«Ստեղծված իրավիճակը կարող է տարակուսանք առաջացնել, եթե չասեմ՝ արդարացի վրդովմունք»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԱյն, որ առհասարակ հարկեր թաքցնելը պատժելի է, իսկ օրենքի դաշտում աշխատելը՝ պարտադիր, միանշանակ է, և այդ հարցը ոչ ոք չի վիճարկում: Բայց կան դեպքեր, որոնք մտածելու տեղիք են տալիս առհասարակ տնտեսվարող-պետություն հարաբերությունների տեսանկյունից: Այս օրերին ականատես եղանք «Սպայկայի» շուրջ ծավալվող գործընթացներին: Ու քանի որ «Սպայկան» ընդամենը օրինակ է, և չի բացառվում, որ նման դեպքեր կրկին կարող են լինել, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գագիկ Վարդանյանի հետ զրուցել ենք այսպիսի խնդիրներին ավելի նուրբ մոտենալու մեխանիզմների հնարավորության մասին: Խոսքը հատկապես բարենպաստ բիզնես միջավայր ունենալու համատեքստում է:
«Փաստի» հետ զրույցում Գ. Վարդանյանը նախ ընդգծեց.
«Սկզբում կցանկանայի համառոտ անդրադառնալ «Սպայկա» ընկերության անցած ուղուն, որը սկիզբ է առնում 2001 թվականից: Ովքեր հասկանում են, թե ինչ է իրենից ներկայացնում լոգիստիկան ու թե այն ինչ նշանակություն ունի ծովային ելք չունեցող, տնտեսական շրջափակման մեջ գտնվող երկրի համար, ապա համոզված եմ՝ ստեղծված իրավիճակը կարող է տարակուսանք առաջացնել, եթե չասեմ՝ արդարացի վրդովմունք: Մարքեթինգ, լոգիստիկա, արժեքի ստեղծման շղթաների բնագավառներն ուսումնասիրողների համար «Սպայկայի» պատմությունը Հայաստանի անկախությունից ի վեր բիզնեսի բնագավառում հաջողված պատմության դասագրքային օրինակ կարող է հանդիսանալ: «Սպայկա»-ն այլևս դարձել է հայկական բրենդ»:
Շարունակելով ու անդրադառնալով վերոնշյալ թեմային ու դիտարկումներին՝ Գագիկ Վարդանյանն ընդգծեց.
«Այո, հարկեր թաքցնելը լավ բան չէ և օրենքով պատժելի է: Ինչ վերաբերում է նման խնդիրներին ավելի նուրբ մոտենալու մեխանիզմների հնարավորությանը, ապա այդ դիտարկումը ինձ հիշեցրեց մի դրվագ՝ կապված ՀՀ հարկային տեսչությունում 1998-99 թթ. իմ աշխատանքային գործունեության հետ: Խոսքը վերաբերում է խաղատներին: Իմ հանձնարարականներով հարկայինի տեսուչներն այցելում էին խաղատներ ու կազմում արձանագրություններ՝ փաստացի օգտագործվող սեղանների վերաբերյալ: Յուրաքանչյուր սեղանի հաշվով, կարծեմ, նախատեսված էր ամսական 3 հազար դոլար հաստատագրված վճար: Լինում էին խաղատներ, որտեղ, օրինակ, 7 սեղանի փոխարեն նախապես հարկային մարմին է ներկայացված եղել 2-ը: Այսինքն, 15 հազար դոլարի խոշոր չափերի հարկերից խուսափելու փորձի հետ գործ ունենք: Ըստ օրենքի՝ պահանջվում է քրեական գործ հարուցել: Բայց մենք այդպես չէինք վարվում և ոչ էլ «կապարակնքում» էինք այդ հաստատությունը, այլ ասում էինք, որ տվյալ ամսվա հարկային պարտավորությունը կազմում է ոչ թե 6, այլ 21 հազար դոլար: Հետագայում այլևս այդպիսի դեպքերի չէինք հանդիպում: Հիմա, անցնելով «Սպայկային», պետք է ասել, որ վերոնշյալը հենց այդ «նուրբ մոտենալու մեխանիզմների» շարքից է: Կարծեմ, այդպիսի մոտեցման շնորհիվ 2018 թվականին, կատարելով ճշտումներ, «Սպայկան» պետբյուջե է վճարել 2 միլիարդ դրամից ավելի: Ինչո՞ւ չէր կարելի այդ նույն մոտեցումը կիրառել 2019 թվականին»:
Գագիկ Վարդանյանը շեշտեց, որ վերջերս շատ է խոսվում անցումային արդարադատության մասին:
«Իմ պատկերացմամբ, կարող է լինել նաև այն, որ օրենքների որոշ դրույթներ կարող են սառեցվել. այսինքն, հարկերից միտումնավոր խուսափելու համար սահմանված պատժամիջոցները կիրառելու փոխարեն ուղղակի պետք է այդ բացահայտված հարկային պարտավորությունները կատարվեն: Նկատի ունենալով ոչ միայն «Սպայկայի», այլև բազմաթիվ ուրիշ ընկերությունների և, ընդհանուր առմամբ, տնտեսության զարգացման բազում խոչընդոտները, հաշվի առնելով նաև այն, որ նախատեսվում են փոփոխություններ հարկային օրենսդրության մեջ, ապա կարելի է ասել, որ հարկավոր է դրանք կատարել՝ ելնելով ոչ թե միջազգային կազմակերպությունների պահանջներից, այլ մեր ազգային շահերից: Իսկ նրանց «չնեղացնելու» համար կգտնվեն ծանրակշիռ փաստարկներ: Օրինակ, բարձր արժեքների, գլոբալացման և այլ նմանատիպ դիրքերից հանդես եկողներին կարելի է հարցնել՝ իսկ ինչո՞ւ ոչ ոք տեսնելու չի տալիս ՄԱԿ-ի, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության անդամ երկրի տնտեսական շրջափակումը: Հայաստանի համար ինչո՞ւ չի կարող բացառություն լինել Իրանի հետ տնտեսական համագործացության ներուժի լիարժեք իրացումը՝ մեզ համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող այդ երկրի նկատմամբ պատժամիջոցների առկայության պայմաններում… Եվ այլն, և այլն: Չէ՞ որ Մերձավոր Արևելքի մի քանի երկրներ, այդ թվում՝ Թուրքիան, տնտեսապես զարգացել են՝ նաև օգտվելով ստեղծված իրավիճակից»,-հավելեց մեր զրուցակիցը:
Ինչ վերաբերում է բարենպաստ բիզնես միջավայր ունենալու խնդրին, ապա տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսորի դիտարկմամբ, բիզնես միջավայրը չի կարող հանդես գալ մեկուսի:
«Այդպիսի միջավայր ունենալու համար պահանջվում է ունենալ առողջ մթնոլորտ ամբողջ հասարակության մեջ: Ավելին, անհրաժեշտ է ձևավորել առաջընթացի համընդհանուր աժեքային համակարգ: Առանց այդ համակարգի էական բարելավման չի կարող բարենպաստ բիզնես միջավայր լինել: Պետք է լինի ընդհանուր բարենպաստ միջավայր, որտեղ հաճելի կլինի ապրել ու աշխատել»,- եզրափակեց Գ. Վարդանյանը:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
