ԴԱՀԿ-ի հետքերով

ԴԱՀԿ ծառայության պետ Միհրան Պողոսյանի հետ առնչվող սկանդալը դեռ հանրությունը, ինչու չէ, նաև իշխանությունը չէր հասցրել մարսել, երբ այդ կառույցը կանգնեց նոր սկանդալի շեմին։ Այն, որ կառույցն ամենայուղոտ կտորներից է հայկական իրականության մեջ, կարծում եմ՝ ոչ ոք չի կարող ժխտել։ Կառույցում կատարվող կեղտոտ գործարքների վերաբերյալ կարող էին հատորներ կազմվել քրեական գործերի շրջանակներում, բազմաթիվ մարդիկ, այդ թվում՝ կառույցի հետ առնչվող բազմապիսի պաշտոնյաներ կարող էին ուղարկվել երկարաժամկետ վանդակավոր արև վայելելու, բայց այս ամենն այն դեպքում, եթե մենք ապրեինք նորմալ պետականության պայմաններում։ Բայց հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ մենք այդ ամենը չունենք, իսկ հովանավորչության գծերը շատ հաճախ տանում են երկրի առաջին դեմքի կողմը, ապա ստիպված ենք անդրադառնալ այն իրականությանը, որն ունենք այսօր։

 

Մեդիա հարթակներում հրապարակում եղավ այն մասին, որ ՀՀ նախագահի՝ ապրիլի 29-ի որոշման համաձայն՝ Արմեն Հարությունյանն ազատվեց ՀՀ նախագահի ռեֆերենտի պաշտոնից և նշանակվեց ԴԱՀԿ ժամանակավոր պաշտոնակատար: Նույն աղբյուրից պարզվում է նաև, որ այս պաշտոնյան իրավունք չուներ զբաղեցնելու ո՛չ իր նախկին, ո՛չ էլ ներկայիս պաշտոնը, որքան էլ համարվում է ժամանակավոր պաշտոնակատար։ «Դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» ՀՀ օրենքը հստակ սահմանում է այդ պաշտոնին հավակնող անձի կոչումը և այլ պաշտոնական հատկանիշներ, սակայն չգիտես ինչպես, ավելի շուտ, գիտես՝ ինչպես, դարձյալ կոպիտ ոտնահարվում է օրենքը և այս անգամ ոչ թե ինչ-որ չինովնիկի, այլ երկրի առաջին դեմքի կողմից, ու արդարադատության փոխգնդապետը նշանակվում է գեներալ-մայորի պաշտոնի։

 

Սա պատահակա՞ն է, վրիպո՞ւմ է, թե՞ ունի այլ միտում։ Նման իրողությունները Հայաստանում չեն կարող լինել պատահական։ Խոսքը վերաբերում է մի լրջագույն կառույցի, որին առնչվում է ՀՀ քաղաքացիների գոնե մեկ երրորդը, իսկ առնչվում է ոչ թե լավ օրից ելնելով, այլ ճակատագրի ու համակարգի մամլիչ գործիքի ազդեցության տակ, իսկ յուրաքանչյուր առնչվելուց ամենաբարեգութ հիշատակումը կապվում է պատասխանատուների նախնիներին վերհիշելուց։ Ով մեկ անգամ մուտք է գործել այդ կառույց, աշխատակիցների մեծ մասի վերաբերմունքից, գործառույթների անհասկանալի վիճակից կարող է փաստել առկա ամենաթողության մասին։ Ոչ միայն պետի պաշտոնակատարը, այլև շարքային աշխատակիցների մեծ մասը չի համապատասխանում զբաղեցրած դիրքին։ Եթե անգամ մի կողմ դնենք պրոֆեսիոնալ գործոնը, ապա զուտ մարդկային շփման սոցիոնորմատիվ բաղադրիչներից ելնելով՝ չենք կարող դրական վերաբերմունք ձևավորել։ Սակայն հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ԴԱՀԿ գործունեությունը կապված է առանց այն էլ կեսից ավելի ծայրահեղ աղքատություն ունեցող պետության քաղաքացիների վերջին կոպեկների հետ, ապա չենք կարող չանդրադառնալ նաև պրոֆեսիոնալ ասպեկտին։

 

Ամենաթողության վիճակն առավել ամբողջական պատկերելու համար բերեմ լոկ մեկ օրինակ։ 3000 դրամի համար ողջ գույքդ և ունեցվածքդ, ինչպես նաև բանկային հաշիվներդ կարող են հայտնվել կալանքի տակ։ Երկար քաշքշուկներից հետո մուծման անդորրագիրը ձեռքիդ, դատարանի որոշումն էլ թևիդ տակ, մտնում ես համապատասխան բաժին։ Ի դեպ, դատարանի որոշման մեջ գրված է ՝ արգելանքը վերացնել ԱՆՀԱՊԱՂ։ Քեզ դիմավորում է ակնհայտ իրականության հետ կապ չունեցող մի աչոնիկ, որը ոչինչ չնշանակող հայացքով նայում է դեմքիդ ու ասում, թե «մի երեք-չորս աշխատանքային օրում կալանքդ կհանենք»։ Ստիպված ես լինում անվճար ստանձնել այդ աչոնիկի հայերենի բաց թողած դասերի մասնագետի դերը և երկար բացատրել օրենքի ու դրանում կիրառված ԱՆՀԱՊԱՂ բառի իմաստը։ Եթե ունես պինդ նյարդեր ու կաթվածի հետ խնդիր չունես, ապա կարող է՝ ինչ-որ մի լուսավոր դրվագում հաջողես։ Հակառակ ու բազմաթիվ դեպքերում դատապարտված ես կատարյալ ֆիասկոյի։ Ու այստեղ գործում է ուղղահայաց վեկտորը։ Խնդիրն աչոնիկի մեջ չէ, խնդիրը նրան գործի տեղավորողի կամ հովանավորի մեջ է, իսկ վերջինիս խնդիրն էլ իրեն հովանավորողի մեջ է։ Ու այսպես շղթան տանում է դեպի հավերժն անհունի, որը մեր օրերում Բ26 Է կոչվում։ Համակարգին պետք չեն արհեստավարժներ, իրենց գործի հմուտներ ու գիտակներ։ Համակարգին պետք են հլու և դիմագիծ չունեցող հնազանդ ծառայողներ, որոնք թաթախված կլինեն ամենատարբեր կոռուպցիոն գործարքների մեջ ու դրանով կդառնան խոցելի։ Իսկ հենց նրանք դառնում են խոցելի, այդ պահից սկսած ՝ թքած օրենքի վրա, կարելի է ոտնահարել ցանկացած օրենք, այդ թվում՝ դատարանի որոշում։

 

Ի՞նչ անել։ Վիճակը հաղթահարելու համար այդ համակարգը պետք է փոխվի վերից վար կամ հակառակ ուղղությամբ, ինչպես կուզեք։ Ցանկացած պաշտոնյա պետք է համապատասխանի իր դիրքին կոչումով և մասնագիտական որակներով, պետք է ունենա աշխատանքային դիմագիծ ու ծառայի օրենքի տառին համահունչ։ Ի վերջո, նա վճարվում է մեր հարկերից ու բազմապիսի հորինովի տույժ-տուգանքներից։ Բայց սա կլիներ այն դեպքում, եթե մենք ապրեինք այլ երկրում, իսկ երկիր ղեկավարողներն էլ ունենային քաղաքական կամք։

 

Վահրամ Թոքմաջյան, Past.am վերլուծաբան

 

Կիսվել