Օլիգարխիայի անձեռնմխելիության ապագան
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՆախաապրիլյան կրքերը քանի գնում այնքան ավելի թեժ տեսք են ստանում։ Դա կապված է հատկապես ցուցակների և դրանցում լինել–չլինելու հետ։ Եթե ընդդիմության պարագայում այդ ցուցակները կորոշվեն ըստ հնարավոր դաշինքների, ապա այդքան էլ պարզ չէ իշխող կուսակցության դեպքում։ Հատկապես վերջին շրջանում և համագումարից հետո ՀՀԿ առաջնորդը հասկացնում է, որ ուզում է տեսնել այլ խորհրդարան։ Սա կապված է ինչպես ներքին ինտրիգների, այնպես էլ արտաքին խնդիրների հետ։ Ակնհայտ է, որ նախկին կառավարությունների հետ սերտաճած օլիգարխիան անգամ ընտրություն կեղծելու մեխանիզմներում չուներ գրագիտության բաղադրիչ։ Վերջին փորձաքարը հանդիսացավ սահմանադրական հանրաքվեն։ Օլիգարխներից ոմանք «ալարեցին» փող ծախսել կամ խնայեցին այն, և օրվա վերջում հայտնվեցին շատ ծանր վիճակում։ Նրանք ստիպված եղան հերթական անգամ դիմել քուչի խուժանին և բռնությանը։ Այս վերջինն անշուշտ ձեռնտու չէր Սարգսյանին, ով նախատեսել էր առանց խոչընդոտների հաղթանակ։
Աղմուկն ընդհանրապես ստվերում է ցանկացած ընտրական պրոցես։ Սա Սարգսյանը շատ լավ գիտի։ Մյուս կողմից էլ առաջ է գալիս պատգամավորական բաղձալի անձեռնմխելիության խնդիր։ Սակայն, հայտարարված ինտելեկտուալ և բանիմաց կազմով խորհրդարանի պարագայում, ներկայի օլիգարխները և կլանային հեղինակությունները չեն կարող տեղ ունենալ։ Թերևս սրանով պայմանավորված կլինի նաև վարչապետին լայն լիազորություններով ՀՀԿ երկրորդ դեմք նշանակելու հանգամանքը։ Վարչապետի գործոնը հատկանշական երանգներ է ստանում օլիգարխիային, թեկուզ ներկուսակցական խաղերում սանձելու գործում։ Սարգսյանը, լինելով բարդ կոմբինացիաների սիրահար, կարող է խաղացնել այս տարբերակը։ Այսինքն, ուղիղ հաղորդագրություն առ այն, թե ինչը դուք ժամանակին բռնությամբ էիք անում, նոր թիմը կանի անաղմուկ։ Կա երրորդ, ավելի էական գործոնը։ Դա հասարակության մեջ սասանված հեղինակության վերականգնումն է։
Յուրաքանչյուր օլիգարխ բդեշխ է իր տիրույթներում, քանի դեռ իշխանությունը դա թողնում է։ Այդ տարածքների բնակիչների հարգանքն առ օլիգարխներ ուղիղ համեմատական է նրանց հանդեպ տածած վախի։ Սա փաստ է։ Սարգսյանն ինքն էլ գիտի, որ հասարակության մեջ հավատ ամրապնդելու համար պետք է ազատվել կամ գոնե երկրորդել այդ խավին։ Կա նաև արտաքին գործոնի պարագան։ Նոր Սահամանադրությամբ, երբ Ազգային ժողովի դերը կարևորվում է, առաջ է գալիս կազմի բանիմացության և իրականում աշխատելու խնդիր։ Գաղտնիք չէ, որ օլիգարխների մի զգալի մասը, որոնք խորհրդարանում են, անցնող հինգ տարիների ընթացքում որևէ նախագիծ չեն ներկայացրել, որևէ ելույթով հանդես չեն եկել ու բացակայել են շատ։ Հատկապես վերջինը, որոշ դեպքերում կասկածի տակ է դրել ՀՀԿ կողմից ներկայացված այս կամ այն օրենքի նախագծի ընդունումը։ Իսկ ՀՀԿ–ն, որպես կանոն, առանց Սարգսյանի իմացության որևէ բան չի ներկայացնում։ Այսինքն, ստացվում է, որ առաջնորդի գործերն ավելի քիչ կարևոր են, քան իրենցը։ Նույնն է վիճակը նաև թաղային–կլանային համակարգի ներկայացուցիչների մասով։
Միգուցե Սարգսյանը ֆոլկլորը պահելու և լրագրողներին ուրախություն պարգևելու համար մեկ–երկու նշանավորի թողնի, սակայն այն փաստը, որ մեծ մասի մուտքը համամասնական ցուցակ փակելու է, դա ակնհայտ է։ Սակայն, սա չի նշանակում, որ այդ նույն օլիգարխները չեն աշխատելու ՀՀԿ–ի համար։ Կաշխատեն ու ավելի լավ կաշխատեն, քանի որ նրանցից ոմանց պարագայում կդրվի ռեյտինգայինի խնդիր կամ ռեյտինգայինով ներկայացված թեկնածուին աջակցելու խնդիր։ Ու, ըստ այդմ կորոշվի նաև այդ անձանց բիզնես ապագան։
Վահրամ Թոքմաջյան