Ժամացույց. ծաղիկներից, ստվերից, կրակից, ավազից մինչև կվարց ու ատոմ. «Փաստ»
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ![Ժամացույց. ծաղիկներից, ստվերից, կրակից, ավազից մինչև կվարց ու ատոմ. «Փաստ»](/timthumb.php?src=disc/30-09-23/62ef6b727d2a5fe0abaf58b902dac7b1.jpg&w=780)
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Մարդը ժամանակի չափման բազմաթիվ եղանակներ է հորինել։ Նախ` ժամանակը չափվում էր արևածագով և մայրամուտով: Փորձագետներն ասում են, որ առաջին մարդիկ, որոնք սկսել են հետևել ժամանակին, պարզունակ մեթոդներ ունեին. նրանք ինչոր կերպ փորձում էին որոշել, թե որսը կամ ձկնորսությունը երբ կլինի առավել հաջողակ: Հնարավոր է, որ դրա համար նրանք ծաղիկներին էին նայում։ Ենթադրվում է, որ ծաղիկների ամենօրյա բացվելը ցույց է տալիս օրվա որոշակի ժամ: Օրինակ՝ խատուտիկը բացվում է 4:00-ի սահմաններում, իսկ լուսնածաղիկը՝ միայն մութն ընկնելուց հետո: Բայց հիմնական գործիքները, որոնց միջոցով մարդը կարող էր որոշել ժամանակը ժամացույցի ի հայտ գալուց առաջ, եղել են արևը, աստղերը, ջուրը, կրակը և ավազը: Նման «ժամացույցները» ամենապարզունակներն էին:
Տարբեր առարկաներից՝ քարերից, ծառերից ընկնող ստվերի ավելացումը կամ նվազումը օգնում էր մարդուն գոնե ինչ-որ կերպ որոշել ժամանակը: Ժամանակը որոշվել է նաև աստղերով (գիշերը տարբեր ժամանակներում տեսանելի են տարբեր աստղեր)։ Առաջիններից մեկը, ով սկսել է օգտագործել ամենապարզունակ ժամացույցներ, եղել են հին եգիպտացիները: Նրանք գիշերը բաժանել են տասներկու ժամի: Յուրաքանչյուր ժամը սկսվում էր տասներկու հատուկ աստղերից մեկի երևալով: Եգիպտացիները օրը ևս բաժանել են նույնքան ժամերի: Հենց դա է ներկայում ընդունված՝ մեկ օրը 24 ժամի բաժանելու հիմքը: Հետագայում եգիպտացիները ստեղծել են ստվերի ժամացույցներ (մենք անվանում ենք արևային ժամացույցներ): Դրանք հասարակ փայտե ձողեր են՝ նշաններով։ Ստվերային ժամացույցը դարձել է մարդկային այն առաջին գյուտը, որը նախատեսված էր ժամանակը չափելու համար:
Իհարկե, արևային ժամացույցը չէր կարող ասել ժամը ամպամած օրերին և գիշերը։ Արևային ժամացույցի մասին ամենահին գրավոր փաստաթղթերից մեկը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 732 թվականով, Աստվածաշունչն է (Թագավորների գրքի քսաներորդ գլուխը): Այն նշում է Աքազ թագավորի օբելիսկի ժամացույցի մասին։ Պեղումների ժամանակ հայտնաբերված մ.թ.ա. 13-րդ և 15-րդ դարերի արևային ժամացույցները վկայում են, որ իրականում արևային ժամացույցը հայտնվել է շատ ավելի վաղ, քան մարդիկ գրեր են ստեղծել։ Հին եգիպտացիները նաև ջրային ժամացույց են ստեղծել: Նրանք չափել են այն ժամանակը, որի ընթացքում հեղուկը հոսում է մի տարայից մյուսը։ Ժամանակին կրակի օգնությամբ ևս որոշվում էր ժամանակը։ Կրակային ժամացույցները երեք տեսակի էին՝ մոմային, քուղային և լամպային: Չինաստանում օգտագործվում էր հատուկ տարատեսակ. այն բաղկացած էր այրվող նյութից պատրաստված հիմքից (պարույրի կամ փայտիկի տեսքով) և դրան ամրացված մետաղական գնդիկներից։ Երբ հիմքի ինչ-որ հատված այրվում էր, գնդակներն ընկնում էին և նման կերպ ցույց տալիս ժամանակը:
Նշենք, որ մոմե կրակային ժամացույցները տարածված էին Եվրոպայում. դրանք հնարավորություն էին տալիս այրված մոմի քանակով որոշել ժամանակը։ Ի դեպ, նման ժամացույցները հատկապես տարածված էին վանքերում և եկեղեցիներում։ Ավազե ժամացույցը հայտնվել է 8-րդ դարում։ Դրանք երկու զոդված կոլբաներ են։ Կոլբաներից մեկի մեջ լցված ավազը նեղ վզով հոսում է մյուս կոլբայի մեջ՝ որոշակի ժամանակահատվածում, օրինակ՝ մեկ ժամ։ Դրանից հետո ժամացույցը շրջվում է։ Ավազի ժամացույցները էժան են, հուսալի, ուստի դրանք դեռ չեն անհետացել մեր կյանքից: Մեխանիկական ժամացույցները հայտնվել են Եվրոպայում 1300-ական թվականներին, դրանք աշխատել են հակակշիռների և զսպանակների օգնությամբ։ Այն ժամանակ դրանք սլաքներ չունեին, իսկ ժամային անցումը ցույց էր տալիս զանգը։ Ժամանակակից էլեկտրոնային և կվարցային ժամացույցներում օգտագործվում են կվարցի բյուրեղների թրթռումները: Ներկայում ամենաժամանակակիցն ու էտալոնայինն են ատոմային ժամացույցները: Դրանք չափում են ատոմի անցման ժամանակը բացասական էներգիայի վիճակից դրական և հակառակը։
