Ереван, 12.Июль.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ВАЖНО


20-րդ դարի 3 հայ հանճարներից մեկը․ ո՞վ է Դանիել Վարուժան հանճարը

КУЛЬТУРА

Սեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին

Հայ գրականության դեմքերը ոչ միայն մեծ փառք ու պատիվ են վայելում Հայաստանում, այլև՝ օվկիանոսից այն կողմում, աշխարհի յուրաքանչյուր անկյունում։

Օրինակ ֆրանսիացի գրականագետ Լուք Անդրե Մարսելը 20-րդ դարի հայ բանաստեղծ Դանիել Վարուժանի մասին ասել է․ «Վարուժանը առյուծների զարմից է։ Նրա լեզուն հմայում է ամեն ինչ համախմբելու իր զորությամբ»։

Ապրիլի 20-ը Դանիել Վարուժանի ծննդյան օրն է։ ArmLur.am-ը ներկայացնում է բանաստեղծի կյանքի մասին։

Դանիել Վարուժանը ծնվել է 20-րդ դարում՝ 1884 թվականին Արևմտյան Հայաստանի Սեբաստիա նահանգի Բրգնիկ գյուղում։

Վարուժանը գրաճանաչ է դարձել հենց գյուղի վարժարանում, իսկ 1896 թվականից ուսումը շարունակել է Պոլսում, սկզբում Սագըզ Աղաջի Մխիթարյան դպրոցում, ապա Քաղկեդոնի վարժարանում։

Պոլսը ծանր տպավորություններ է թողել Վարուժանի վրա, քանի որ տեսել է Սուլթան Համիդի կազմակերպած ջարդի հետքերը։ Ցավոք սրտի այդ օրերի հալածյալներից էր նաև բանաստեղծի պանդուխտ հայրը, որին հարազատները երկար ժամանակ որոնում և վերջապես գտնում են բանտում՝ շղթաների մեջ։

Բանտարկյալ հորը Դանիել Վարուժանը պատմել է իրենց քաշած ծանր կյանքի մասին. տատը մահացել է, մայրը հիվանդ է և խուլ հազում է, չորացել են պարտեզի վարդենիները, ավերվել է հայրական օջախը։ Հայրը մի կերպ ազատվել է բանտից և աշխատում Պոլսի իջևանատներից մեկում։ Դպրոցական արձակուրդները պատանին անց է կացրել հոր մոտ և ականատես դարձել պանդուխտների տառապալի կյանքին։

Այդ դեպքերից տարիներ անց Դանիել Վարուժանը գրել է «Հորս բանտին մեջ» ոտանավորը, որում հիշել է․

«Դեռ փոքր էի, եկա քեզի մենավոր,

Մութ զընդանիդ մեջ այցի,

Մայրս հիվանդ էր, կը շրջեի ես ազատ

Մեջտեղը բանտի եւ մահճի»։

Վարուժանի իրական ազգանունը Չպուգքյարյան է։ Հետաքրքիր է Վարուժանի ազգանվան բացատրությունն ու նշանակությունը։

Չպուգքյարյան ազգանունը թուրքերեն «չուպուքքյար» բառից է, որը նշանակում է չիբուխ կրող։ Ըստ ընտանեկան ավանդության՝ նրանց նախնիներից մեկին թուրք փաշան ստիպել է այդ ծառայությունը մատուցել։

Ազգանունից զատ հետաքրքիր է նաև Դանիել Վարուժանի անվան «առեղծվածը»։

Դանիել Վարուժանի հայրը՝ Գրիգորը,  Դանիել անվանեց իր առաջնեկին, որովհետև որդու ծննդյան լուրը լսելու պահին Դանիել մարգարեի մասին էր կարդում։ Նաև պապի անունն էր Դանիել, որի քաջագործությունների մասին լեգենդներ էին պատմում։

Վարուժանը մոլի հայրենասեր է եղել։ Առանձին սիրով ուսումնասիրել է Հայաստանի պատմությունը, հայ հին ու նոր գրականությունը։ Վենետիկում էլ նա գրել է առաջին բանաստեղծությունները՝ պանդուխտների կյանքի և 1896 թվականի ջարդերի թեմաներով։

Դանիել Վարուժանը գրել է․ «Իսկ բաղձանքս, եթե կուզեք, բաղձանքս է ապագայի մարդերուն նվիրել այնպիսի հզոր երգ մը, որ հայրենիքը ինծի պես արարած մը ծնած ըլլալուն գոնե չզղջար»։

Չնայած նրան, որ Դանիել Վարուժանի կյանքն ընդհատվել է բավական վաղ տարիքում, նա թողել է հասարակական մեծ բովանդակության և գեղարվեստական կատարյալ ձևերի պոեզիա։

1915 թվականին Դանիել Վարուժանը շարունակում էր լրացնել գյուղի չքնաղ երգերի՝ «Հացին երգի» շարքը, պատրաստվում էր գրել «Հայկական հոմերագիրք» ժողովածուն, ուր պետք է տեղավորեր հին հայկական առասպելների ու ավանդությունների մշակումները, երազում էր ամբողջովին մշակել «Սասնա ծռեր» ժողովրդական էպոսը։

Սակայն վտանգը միանգամից վրա է հասել։ Հայոց ոսկեզօծ արտերը ներկվում էին արյամբ։ Բանաստեղծի խոսքերով ասած կյանքը մորթվում էր արտերի մեջ, միտքը՝ գանգի մեջ։ Այս ողբերգական օրերի զոհերից մեկը եղավ Վարուժանը։ Թուրք մարդասպանները աքսորի ճանապարհին, Չանղըրի քաղաքի մոտ մի ձորում հոշոտեցին 31-ամյա բանաստեղծին։

