Երևան, 15.Նոյեմբեր.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


«Պետական կառավարման հախուռն, անկազմակերպ մոդել ունենք, որն աղետալի հետևանքների կարող է բերել»

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ

«Փաստի» զրուցակիցն է «Այլընտրանքային նախագծեր խումբ» հասարակական կառույցի ղեկավար Վահե Հովհաննիսյանը:

-Պարո՛ն Հովհաննիսյան, արդեն գրեթե երեք ամիս է՝ համաճարակի հետևանքով երկիրն արտակարգ դրության ռեժիմում է: Գնահատելով մարտահրավերի սկզբնական փուլն ու արդեն առկա իրավիճակը՝ ի՞նչ եք կարծում, ընդհանուր առմամբ, ինչպիսի՞ կառավարում է իրականացվել մինչ այս: Կառավարման հատկապես ո՞ր խնդիրներն առավել ցայտուն դարձան:

- Փաստացի, պետական կառավարման հախուռն, անկազմակերպ մոդել ունենք, որը համաճարակային իրավիճակում պարզապես աղետալի հետևանքների կարող է բերել։ Այսօր մենք արդեն ունենք այդ աղետալի վիճակը տարբեր ոլորտներում, առաջին հերթին՝ առողջապահական։ Պետությունն իր նախկին ամրության, արդեն ձևավորված ավանդական ինստիտուտների շնորհիվ դեռևս դիմակայում է, սակայն վերին օղակների անկազմակերպ և առաջնահերթությունների անհասկանալի սանդղակով առաջնորդվող գործողությունները շատ են թուլացնում մեզ։

- Մի կողմից կա առողջապահական վտանգ, մյուս կողմից՝ սոցիալական և տնտեսական հետևանքները մեղմելու հրամայական: Իշխանությունը մինչ այս պահը որքանո՞վ կարողացավ բալանսավորված կառավարում իրականացնել, որ նշված հանգամանքերից բխող հետևանքները նաև մոտ ապագայում հնարավորինս մեղմ լինեն: 

- Եկեք չմոռանանք, որ մենք մոտ երկու ամիս գտնվել ենք բավականին խիստ կարանտինի մեջ։ Սահմանափակված էին տնտեսական գործունեության բազմաթիվ ոլորտներ։

 Այդ ժամանակը պետությունը պետք է օգտագործեր՝ առողջապահական ինստիտուտները, թեստավորման համակարգը, հանրային ահազանգման, տեղեկատվական բոլոր ռեսուրսները համակարգելու, պատրաստ վիճակի բերելու համար, որպեսզի, երբ արդեն կարանտինը թուլացվեր, մենք կարողանայինք բոլոր առումներով ավելի պատրաստ լինել։ 

Բայց փաստացի ստացվեց, որ մենք այդ երկու ամսում որևէ նոր ռեսուրս չկուտակեցինք, ավելին՝ սպառեցինք տնտեսության կողմից առողջապահության ոլորտին տրված այդ բուֆերային ժամանակը՝ առանց պատշաճ կերպով նախապատրաստվելու, և հանկարծ մայիսին բացեցինք գրեթե ամեն ինչ՝ առանց նախապես այդ բացվելուն պատրաստ լինելու։ 

Ես և իմ կազմակերպությունն այդ շրջանում բազմիցս նախազգուշացրել ենք այսօրվա հետևանքների մասին, կոչ ենք արել՝ պահպանել սահմանափակումների ռեժիմը՝ աճող թվերի պարագայում փոխել ողջ մարտավարությունը։ 

Իշխանությունը, ցավոք, ամեն ինչ գլխիվայր ձևով արեց, ես դա ասում եմ իրոք ցավով, քանի որ դա հարվածեց մեր երկրին, մեր տնտեսությանը և, ամենակարևորը, մեր քաղաքացիների առողջությանը, վտանգեց հազարավոր կյանքեր։ 

Մենք արդեն աշխարհի տարբեր երկրների օրինակներն ունեինք, որոնց փորձը կարող էինք օգտագործել, քանի դեռ համաճարակը մեզ մոտ նոր էր սկսվում։ Մենք այդ բոլոր պահերը, ցավոք, բաց ենք թողել։ 

-Այս փուլում կարևոր է այն պատասխանատվությունը, որը պետք է ունենա յուրաքանչյուր անհատ: Բայց մեզ մոտ, կարծես, մեղավորներ փնտրելու շղթան ավարտ չունի: Իշխանությունը մեղավորության սլաքները, կարծես, այս փուլում միայն հասարակության կողմ է ուղղում, բողոքում նաև որոշ դեպքերում ցուցաբերվող անլուրջ մոտեցումներից: Ի՞նչ ուղի է սա, և այս առումով պատճառահետևանքային ի՞նչ խնդիրներ կան:

