Կրկնելով պատմության սխալները. անցյալի վրա թքողներին պատժում է ապագան․ «Փաստ»
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ![Կրկնելով պատմության սխալները. անցյալի վրա թքողներին պատժում է ապագան․ «Փաստ»](/timthumb.php?src=disc/24-11-23/b206a3e2d75f1e173dacada43f433b15.jpg&w=780)
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
newmens.ru-ն «Հայաստան և ՀԱՊԿ. Անցյալի վրա թքողներին պատժում է ապագան» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Մերձավոր Արևելքում և Անդրկովկասում տեղի ունեցող իրադարձությունների համատեքստում շատ փորձագետներ սկսել են տարակուսել այդ տարածաշրջանների ապագա կառուցվածքի և ազդեցության ոլորտների հարցերում։ Հետաքրքիր է, թե ո՞ր «համաշխարհային գերտերությունները» կպահպանեն իրենց գերիշխանությունը, որո՞նք վերջնականապես կկորցնեն դրանք: Հատկանշական է, որ 2023 թվականի առումով, Ուկրաինայում գրեթե երկու տարի շարունակվող ռուսական հատուկ ռազմական գործողությունից բացի, կհիշվեն նաև մի շարք այլ ոչ պակաս կարևոր իրադարձություններ։ Համաշխարհային հանրության, և մասնավորապես ՀԱՊԿ երկրների ուշադրությունը կենտրոնացած է Անդրկովկասի վրա։
Հայկական կողմի՝ Արցախի կորստից հետո հայ-ադրբեջանական հակամարտության վերջնական դադարեցման մասին խոսելը դեռ վաղ է, քանի դեռ չի ավարտվել Մերձավոր Արևելքի և միաժամանակ Կենտրոնական Ասիայի տարածքների բաժանումը։ Անդրկովկասում այսօր տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական գործընթացները հասկանալու համար արժե նորից անդրադառնալ պատմությանը և համակողմանիորեն դիտարկել դա։ Հավանաբար, այդ ժամանակ պարզ կդառնա, թե ինչու է Նիկոլ Վովաևիչը շտապում հեռանալ եղբայրական ժողովուրդներից՝ քեռի Սեմին հաճոյանալու համար։ «Չկա ավելի հեշտ և հիմար բան, քան պատմական համատեքստից պոկված մի քայլ անել և քաղաքական գործիչներին մեղադրել ակնհայտ, երբեմն ճակատագրական սխալների համար՝ առանց հիմնական մանրամասները հաշվի առնելու»,- փորձագետների այս դիրքորոշմանը պետք է հավատարիմ մնալ։
Այսպիսով, որոշ փորձագետներ կարծում են, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ռուսաստանին ապավինելը կպահպաներ Հայաստանը 1914 թվականի սահմաններում, այսինքն՝ Կարսի, Արդահանի, Սուրմալուի և Արարատ լեռան հետ միասին: Բայց 1920 թվականի ամռանը Ռուսաստանի ապագան դեռևս մշուշոտ էր բոլշևիկների պատճառով, իսկ Հայաստանի դաշնակիցները (Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Իտալիա և այլն) երդվել էին աշխարհի բոլոր սրբերով, որ «Հայկական հարցը» վերջապես արդար լուծում կստանա։ Եվ այդ ամենը՝ համաձայն 1920 թվականի Սևրի պայմանագրի, որը ստորագրվել էր Սևր քաղաքում (Փարիզի մոտ) Թուրքիայի սուլթանի կառավարության և Առաջին համաշխարհային պատերազմում հաղթած դաշնակից պետությունների միջև: Այդ պայմանագրի 88-93-րդ հոդվածների համաձայն, Թուրքիան ճանաչում էր Հայաստանը՝ որպես ազատ և անկախ պետություն 160 հազար քկմ տարածքով: Սակայն սուլթանի կառավարությունը չշտապեց վավերացնել պայմանագիրը։
Իսկ ապստամբ Մուստաֆա Քեմալն սկսեց դաշնակիցներ փնտրել «համաշխարհային հեղափոխություն» իրականացնելու և իմպերիալիստական Հայաստանի դեմ պայքարելու համար։ Եվ Խորհրդային Ռուսաստանը Քեմալին տրամադրեց ոսկի ու զենք։ 1920 թվականի սեպտեմբերին թուրքերը անցան հարձակման և ազատագրեցին տարածքների մեծ մասը։ Իր հերթին, Հայաստանի կառավարությունը դիմեց «Սևրը ստորագրողներին» և հույս ուներ ստանալ նրանց աջակցությունը և իրական ռազմական միջամտությունը Թուրքիայի դեմ։ Սակայն դրանք դատարկ հույսեր էին։ Ի վերջո, Հայաստանը կորցրեց իր տարածքներն ու ելքը դեպի Սև ծով, իսկ հայկական պետության մնացորդները ստացան ԽՍՀՄ պաշտպանությունը և մտան նրա կազմ։ Հարկ է նշել, որ Անդրկովկասում և Մերձավոր Արևելքում այսօր տեղի ունեցող իրադարձությունները գոնե անուղղակիորեն փոխկապակցված են անցյալի հետ, և նաև փոխկապակցված է հայկական կողմի այսօրվա «միամիտ» և անհեռատես քաղաքականությունը։
