «անկլավները» հանձնելուց հետո, նայեք Արցախին Արշակ Կարապետյանը հայրենասեր Հայի սկզբունքային և վճռական Տեսակ է Վթար՝ Երևանում. Աջափնյակի դատարանի հարևանությամբ բախվել են Nissan-ն ու Mitsubishi-ն Ռուսական ալիքները պետք է բացառեն ՀՀ-ի նկատմամբ վիրավորանքը և մեր ներքին գործերին միջամտելու փորձերը․ ԲՏԱ նախարար Ոսկեպարում Նիկոլ Փաշինյանին շատ սառն են ընդունել․ Փաշինյանը վախեցրել է պատերազմովՔաղաքացին քարով հարվածել է կառավարության շենքի պատուհանին Ալիևն օկուպացված Ստեփանակերտում վառել է Նովրուզի խարույկը Ասֆալտ փռել, ծորակ տեղադրել չկարողացող իշխանությունը ո՞նց է ակադեմիական քաղաք կառուցելու. Գալստյան «Ոսկեպարից Նիկոլը փախե՞լ է»․ Գագիկ Համբարյան ՀԱՊԿ-ում հայտարարել են, որ ՌԴ նախագահական ընտրություններն անցել են օրենքին համապատասխան Ոսկեպարի վարչական ղեկավարի «վախը բռնել են» Ռուսաստանն ընտրություններից հետո ավելի կոշտ է լինելու Հայաստանի նկատմամբ Գրիգորի Զաքարյան. Բիզնեսին պատրաստ ենք մատուցել ներդրումային համալիր ծառայություններ Հասանովը Ստոլտենբերգին տեղեկացրել է հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակի մասին Էլեկտրոնային դեղատոմսի ներդրումից 15 օր անց. մանրամասներ (տեսանյութ) Հայաստանն ունի «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագիրը, որը չափազանց կարևոր է մեր երկրների համար. Նուրտլեու Մահացել է երգիչ Ուզբեկը ԵԱՏՄ-ի հետ հարաբերությունների վատթարացումը շղթայական և աղետալի հետևանքներ կարող է ունենալ․ Արշակ Կարապետյան