Երևան, 12.Հուլիս.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Լարախաղացի հուսահատ պարը անդունդի վրա. ո՞վ է ավելի շատ մտահոգված Հայաստանի անվտանգության խնդիրներով. «Փաստ»

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

ng.ru-ն ««Լարախաղացի պարն» ու Իրանը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ ճակատագրի կամքով Հայաստանը և հայ ժողովուրդը միշտ եղել և գտնվում են ոչ միայն տարածաշրջանային քաղաքականության, այլ նաև համաշխարհային օրակարգի կիզակետում։ Այդ իսկ պատճառով քաղաքագետները Հայաստանի Անկախության օրվա շնորհավորանքների մեջ ուշադրություն են դարձրել ոչ այնքան կարևոր թվացող մի փաստի վրա: Բոլորից շուտ, անգամ տոնի օրվանից երկու օր առաջ Հայաստանի ղեկավարությանը տոնական ուղերձով դիմել էր Իրանի նախագահը: Արևելքը, ինչպես գիտենք, նուրբ հարց է, և արևել յան դիվանագիտության մեջ պատահականություններ չեն լինում։ Վերլուծաբաններն անմիջապես դիվանագիտական քաղաքավարության այդ բավականին սովորական ակտը կապել են Երևանի՝ ՀԱՊԿ-ի վերաբերյալ վերջին հայտարարությունների հետ, առ այն, որ այդ կազմակերպությունը սպառնալիք է երկրի ինքնիշխանության համար։

Պարադոքսալ կերպով հենց բարեկամ հարևան պետության ինքնիշխանության ու անվտանգության մտահոգությունն է, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորել Թեհրանի նման հապճեպ շնորհավորանքը: Ի վերջո, եթե Մոսկվայի համար ՀԱՊԿ-ից Հայաստանի հնարավոր դուրս գալը ցավոտ է, բայց աննշան, ապա Թեհրանի համար իր հյուսիսային հարևանի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության խնդիրները նույնքան կարևոր են, որքան սեփական անվտանգության խնդիրները: Փաստն այն է, որ Սյունիքի մարզում գտնվող հայկական տարածքի 40 կմ-անոց նեղ շերտը հանդիսանում է Իրանի և ողջ Հարավային Կովկասի, իսկ վերջինիս միջոցով՝ Ռուսաստանի հետ ցամաքային տրանսպորտային ամենակարևոր կապը։ Թեհրանում խիստ մտավախություն կա, որ օբյեկտիվորեն ապագայում հնարավոր է իրավիճակ, որ Սյունիքի այդ միջանցքը ստեղծվի, քանի որ Թուրքիան միշտ էլ թյուրքալեզու Ադրբեջանի հետ ցամաքային ուղիղ կապի հավակնություններ է ունեցել։

Այդ նպատակին հասնելու համար Խորհրդային Ռուսաստանին բարեկամ քեմալական Թուրքիան շատ կոշտ դիրք էր բռնել 1921 թվականին Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերի ստորագրման ժամանակ: Քեմալ Աթաթուրքը պնդում էր, որ Նախիջևանին տրվի հատուկ կարգավիճակ Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում։ Հետո Նախիջևանի հետ տարածքային կապ ստեղծելու համար Անկարան նախաձեռնեց չափազանց անբարենպաստ տարածքային փոխանակում Իրանի հետ և դրանով իսկ ձեռք բերեց Թուրքիան Նախիջևանի հետ կապող տասներկու կիլոմետրանոց տարածքային միջանցք։ Բայց բուն Նախիջևանի անկլավային բնույթը պահպանվեց, քանի որ այն Ադրբեջանից բաժանվում է հայկական տարածքի մի մասով՝ Մեղրիով։ Քեմալի հավակնությունները տարածվեցին նաև Խորհրդային Հայաստանի այդ տարածքի վրա, որը, սակայն, մնաց Երևանի իրավասության ներքո։ 1921 թվականի քաղաքական և պատմական համատեքստում, երբ այդ հարցը արդիական էր, Ստալինը ստիպված էր մանևրել և զիջումների գնալ իր թուրք ընկեր Քեմալին, քանի որ խորհրդային իշխանության ճակատագիրը ոչ միայն Անդրկովկասում, այլ նաև Կենտրոնական Ասիայում մեծապես կախված էր նրանից։