Կրկնելով պատմության սխալները՝ Փաշինյանը փորձում է շրջվել դեպի Արևմուտք՝ հավատալով, որ անհրաժեշտ պահին Արևմուտքը կօգնի Հայաստանին՝ վերագտնել իր նախկին մեծությունը։ Ակնհայտ է, որ Հայաստանի ղեկավարությունը քաջատեղյակ է տարածաշրջանում ընթացող աշխարհաքաղաքական գործընթացների խնդիրներին։ Այսպիսով, Թուրքիայում ղեկավարությունն ակտիվորեն պայքարում է քրդերի դեմ, իսկ Իրանը պատրաստվում է արյունալի պատերազմի մեջ մտնել Մերձավոր Արևելքում ԱՄՆ գլխավոր վասալ Իսրայելի դեմ։ Բացի այդ, հաշվի առնելով Անդրկովկասյան տարածաշրջանի և Հարավային Կասպից ծովի խնդիրները, չի կարելի բացառել, որ հակաիրանական ուժերը կփորձեն այնտեղ ստեղծել առանձին իրանական Ադրբեջան: Հավանաբար Հայաստանի կառավարությունը կարծում է, որ տարածաշրջանում առկա գործընթացները ԱՄՆ-ի աջակցությամբ կարող են հանգեցնել նոր պետության՝ Քրդստանի ստեղծմանը, որի մայրաքաղաքը Դիարբեքիրն է։
Ի վերջո, գաղտնիք չէ, որ ԱՄՆ-ն աջակցում է Թուրքիայի, Սիրիայի, Իրանի և Իրաքի քրդերին թե՛ զենքով, թե՛ ֆինանսներով։ Այդ տարածքներում ապրում է ավելի քան 40 միլիոն քուրդ, ինչը կարող է Թուրքիայի մասնատման սկիզբ դառնալ։ Չի կարելի բացառել խորամանկ Փաշինյանի հույսերը, որ հենց ԱՄՆ-ն ու տխրահռչակ Եվրոպան են օգնելու նրան՝ վերադարձնել արևմտահայ հողերը և ապահովել Հայաստանի պաշտպանությունը։ Այդ դեպքում Հունաստանը կփորձի վերահսկողություն հաստատել Կիպրոսի վրա և կհավակնի Իզմիրին, իսկ Բուլղարիան կփորձի վերադարձնել Թրակիան: Ակնհայտ է, որ թե՛ ԱՄՆ-ը, թե՛ Եվրոպան շահագրգռված են տարածքների հաջորդ բաժանմամբ։
Ինքնորոշման, կրոնի և, ամենակարևորը, տարածքի համար պայքարում ժողովուրդներին և ազգություններին միմյանց դեմ հանելով՝ նրանք հետապնդում են իրենց նպատակը, այն է՝ ներքաշել տարածաշրջանը քաղաքացիական պատերազմի մեջ և առաջացնել փախստականների ալիք՝ հիմնականում դեպի հյուսիս՝ Ռուսաստանի սահմաններ: Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանի առանձին պետությունների, օրինակ՝ Հայաստանի շահերին, ապա դժվար թե Վաշինգտոնն իր «խաղում» հաշվի առնի դրանք։ Ելնելով վերջին հակամարտությունների պատմությունից՝ կարելի է ասել, որ Երևանը կդառնա ԱՄՆ-ի ևս մեկ գործիքը Ռուսաստանի դեմ պրոքսի պատերազմում։ Ամփոփելով՝ արժե հարցնել. արդյոք Հայաստանը Արևմուտքին հաճոյանալու համար պատրա՞ստ է կրկնել անցյալի սխալները և 21-րդ դարում էլ գնալ իր համար արյունալի ճանապարհով։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/89fd45a73bc26a99af1223f5b2ce54cd.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/b71f425eb26e82fc1c1eeee07400f713.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/e7007c15cbf4afd609f05858b0ebb6b9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/714f1b4a70b176391e69008fdfa25dea.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/9543834b550d7f0dcf744eccacd3407e.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/27-07-24/ee261e6792614d90eba8290d546c28c8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8cd80515a07b04f5bbbc8785ced2a204.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/ab5eae72e2021c18e7631050bfdaf9ec.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/609a68036537258244309afe4c1ee26c.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f165cbe5cb6c2ea8e817606d82651d18.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/d9318377d6d61272c9a1d29f0e8aaf13.