ԿԱՄՈ ԽԱՉԻԿՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/89fd45a73bc26a99af1223f5b2ce54cd.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/b71f425eb26e82fc1c1eeee07400f713.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/e7007c15cbf4afd609f05858b0ebb6b9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/714f1b4a70b176391e69008fdfa25dea.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/9543834b550d7f0dcf744eccacd3407e.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/ee261e6792614d90eba8290d546c28c8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8cd80515a07b04f5bbbc8785ced2a204.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/ab5eae72e2021c18e7631050bfdaf9ec.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/609a68036537258244309afe4c1ee26c.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f165cbe5cb6c2ea8e817606d82651d18.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/d9318377d6d61272c9a1d29f0e8aaf13.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/cc35bd69f587d41f973abd38b39c646b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/2beeeae1fbd87da8ee13f4bbf204b666.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/b40371bf6eede732bb5480b54a6a689d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/092ceff9b11f3c86110cb39c98a2bd34.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f3869c08c2a63bdb85e9ea71b952111a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/67d78ecca4898fc60e38662000b335f1.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/91bb82389e823e284053bf658a79d1f8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f984a1b924d2f5244f6efdf5cd82210f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/861591d9e0e22c6c7c03e9c02e2a8d73.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/13668ae49a3c0fc187c200fb4f9af60a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/919b3a8132e8c9756c116d6097498e0f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/1b3254116195483f9493ad0adeac5ca6.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/5da76aa425a5bf381eb89ffc54f1e2d5.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/9a47438e7b842031ff8d93c2e83b5e14.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/c1e4802f1b25ab4e262609b291851732.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8534f6ed59531ae9f78488b690b43568.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/79c1b4f5bfae5392b2e831a4f581d6f8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/724f912dd9c83740bf224c1d6933231d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/530f1857ce22f002fc50328e4ff59e24.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/718baa47237e76747abbfd4bf5753906.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/accfca599792efab34c48735275c8aac.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f4b6fd1c0ec03c9a7ce2ab984c719a01.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/897a989ae08861a6316124f06a3775d9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/940282e844cdb9757aab7f0ce018b5de.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8d0e952958ca25cab05220ead0da525f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/ee20c370b36480cd20a4e39d026982d8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/42d18862b1aa67eb4ebb5e476046f86b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f29578ee2cf9d98a81f1dfa9056a7f55.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/bc1040d06404d2081b9edaebdb8fbc4d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/9cfd5288a3d90ca5d12498d44c811cf2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/6b538185e08c5cc76dd3c518919efdbb.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/761a66a2e3036b11f4b26f0c0dc11ead.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/d4ceee149700bfcddc318d7ed9ae10ff.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/2275f131e088b6a65854230de62393a2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/6cb7a0845561b9a36797c6a7a9286371.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f55df68cc3a65a59a768e0df87421697.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f5e470b09266f51a8763633bb258bc32.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/b6404cbbf63e087c1e89d1b26dc98726.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/84cfd8cc8c0a43572129059864c01bbc.jpg&w=60&h=60)
![](banners/acba.gif)