Ստալինի այդ մտահոգությունը արտահայտվել է, մասնավորապես, Օրջոնիկիձեին ուղղված նրա հայտնի հեռագրով, որով էլ որոշվում էր Լեռնային Ղարաբաղի՝ որպես ինքնավար մարզի ճակատագիրը Ադրբեջանական ԽՍՀ կազմում։ Ինչ վերաբերում է Մեղրիի միջանցքին, ապա խորհրդային կողմը տատանվում էր, մանևրում, անորոշ կերպով թուրք դաշնակիցներին հասկացնում, որ հարցը կարող է լուծվել, բայց մի փոքր ուշ։ Սակայն ավելի ուշ՝ 1922 թվականին ստորագրվեց ԽՍՀՄ ստեղծման մասին միութենական պայմանագիրը։ Խորհրդային իշխանությունն ուժեղացավ Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում, և Մոսկվան նախընտրեց մոռանալ Զանգեզուրի միջանցքի վերաբերյալ Անկարային տված իր խոստումների մասին։ Այդ ամենից ամենաշատն ուրախացել են Թեհրանում։ Այնտեղ նրանք այնքան էին գնահատում իրենց հյուսիսային հարևանի հետ բարեկամությունը և Մոսկվայի հետ ուղիղ տարածքային կապերը, որ 1921 թվականին պայմանագիր ստորագրեցին Խորհրդային Ռուսաստանի հետ, որը թույլ էր տալիս խորհրդային զորքերի կամայական մուտքը Իրանի տարածք, եթե նրա ինքնիշխանությանը վտանգ սպառնա։

Պայմանագրի այդ դրույթը գործարկվեց 1941 թվականի աշնանը, երբ խորհրդային զորքերը մտան Հյուսիսային Իրան: Բայց հիմա 1941 թվականը չէ։ Իրանն ինքն է արդեն ապահովում իր անվտանգությունը, և Թեհրանի համար կարևոր է այն, թե ինչպիսին կլինի իր հյուսիսային սահմաններում գտնվող պետության պատմական ճակատագիրը։ Դեռևս 1711 թվականին Պետրոս Առաջինն է Անդրկովկասում տիրող իրավիճակի մասին օպերատիվ դիվանագիտական զեկույցի մեջ մտցրել «հայերին պետք է փաղաքշել» բանաձևը: Դիվանագիտության պատմության մեջ չկան այնպիսի շատ դիրեկտիվներ, որոնք այդքան խստորեն իրականացվել են ավելի քան երեք դար։ Միշտ, նույնիսկ ազգային պատմության ամենադժվար ժամանակներում Հայաստանի և հայերի անվտանգությունը առաջնահերթ է եղել Ռուսաստանի համար, և ՀԱՊԿ-ին անդամակցությունը, անշուշտ, Հայաստանի անվտանգության կարևոր տարր է։ Ահա թե ինչու է Թեհրանն այդքան անհանգստացած Երևանի վերջին հայտարարություններով:

Պարադոքսալ է, բայց թվում է, թե Իրանի ղեկավարությունն ավելի շատ է մտահոգված Հայաստանի անվտանգության խնդիրներով, քան Երևանի ղեկավարությունը։ Կրեմլը բավականին հանգիստ է արձագանքում Երևանի արտաքին քաղաքականության նոր միտումներին։ Ի վերջո, Հայաստանի անվտանգությունն ավելի շատ է կախված Ռուսաստանից, քան Ռուսաստանի անվտանգությունը Հայաստանից։ Մտածելու տեղիք է տալիս միայն մեկ փաստ: Պատմությանը հետահայաց նայելիս երևում է, որ հայ քաղաքականությունը միշտ նման է եղել կրկեսի ակրոբատի պարին բարակ պարանի վրա, որը երբեմն ֆանտաստիկ հրաշքներ է ցուցադրել իր վարպետությամբ։ Միաժամանակ նա միշտ էլ կարող էր ապավինել այն անվտանգության գոտուն, որը միշտ կարող էր փրկել իրեն սխալի դեպքում։

