Անիրական երազ

Բոլորովին վերջերս, տեղեկություն տարածվեց այն մասին, թե 2015 թվականին, որքան է կազմել ԵԱՏՄ երկրների բյուջեի դեֆիցիտը։ Այսպես. ՌԴ՝ 35 միլիարդ 300 միլիոն, Ղազախստան՝ 3 միլիարդ 980 միլիոն, Բելառուս՝ 190 միլիոն, Հայաստան՝ 308 միլիոն, Ղրղզստան՝ 89 միլիոն դոլար։

 

Ինչպես տեսնում ենք, ԵԱՏՄ մաս կազմող բոլոր երկրներն ունեն ֆինանսական լրջագույն խնդիրներ։ Ու սա պատահական չէ։ Սակայն, ուղիղ երեք տարի առաջ, երբ մենք հրաժարվում էինք Եվրոպայի հետ Ասոցիացման և խոր ու համապարփակ ազատ առևտրի պայմանագրի ստորագրումից ու քաղաքական կուրս վերցնում դեպի ԵԱՏՄ, դա բացատրվում էր Հայաստանի տնտեսական շահերով և անվտանգությամբ։ Սակայն փաստերը խոսում են հակառակի մասին։ Այժմ գանք հերթով և տեսնենք, թե ի՞նչ տվեցին մեզ այդ երեք տարիները։

 

Տնտեսություն. եթե 2014 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ–ն 11,6 միլիարդ դոլար էր, ապա ԵԱՏՄ անդամակցելուց հետո այն սկսեց անկում ապրել։ Տարբեր հաշվարկներով այժմ այն տատանվում է 10,4–ից 10,7 միլիարդի մեջ։ Ընդհանուր կորուստը կազմեց շուրջ 8%։ Եվ սա դեռ ամենը չէ։ Չնայած այն խոստումներին, որ արտաքին առևտրաշրջանառության ծավալները կտրուկ աճելու են, տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը։ 2014–ի համեմատ, 2016–ի միայն առաջին եռամսյակում այն նվազել էր արդեն 25%–ով։ Ընդ որում, անկում է ապրել անգամ Ռուսաստանի հետ Հայաստանի առևտրաշրջանառությունը։ 2012–ի համեմատ, Հայաստանի միջազգային պահուստները նվազել են 40%–ով։ Իսկ արտաքին պետական պարտքն աճել է ավելի քան 10%–ով՝ հատելով ՀՆԱ–ի կեսը, որը նշանակում է լինել խիստ վտանգավոր գոտում։ Չնայած ներկայացված թվերին, էականորեն նվազել է բնակչության առանց այն էլ ցածր կենսամակարդակը։ Էապես կրճատվել են տրանսֆերտները, որոնք չեն կարող չազդել տնտեսության առանց այն էլ ճգնաժամային վիճակի վրա։ Ի դեպ, տրանսֆերտների մասով ևս հիմնականում նվազել են Ռուսաստանից եկողները։ Մյուս կողմից, Ռուսաստանը, ի հակառակ իր խոստումների, բավականին խիստ չափանիշներ է սահմանում ՀՀ–ից ու ընդհանրապես ԵԱՏՄ երկրներից եկող արտադրանքների համար։ Ասել կուզե, խոստացված ազատ տնտեսական գոտին, որպես այդպիսին, գոյություն չունի։

 

Անվտանգություն. այս մասով ևս վիճակը և ներկայացված թվերը հուսադրող չեն։ Չենք անդրադառնա այն շատ քննարկվող թեմային, թե Ռուսաստանը ինչ քանակությամբ և ինչ զենքեր է վաճառել Ադրբեջանին։ Հարկ է միայն փաստել, որ անվտանգության երաշխիքների մասին հայտարարություններից հետո, Ադրբեջանը տարեց տարի ավելացնում է հրադադարի ռեժիմի խախտումը շփման գծում։ Ավելին՝ քսանամյա դադարից հետո, առաջին անգամ, 2015 թվականին, Ադրբեջանը կիրառեց հրետանի։ Սրա արդյունքում զոհվեցին նաև խաղաղ բնակիչներ։ 2016–ի ապրիլի հայտնի իրադարձությունների ժամանակ Ադրբեջանը գործի դրեց Ռուսաստանից ձեռք բերված սպառազինության մեծ մասը։ Այս ֆոնին չափազանց հետաքրքրական է իրավիճակը Ռուսաստանում։ Ինչպես հայտնի է, այդ երկրի նախագահը հանդես է եկել օրենսդրական նախաձեռնությամբ, որով կարգելվի հրապարակայնացնել Ռուսաստանի կողմից վաճառվող զենքերի տվյալներն ընդհանրապես։ Եթե 2014–ին, Հայաստանում մահացել է 26 զինվորական, ապա 2015–ին այդ թիվը հասել է 40–ի, իսկ 2016–ին, այն վաղուց հատել է 100–ի սահմանը։ Ահա այսպիսի անվտանգության երաշխիքներ ունենք՝ խոստացվածի փոխարեն։

 

Նույնն է վիճակը նաև ժողովրդավարության ասպեկտում։ Ակնհայտ է, որ մինչ ԵԱՏՄ անդամակցությունը, Հայաստանն էապես տարբերվում էր դրա անդամ երկրներից թեկուզ այս ոլորտում։ Բերենք մեկ խոսուն օրինակ։ Մինչ այդ Հայաստանում, որևէ նախագահ չէր փորձել 10 տարուց ավելի կառավարել։ Սակայն 2015–ի Սահմանադրական փոփոխությունները հանգեցրին ճիշտ հակառակ հայեցակարգի։ Հայաստանն այս առումով մոտեցավ իր գործընկեր երկրներին, որոնցից որոշներում, ԽՍՀՄ փլուզումից հետո դեռ նախագահ չի փոխվել։ Ահա այսպիսի համագործակցություն և արդյունքներ։

 

Վահրամ Թոքմաջյան

Կիսվել