Ինչո՞ւ են այսքան անհանգստացած ու վախեցած եկեղեցուց․ «Փաստ»

АНАЛИТИКА 23 Май, 2023 10:31

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Հայ Առաքելական եկեղեցին ահռելի պատմական դերակատարություն է ունեցել հայ ժողովրդի կյանքում։ Պետականության բացակայության պայմաններում անգամ, հոգևորից զատ, եկեղեցին նաև պետական ինստիտուտի առաքելություն է ստանձնել իր ուսերին։ Հայության հետ կապված ամենակարևոր հարցերը համակարգվել են եկեղեցու միջոցով՝ Հայրենիքում, թե Սփյուռքում, իսկ հայ ժողովուրդը համախմբվել է հենց եկեղեցու շուրջ։ Դրանով է պայմանավորված, որ օսմանյան սուլթանները և պարսից շահերը հայությանը վերաբերող հարցերի շուրջ հաշվի էին նստում եկեղեցու դերակատարության հետ։ Եվ պատահական չէ, որ երբ օտար տերությունները ցանկացել են կոտրել հայ ժողովրդի ողնաշարը, առաջին հերթին փորձել են հարվածներ հասցնել հայկական եկեղեցուն։

Օրինակ՝ Բյուզանդիան փորձում էր քաղկեդոնականություն տարածել հայության շրջանում, իսկ հայոց եկեղեցուն, զրկելով իր անկախությունից, ենթարկեցնել բյուզանդական եկեղեցուն։ Սասանյան Պարսկաստանը թիրախավորում էր մեր եկեղեցուն ու հոգևորականներին, քանի որ նպատակ ուներ զրադաշտականություն տարածել ու դրանով ամբողջովին իրեն ենթարկեցնել հայ ժողովրդին։ Իսկ Օսմանյան Կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության ժամանակ հատուկ դաժանությամբ էին սպանում հայ հոգևորականներին։ Նույնիսկ ցարական Ռուսաստանը փորձեց թուլացնել հայ եկեղեցու դերը՝ ընդունելով հայ եկեղեցու գույքի բռնագրավման մասին օրենքը։ Հայոց եկեղեցու դեմ հարձակումները շարունակվեցին նաև խորհրդային ժամանակաշրջանում։

Բայց նույնիսկ ստալինյան բռնապետության պայմաններում եկեղեցին է ներկայացրել հայ ժողովրդի պահանջները։ 1945 թվականի ապրիլի 19-ին Գևորգ Զ Չորեքչյանը Մոսկվայում Ստալինի հետ հանդիպման ժամանակ բարձրացրեց Արևմտյան Հայաստանի հողերի խնդիրը։ Հարկ է նկատել, որ Սփյուռքի հայկական համայնքները տասնամյակներ շարունակ կարողացել են իրենց ազգային դիմագիծը պահպանել մեր հոգևոր կառույցի միջոցով, որի շուրջ համախմբվել ու շարունակում է համախմբվել սփյուռքահայությունը։ Եկեղեցու ազգապահպան ու համախմբող նշանակությունը չի նվազել նաև այսօր։ Իսկ ահա Հայաստանի գործող իշխանությունները, գուցե և վերը նշվածի տրամաբանության շրջանակներում, տևական ժամանակ է, ինչ թիրախավորում են եկեղեցուն։

Թե ինչ զազրելի քայլեր են արել այս հինգ տարվա ընթացքում՝ սկսյալ եկեղեցականների վրա հարձակումներից, վարկաբեկման փորձերից մինչև «Հայ եկեղեցու պատմություն» առարկան դպրոցական ծրագրերից հանելը, բազմիցս անդրադարձել ենք: Հիմա էլ շարունակվում է այդ ամենը, և մասնավորաբար Նիկոլ Փաշինյանն է առիթ փնտրում եկեղեցու ուղղությամբ ցեխ շպրտելու համար։ Լավ, ի՞նչ հարցուպահանջ ունեն ՀՀ իշխանությունները եկեղեցուց, որ երկրի վարչապետի պաշտոնն զբաղեցնող անձն այդպիսի քամահրական պահվածք ու վերաբերմունք է դրսևորում։

Խնդիրն այն է, որ եկեղեցին հանդես է գալիս ազգային շահերի տեսանկյունից, իսկ իշխանությունները քայքայել են պետականությունը՝ ընդարձակ ճանապարհ բացելով նորանոր պարտությունների, հանձնողականության և թշնամու շահերի առաջխաղացման համար։ Մյուս կողմից՝ իշխանությունների գործունեության գլխավոր նպատակն է կանխել, ճնշել հայ ժողովրդի ազգային զարթոնքը՝ ազգային արժեհամակարգը թուլացնելու, մարդկանց մոտ կեղծ խաղաղասիրություն և կոմֆորմիզմ քարոզելու միջոցով։ Իսկ եկեղեցին՝ որպես կառույց, իր բոլոր թերություններով հանդերձ, միշտ պայքարի ու սեփական ժողովրդի դիմագիծը պահպանելու ակունքներում է կանգնած եղել։ Հասկանալի է՝ այս հանգամանքն անհանգստացնում է իշխանություններին, դրա համար էլ նրանք եկեղեցականների՝ իրենց կործանարար գործունեության հետ կապված քննադատական խոսքերը չեն ընդունում։

Իսկ այն, որ եկեղեցու խոսքը կշիռ ու ազդեցություն ունի, ակնհայտ է։ Հենց այս հանգամանքն էլ շատ է վախեցնում իշխանություններին, ավելի ստույգ՝ կոնկրետ Նիկոլ Փաշինյանին։ Դրա համար էլ նրանք եկեղեցու գործելակերպը ամեն կերպ ցանկանում են նսեմացնել, տեղափոխել քաղաքական դաշտ: Այդ իսկ պատճառով էլ Փաշինյանը նշում է, որ եկեղեցին կարող է կուսակցություն բացել ու քաղաքականությամբ զբաղվել։ Շատ հավանական է, որ Նիկոլ Փաշինյանը նույնիսկ տեղյակ չէ, թե ինչ է քաղաքականությունը դասական իմաստով. ի վերջո, դա միայն կուսակցականություն չէ, ինչպես երկրի, պետության համար մտահոգությունը սոսկ կուսակցականությամբ չի սահմանափակվում:

Ըստ այդմ, եկեղեցին առկա իրավիճակում ուղղակի չի կարող անտարբեր լինել, ավելին՝ պարտավոր է իր խոսքն ասել, ընդ որում՝ ավելի կոշտ։ Եկեղեցու պատասխանը Փաշինյանին իր մեջ հետաքրքիր ուղերձ էր պարունակում։ «Եթե ոմանք ուզում են եկեղեցագիտությամբ զբաղվել, կարող են փորձել ընդունվել Հոգևոր ճեմարան, եթե, իհարկե, հաղթահարեն ընդունելության համար սահմանված կրթական շեմը և համոզիչ փաստարկներ ներկայացնեն առողջական բարվոք վիճակի վերաբերյալ»,նշել է Մայր աթոռի դիվանապետը։ Կարծում ենք՝ ավելի ամփոփ ու համապարփակ արձագանք դժվար է մտածել... Երևի միայն՝ ձեռքներդ հեռու մեր եկեղեցուց, Հայ եկեղեցուց...