Մեր երկիրն օրենսդրորեն չի ճանաչել սումգայիթյան ցեղասպանությունը: Ինչո՞ւ
ИНТЕРВЬЮ«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է Ադրբեջանահայերի ասամբլեայի նախագահ Գրիգորի Այվազյանը
– Պարոն Այվազյան, արդեն 30 տարի է անցել, երբ հայերը զանգվածաբար բռնագաղթվեցին ադրբեջանական տարածքից: Ադրբեջանահայ համայնքը բավարարված զգո՞ւմ է իրեն: Այս տարիների ընթացքում մեր երկրի կողմից արվե՞ց անհրաժեշտը նրա համար:
– Անշուշտ, ոչ: Չի կարելի ասել, որ ադրբեջանահայ համայնքը Ադրբեջանում ապրած ցեղասպանությունից հետո բավարարված է իրեն զգացել այստեղ: Այո, երկար տարիներ են անցել, շուտով արդեն, ինչպես ասացիք, կլրանա Սումագայիթի ջարդերի 30 տարին, և մինչև հիմա ադրբեջանահայ համայնքը գտնվում է շատ բարդ իրավիճակի մեջ:
Ոչ միայն ապրում է սոցիալ–տնտեսական անտանելի պայմաններում, նաև լուծված չեն քաղաքական և իրավական առումով համայնքի խնդիրները: Անշուշտ, այս հարցերը պահանջում են փաթեթային լուծում: Եվ լուծումն էլ առայժմ չի երևում:
Մնում է միայն հուսալ, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պաշտոնապես կվերահաստատի դեռևս Խորհրդային Միության կողմից ճանաչված՝ Ադրբեջանում եղած հայության ցեղասպանության փաստը, և ըստ այդմ կիրականացվեն համապատասխան իրավական գործողություններ:
Եվ թիկունք կկանգնի մեր նախաձեռնություններին, որոնք հատկապես վերաբերում են Ադրբեջանի հայցով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան, ինչպես նաև միջազգային այլ ատյաններ դիմելու մեր փորձերին: Այդ ձևով մենք կարող ենք հասնել փոխհատուցման և՛ իրավական, և՛ քաղաքական, և՛ ֆինանսական առումներով:
Բայց քանի դեռ Հայաստանի Հանրապետությունը պաշտոնապես չի վերականգնել Խորհրդային Հայաստանի կողմից՝ Ադրբեջանում իրականացված հայության ցեղասպանության փաստի ճանաչումը, ապա մեզ համար նման բան դժվար է ակնկալել:
Այս ամենով հանդերձ, մեր կազմակերպությունը շարունակում է պայքարել, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետությունը, ի վերջո, ընդունի վերոնշյալ օրենքը: Որպեսզի Ադրբեջանում հայոց ցեղասպանությունը ճանչվի օրենսդրորեն: Հուսով եմ, որ վաղ, թե՝ ուշ, դա տեղի կունենա: Միաժամանակ աշխատում ենք նաև ադրբեջանահայության համայնքային կազմակերպությունների համար համաշխարհային մասշտաբով հարթակ ստեղծելու ուղղությամբ:
– Իսկ ո՞րն է ձեր կարծիքը. Սումգայիթի ցեղասպանությունն ինչո՞ւ չի ճանաչում մեր երկիրը:
– Անշուշտ, կան նաև ներքին դրդապատճառներ, որոնք մեր կարծիքով հիմնավորված չեն: Իսկ մենք բազմիցս ենք ասել, որ եթե ցեղասպանությունը չես ճանաչում, քեզ ակամա հանցակից ես դարձնում նրան:
Իհարկե, չճանաչելու համար կարելի է հազար ու մի բացատրություն բերել: Բայց ընդհանուր առմամբ պետք է ասեմ, որ այն պետական և ռազմավարական մտածողության պակասի կամ անգամ դրա լիարժեք բացակայության հետևանք է: Ի վերջո, ակնհայտ է, որ Ադրբեջանում հայերի ցեղասպանության փաստի հիման վրա կարելի է համաշխարհային հանրությանն ապացուցել, որ անհնարին է մեկ պետության մեջ ադրբեջանցի թուրքերի ու արցախահայերի խաղաղ գոյակցությունը: Իսկ նաև սրա՛ մեջ են ղարաբաղյան հարցի հայանպաստ լուծման բանալիները:
Եվ այս հարցը կարող է հանգեցնել Հայաստանի ապաշրջափակմանը, երբ արդեն կսկսի շնչել մեր տնտեսությունը: Նաև այդ դեպքում մեր երկիրը՝ Հայաստանը, համաշխարհային հանրության աչքերում այլևս չի երևա որպես ագրեսոր: Այլ այդ հանրությունը Հայաստանը կընկալի որպես պետություն, որը օգնեց Ղարաբաղի ժողովրդին, որպեսզի վերջինս խուսափի ցեղասպանության ենթարկվել Ադրբեջանի կողմից:
Քանի դեռ հայկական կողմում լիակատար չափով չեն գիտակցել այս մոտեցումների անհրաժեշտությունը և դեռևս առանձնացնում են Արցախի անկախության ճանաչման և Ադրբեջանում հայության ցեղասպանության ճանաչման հարցերը, ապա մշտապես կհանդիպենք պարտությունների: Նաև չի բացառվում, որ կրկնվեն ապրիլյան պատերազմները:
– Այս տարիներին ձեր նախաձեռնությունները սատարող, ձեզ գաղափարակից քաղաքական ուժեր չե՞ն եղել, որոնք հարցը կփորձեին բարձրացնել խորհրդարանում:
– Մենք այս հարցով դիմել ենք խորհրդարանական բոլոր ուժերին: Նաև համապատասխան օրինագծեր են պտտվել խորհրդարանում: Սակայն չեն մտել օրակարգ: Հատկապես «Ժառանգություն» կուսակցությունն էր խնդիրը փորձում առաջ տանել, երբ պատգամավոր էր Լարիսա Ալավերդյանը: Սակայն հետագայում այս կուսակցությունը ևս հրաժարվեց հարցի արծարծումից:
Եվ այս պահին որևէ կուսակցություն մեզ չի աջակցում: Բայց դա չի խանգարում, որպեսզի մենք շարունակենք մեր պայքարը՝ համոզված լինելով, որ ճիշտ ճանապարհի վրա ենք:
Գոհար Սարդարյան