Եվ ահա, արևմտահայ բանաստեղծությունը 20-րդ դարում ունեցավ երեք անմահ անուն. Միսաք Մեծարենց, Սիամանթո և Դանիել Վարուժան։ Եթե Մեծարենցը անմահացավ գյուղի, բնության ու սիրո զգացմունքների իր նուրբ տաղերով, Սիամանթոն՝ հերոսական կռվի հրավերներով ու հայկական կոտորածների ցավագին նվագներով, ապա Դանիել Վարուժանի ստեղծագործության էությունը եղավ գեղեցկության, ուժի ու աշխատանքի տարերքը և դրա վառ ապացույցը բանաստեղծի այս խոսքերն են․ «Ես կկարծեմ, թե բնության ևհոգվույն գեղեցկությունները մեկ կերպով ճշմարտորեն կարտահայտվին, զանոնք նկատել ինչպես որ են»։

Աննա Սրապիոնյան

Հետևեք մեզ՝ այստեղ

Как бы это ни «упаковывали», суть не меняется: «Паст»Пашинян сдаёт так называемый «Зангезурский коридор», ударяя по России и Ирану. «Паст»Геополитический тупик Армении: необратимые уступки и сюникская «линия» как конечная точка. «Паст»Около 90 процентов еще не заполнили декларацию: чего ожидать в оставшиеся 3,5 месяца? «Паст»Пашиняна очень беспокоит перспектива консолидации новых сил: «Паст»Что ожидается с 1 сентября в связи с дорожным движением в Ереване? «Паст»Idram и Alipay+ облегчают трансграничные QR-платежи в Армении, открывая Кавказ для пользователей цифровых кошельков со всего мираОригинальная сумка Birkin Джейн Биркин продана за рекордные $10 миллионовФорвард «Реала» Эндрик вновь получил травмуХачикян: Турция уже вошла в Мегри - мы больше не сможем вернуть контрольПротестующий: Андраника Чамичяна арестовали за то, что он любит играть в страйкболМолодые члены АРФ Дашнакцутюн организовали акцию протеста у здания Следственного комитета АрменииСК Армении: Задержаны еще 7 человек за участие в массовых беспорядках 2020 годаИстория Второй Карабахской войны Коли Степаняна признана одной из лучших книг года18-летнего члена Молодежного союза АРФД Андраника Чамичяна арестовали на два месяцаПочему в Армении сократился экспорт напитков?СК сообщил, в чем обвиняется директор ООО «Пицца Ташир»Повестка дня «возвращения» 300 тысяч азербайджанцев и «окно Овертона»: Армения на пути к очередной уступке. «Паст»Почему сегодня находиться за решёткой в Армении — «большая честь»? «Паст»Государство снова наносит удар по бизнесу: на этот раз мишенью стали застройщики. «Паст»Защищенная экосистема благодаря высоким технологиям: FPWC и Ucom объединяют усилия Пашинян поручил усилить давление. «Паст»Какую позицию занимают политические силы в этой антицерковной кампании? «Паст»Из России выдворили главу азербайджанской диаспоры ПодмосковьяДепутат Артур Саркисян арестован на два месяцаСуд публикует решение относительно ходатайства об аресте депутата Артура СаркисянаВ Армении прошла акция протеста с требованием исключить российские телеканалы из мультиплексаРешение о мере пресечения в отношении депутата Артура Саркисяна будет оглашено через 2-3 часаСамвел Карапетян подал в суд на блогера Романа БагдасарянаДепутат парламента: Ожидаются значительные уступки Армении, и цель властей – изолировать всех, кто может им помешатьПолитолог: Захват церкви открывает прямой путь к ТурцииВ честь 80-летия Великой Победы будет выпущена книга «Азатцы – герои маленького села» Артема Минасяна«Ноа» начинает путь в Лиге чемпионов с эффектной победыПашинян в Абу-Даби встретится с АлиевымMeta удалила рекламу эскорт-услуг с Instagram, но Telegram продолжает их продвигатьКомпания «Игнайт» присоединилась к образовательной программе «Родом из Арцаха»Кто и как проявляет себя в рамках этой антицерковной кампании. «Паст» Власти Греции ввели обязательные перерывы в работе из-за жары свыше 40°CПолитическое преследование: Оппозиционный депутат осудил политику действующих властей АрменииЮрист об обысках в ЭСА: Происходит правовой террорТема запрета российских телеканалов снова актуальна: «Паст»На направлении Хознавар зафиксирована устойчивая интенсивность обстрела: Азербайджан продолжает стратегию поддержания напряжённости. «Паст»Времени мало: какие опасности возможны в ближайшем будущем? «Паст»В Капане стартовал 3-й Международный музыкальный фестиваль Kapan FestАвиакомпании потеряли 20 млрд. рублей из-за транспортного коллапса в России24News: Правоохранители готовятся снова вторгнуться в Первопрестольный ЭчмиадзинСитуация в Армении напоминает политические репрессии: Штефан ШеннахПубликация Пашиняна – это психологическая угроза в адрес Церкви: Ара ПогосянЕва Геворгян отправляется с гастролями в АвстралиюПарламент Армении разрешил начать уголовное преследование в отношении Сейрана Оганяна и Арцвика Минасяна