Որպես այդպիսի գոտի են ծառայել Հավաքական անվտանգության պայմանագիրը և Գյումրիում տեղակայված 102-րդ ռուսական ռազմակայանը։ Հիմա արևմտյան հանդիսատեսը կարող է ուրախանալ՝ տեսնելով այդ լարախաղացի հուսահատ պարն անդունդի վրա, բայց արդեն առանց անվտանգության գոտու: Բայց նման պարը Թեհրանի հանդիսատեսի մոտ անհանգստությունից բացի ոչինչ չի առաջացնում։ Ի վերջո, եթե ինչ-որ բան պատահի, լարախաղացը կընկնի հենց նրա վրա։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ (12 ՀՈՒԼԻՍԻ). Խոշոր ջրհեղեղ Եվրոպայում, Նեպտուն մոլորակի «առաջին» պտույտը Արեգակի շուրջ. «Փաստ»Կարկուտ, կարճատև անձրև. ինչ եղանակ կլինի Առաջընթաց արեգակնային էներգիայի ոլորտում. Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ռուս գիտնականները կատարելագործել են պերովսկիտային մարտկոցներըՄԻՊ-ը՝ մանկահասակ երեխաների մորը կալանավորելու մասին Իշխանությունների կողմից ՀԱԵ վրա գործադրվող ճնշումը ողբերգություն է ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև ամբողջ աշխարհի համար. ի՞նչ դեր ունի այստեղ ԱՄՆ-ն. «Փաստ»Լավ լուր՝ զինծառայողների համար Վիճաբանություն՝ «Բիթլզ փաբ»-ի հարևանությամբ. կա վիրավnր ԶՊՄԿ-ն ներկայացնում է հանքավայրում շահագործվող հորատման մեքենաներից մեկը՝ Atlas Copco SMARTROCԻնչի՞ մեջ են ներքաշում Հայաստանին. «Փաստ»Այն մասին, թե որտեղից են կառավարվում Փաշինյանը և Փաշազադեն, և ինչ նպատակի են նրանք ծառայում. Ա. ՉալաբյանԵրկրաշարժ է տեղի ունեցել Ադրբեջանում «Որոշումը պատրաստ է, կարող են ստանալ». դատարանը արձագանքում է Փոստանջյանին «Ալիկն ինձ համար ամեն ինչ էր՝ հայր ու եղբայր, որդի և ընկեր». Ալեքսանդր Ֆարմանյանն անմահացել է հոկտեմբերի 10-ին Կաղնուտ գյուղի տարածքում. «Փաստ»Ջուր չի լինի որոշ ժամանակ․ հասցեներ «Զվարթնոց» օդանավակայանում ձերբակալվել է Ղրղզստանի իրավապահների կողմից հետախուզվողը Խոշոր վթար՝ Նուբարաշենում, բախվել են «Nissan Rogue» ու «Hyundai Elysion», վիրավnրներ կան․ մանրամասներՏարադրամի փոխարժեքը հուլիսի 12-ին Պատրանքներ չարժե ունենալ. «Փաստ»«Փաշինյանը հայտնվել է աքցանի մեջ, մի կողմից՝ հայ ժողովուրդն է իր ակնկալիքներով, մյուս կողմից՝ Ալիևը և նրան աջակցող Էրդողանն իրենց ակնկալիքներով. նա մանևրի տեղ չունի». «Փաստ»Սամվել Կարապետյանի մասով «նոր գործ» են մոգոնում Օտարվող գույքի սեփականատիրոջ համար կսահմանվի խրախուսական գործիքակազմ. նախագիծ. «Փաստ»Ինչպես էլ «փաթեթավորեն», էությունը չի փոխվում. «Փաստ»Փաշինյանը հանձնում է, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը»՝ հարվածելով ՌԴ-ին ու Իրանին. «Փաստ»Հայաստանի աշխարհաքաղաքական փակուղին. անդառնալի զիջումներ և Սյունիքի «գիծը»՝ որպես վերջնակետ. «Փաստ»Մոտ 90 տոկոսը դեռևս հայտարարագիր չի լրացրել. ի՞նչ սպասել մնացած 3,5 ամսում. «Փաստ»Փաշինյանին շատ է անհանգստացնում նոր ուժերի համախմբման հեռանկարը. «Փաստ»Ի՞նչ է սպասվում սեպտեմբերի 1-ից երևանյան երթևեկության հետ կապված. «Փաստ»ՄԱԿ-ի Գլխավոր քարտուղարը բարձր է գնահատել Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հանդիպումը Քեսապի շուրջ բռնկված վտանգալից հրդեհը հասել է առաջին գյուղ․ նոր մանրամասներ Այս պահին փոքրիկն իր մայրիկի հետ գտնվում է «Աբովյան» ՔԿՀ-ում․ մանրամասներ Միշտ կլինեմ մադրիդիստա․ Մոդրիչ Քրիսթալ Փելասը հեռացվել է Եվրոպա լիգայի առաջիկա խաղարկությունից. պաշտոնական «Ջիվան Ավետիսյանի հավատը վերացական չէ, այլ՝ ամենօրյա տառապանքով ապրած ճանապարհ». Վարդան Մկրտչյանը «20 20-ի հրեշտակները» ֆիլմի հերոսներից է 22-րդ «Ոսկե ծիրան»-ը շարունակում է համագործակցությունը արտասահմանյան դեսպանությունների ու միջազգային կազմակերպությունների հետ Ո՞ր եվրոպական երկրներն են ամենաշատը տուժելու ԱՄՆ մաքսատուրքերից ԿԳՄՍ նախարարը Վրաստանի իր պաշտոնակցի հետ քննարկել է միջպետական կրթաթոշակային ծրագիրը Ուկրաինան իրատեսական է համարում առաջիկա ամիսներին կրակի դադարեցման ռեժիմի հաստատումը Ողբերգական վթար՝ Արարատի մարզում․ հիվանդանոց տեղափոխված 3-ամյա աղջնակի կյանքը բժիշկներին չի հաջողվել փրկել 43-ամյա կինը համագյուղացու տնից ոսկյա զարդեր է գողացել Իրանը վերջին պատերազմի ժամանակ ոչնչացրել է Կատարում տեղակայված ԱՄՆ ռադարային կայանը Հուլիսի համար սովորական երևույթ չէ․ ձյուն է տեղացել Ալմաթիի լեռներում Հայաստանի որոշ հատվածներում քամու ուժգնացում է սպասվում. եղանակը՝ Հայաստանում Լրատվամիջոցները պարզել են Ուկրաինայում պատերազմի ժամանակ զոհված ավելի քան 118 հազար ռուսաստանցի զինվորների անունները Աբովյան-Բուզանդի փողոցների խաչմերուկի փողոցը հատող անցումը կկարգավորվի հետիոտնի կանչով լուսացույցով Հարյուրավոր հասցեներում գազ չի լինի՝ հուլիսի 16-ին, 17-ին, 18-ին և 21-ին U20 EuroBasket․ Հայաստան - Լատվիա՝ 45:97 (տեսանյութ) Պայթյուն՝ Սյունիքի մարզում. հայտնաբերվել է 22-ամյա տղայի մարմինը Խոշոր ավտովթար՝ Տավուշի մարզում․ կա վիրավոր Իսրայելը սաստկացնում է Արևմտյան ափի բռնազավթումը Առաջին կիսամյակում Հայաստանից Վրաստան այցելությունների թիվը կազմել է 390 հազար մարդ