Մեռած մոնոպոլիա
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՀայաստանում չեն դադարում բորբոքվել կրքերը ֆուտբոլի ազգային հավաքականի շուրջ։ Այն, որ իրավիճակը, մեղմ ասած, հուսադրող չէ, գիտենք բոլորս։ Պատճառներին պետք է նայենք խորքային, որպեսզի հասկանանք, թե ինչ է կատարվում։ Իսկ իրականում ամեն ինչ շատ ավելի վատ է, քան գիտենք կամ ներկայացվում է։ Մինչ անձերին անդրադառնալը, խոսենք ավելի ընդհանրական խնդիրներից։
Սովորաբար, միջազգային հարթակում հաջողում են այն հավաքականները, որոնք ունեն ներքին կայացած առաջնություններ։ Այդպես են եվրոպական հավաքականները, լատինական և այլ զարգացած առաջնություն ունեցողները։ Երբ նայում ես նաև միջին մակարդակի հավաքականներին, որոնք մերթ ընդ մերթ ունենում են հաջող ելույթներ կամ կայացած ելույթների շարք, ապա դրանք ևս հաջողել են ներքին առաջնությունում, սակայն նույնը չի կարելի ասել Հայաստանի մասին։ Եթե 90-ականներին մենք ունեինք քիչ թե շատ զարգացած առաջնություն, որին մասնակցում էր տասը թիմ, ապա հիմա ունենք ընդամենը վեց թիմով կազմակերպվող առաջնություն։ Տողերիս հեղինակը չգիտի երկրորդ երկիր, որտեղ առաջնությունը կազմակերպվում է վեց թիմով։ Թիմերն այնքան են հոգնում միմյանցից, որ դաշտում արդեն զրուցում են, ոչ թե ֆուտբոլ խաղում։ Իհարկե, 90-ականներին իր ավանդն ուներ նաև խորհրդային մեխանիկայի շարունակությունը, սակայն կար ձգտում, ստեղծագործ միտք, ինչ-որ առումով՝ նաև համախմբում։
Ամեն ինչ գլխիվայր շրջվեց, երբ այս ոլորտը ևս մոնոպոլացվեց։ Մենք չենք խոսի այն հեռանկարային ֆուտոլիստների մասին, ովքեր դեռ շատ վաղուց իրավունք ունեին խաղալ արտերկրում, սակայն ֆեդերացիայի ներքին ու մութ գործարքների պատճառով չէին կարողանում տեղափոխվել։ Այդպիսի օրինակ է հավաքականի նոր մարզիչ Արթուր Պետրոսյանը։ Ասել, որ ոլորտում մոնոպոլիա է հաստատվել Ռուբեն Հայրապետյանի օրոք, բավական սխալ կլինի։ Մինչ այդ, արդեն անկարգություններ կային հայկական ֆուտբոլում։ Օրինակ՝ Վազգեն Սարգսյանի կենդանության օրոք, եթե Արարատի «Ցեմենտին» հաղթանակ էր անհրաժեշտ, ապա խաղը կարող էր տևել հարյուր րոպեից ավել և դա որևէ խնդիր չէր։ Սակայն Հայրապետյանն ամբողջացրեց այդ մոնոպոլիան՝ հասցնելով այն վիճակին, որ Հայաստանում որևէ մեկը չի ուզում ֆուտբոլի մեջ ներդրում անել։ Չի ուզում, քանի որ անհասկանալի է իր հեռանկարը, լավագույն դեպքում ՝ մշուշոտ։
Գաղտնիք չէ, որ ֆուտբոլում այսօր կան փողեր, շատ մեծ փողեր։ Ներդրում կատարողն այս ոլորտում իրավաչափորեն կարծում է, որ պետք է ակնկալի նաև որոշակի եկամուտ՝ որոշակի ժամանակահատված հետո։ Իհարկե, սա նորմալ կայացած համակարգերում։ Հայաստանում, ինչպես բոլոր ոլորտներում, այստեղ ևս անմխիթար վիճակ է։ Մյուս կողմից՝ պատասխանատուները, ոլորտը հասցնելով այս վիճակին, վնասում են ոչ միայն Հայաստանի հեղինակությունը, այլև իրենց։ Սակայն ամենատարօրինակը ՀՖՖ նախագահի հայտարարությունն էր Յուրա Մովսիսյանի և Ռոբերտ Արզումանյանի մասին, թե ինքը չի թողնի այդ երկու ֆուտբոլիստներին հրավիրել հավաքական։ Անձամբ ես չգիտեմ՝ ինչ է տեղի ունեցել, բայց այս հայտարարությունը ենթադրում է, որ ՀՖՖ նախագահը պետք է առնվազն ունենա մարզչի կարգավիճակ կամ ինչ-որ կերպ լինի պրոֆեսիոնալ ոլորտում, սակայն երկուսն էլ բացակայում են։
Հաջորդը, զարմանալի է, որ այս պայմաններում, մարզչի պաշտոն է զբաղեցնում Արթուր Պետրոսյանը, մարդ, որը միջին սերնդի ամենասիրելի խաղացողներից էր, հատկապես ՝ գյումրեցիների։ Կարծում եմ՝ իրեն հարգող պրոֆեսիոնալը, երբ իր փոխարեն արդեն ընտրել են կազմը, չի համաձայնի աշխատել նման պայմաններում, բայց արի ու տես, որ եղավ ճիշտ հակառակը։ Ինչևէ, ամփոփելով փաստենք, որ հայկական ֆուտբոլն այսօր, իր բոլոր դրսևորումներով, մեռած է։ Աշխարհի ուժեղները, օրինա՝ «Մանչեստերը», կարող է հավաքականի առանցքային խաղացողին ոչ միայն իր կազմում չխաղացնել, այլև նրան արգելել հավաքականի խաղին մասնակցել։ Ի հակադրություն սրան՝ ֆեդերացիան միայն գլուխն է տարօրինակ տմբտմբացնում։ Այս ոլորտը վերակենդանացնելու համար անհրաժեշտ է այն ազատել մոնոպոլ վիճակից ու չհաջողած անհատներից։