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/cc35bd69f587d41f973abd38b39c646b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/2beeeae1fbd87da8ee13f4bbf204b666.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/b40371bf6eede732bb5480b54a6a689d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/092ceff9b11f3c86110cb39c98a2bd34.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f3869c08c2a63bdb85e9ea71b952111a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/67d78ecca4898fc60e38662000b335f1.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/91bb82389e823e284053bf658a79d1f8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f984a1b924d2f5244f6efdf5cd82210f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/861591d9e0e22c6c7c03e9c02e2a8d73.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/13668ae49a3c0fc187c200fb4f9af60a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/919b3a8132e8c9756c116d6097498e0f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/1b3254116195483f9493ad0adeac5ca6.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/5da76aa425a5bf381eb89ffc54f1e2d5.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/9a47438e7b842031ff8d93c2e83b5e14.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/c1e4802f1b25ab4e262609b291851732.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8534f6ed59531ae9f78488b690b43568.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/79c1b4f5bfae5392b2e831a4f581d6f8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/724f912dd9c83740bf224c1d6933231d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/530f1857ce22f002fc50328e4ff59e24.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/718baa47237e76747abbfd4bf5753906.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/accfca599792efab34c48735275c8aac.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f4b6fd1c0ec03c9a7ce2ab984c719a01.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/897a989ae08861a6316124f06a3775d9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/940282e844cdb9757aab7f0ce018b5de.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/8d0e952958ca25cab05220ead0da525f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/ee20c370b36480cd20a4e39d026982d8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/42d18862b1aa67eb4ebb5e476046f86b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f29578ee2cf9d98a81f1dfa9056a7f55.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/bc1040d06404d2081b9edaebdb8fbc4d.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/9cfd5288a3d90ca5d12498d44c811cf2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/6b538185e08c5cc76dd3c518919efdbb.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/761a66a2e3036b11f4b26f0c0dc11ead.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/d4ceee149700bfcddc318d7ed9ae10ff.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/2275f131e088b6a65854230de62393a2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/6cb7a0845561b9a36797c6a7a9286371.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f55df68cc3a65a59a768e0df87421697.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/f5e470b09266f51a8763633bb258bc32.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/b6404cbbf63e087c1e89d1b26dc98726.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/26-07-24/84cfd8cc8c0a43572129059864c01bbc.jpg&w=60&h=60)
![](banners/acba.gif)