Հասարակությունը բազմաշերտ է, մենք ունենք բոլոր այն սոցիալական խմբերն ու շերտերը՝ իրենց բնորոշ պահվածքով և բնութագրով, որոնք ունի աշխարհի ցանկացած այլ երկրի հասարակություն։ Կան, իհարկե, որոշակի մշակութաբանական առանձնահատկություններ, սակայն լավ կառավարման դեպքում այդ առանձնահատկությունները մինիմալ դեր են խաղում:

 Ես կասեի ավելին. մենք այսօր ունենք շատ ավելի լավ վիճակ, քան կունենայինք, եթե մեզ մոտ չլիներ այն մասնավոր հատվածը՝ գործող բիզնեսները, որոնք իրոք բարձր պատասխանատվություն դրսևորեցին, կարողացան վերակազմակերպել իրենց աշխատանքը, թույլ չտվեցին քաոս, մատակարարման դեֆիցիտ և այլն։ 

Մարդկանց մեղադրելը հեշտ է և անպտուղ, բայց նույն այդ մարդիկ, որոնք «առանց իմանալու՝ վարակ են տարածում», չէին տարածի այդ վարակը, եթե խիստ և կազմակերպված ձևով թեստավորվեին, եթե համաճարակի կանխարգելման և արագ արձագանքման ծառայությունները աշխատեին իրենց ողջ ներուժով, եթե հիվանդանոցային հզորությունները հերիքեին և այսպես շարունակ։ 

-Իշխանությունը որքանո՞վ գիտակցեց իր ունեցած դերը, որ վերահսկողության լծակներն ու կառավարման ղեկն, ի վերջո, իր ձեռքում է:

- Դժվարանում եմ ասել։ Հաշվի առնելով, որ մինչ այս պահը իշխանությունը մեղադրանքներ է ներկայացնում հանրությանը, կարող ենք թերևս արձանագրել, որ չի գիտակցել կամ փորձում է խուսափել այդ պատասխանատու դերից։ Մի կողմից ասել, որ մենք պատերազմական պայմաններում ենք, և մյուս կողմից չմտցնել զինվորական կարգուկանոն, կներեք, նշանակում է խոսքի արժեքը չգիտակցել։ Այսօր իշխանության խոսքը նույնպես, որպես ազդեցության ռեսուրս, արժեզրկված է։

-Կան օրակարգեր, որոնք անգամ այս ճգնաժամային իրավիճակում են առաջին պլան մղվում: Այդ օրակարգերը հաճախ առնվազն այս պահի համար ոչ պատեհ են որակվում (հանրաքվեի, ՍԴ-ի հարց, գույքահարկի վերաբերյալ նախագիծ և այլն): Կարևորություններն ու առաջնահերթ խնդիրները երկրորդական, միգուցե երրորդական հարցերից զանազանելու խնդիր ունի՞ իշխանությունը, թե՞ նման օրակարգերն այլ նպատակ ունեն:

- Դա խնդիրներից մեկն է, որն ընդգծում է իշխանության կողմից ընտրված առաջնահերթությունների անհասկանալի սանդղակը։ 

Գուցե իրենք իրոք բոլորովին այլ հարցեր են ցանկանում հասցնել լուծել այս ընթացքում, և համաճարակի զսպումն իրենց օրակարգային հարցերում առաջնահերթը չէ: Ես, իհարկե, չէի ուզենա այդպես մտածել։ 

Ամեն դեպքում տարօրինակ է, որ սոցիալական բավականին ծանր պայմաններում և արդեն տեսանելի դարձող տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում իշխանությունը հարկատեսակներ է բարձրացնում, այն էլ՝ կտրուկ, քաղաքական հարցեր է շարունակում լուծել և այլն։ Այսօրվա իրավիճակում սա անբացատրելի է։

-Առկա հիմնական մարտահրավերին դիմակայելու տարբերակներ են առաջարկվում. համազգային մոբիլիզացիա, կադրային փոփոխությունների պահանջներ, նաև ազգային համաձայնության կառավարություն ստեղծելու անհրաժեշտություն: Մարտահրավերին դիմակայելու ի՞նչ հնարավորություններ ունենք, ընտրելու ի՞նչ ճանապարհ ունենք՝ հաշվի առնելով թե՛ քաղաքական դաշտում առկա իրավիճակը, թե՛ երկրում առկա ընդհանուր բարոյահոգեբանական մթնոլորտը:

-Կա հրատապ խնդիր. սա պետք է գիտակցել շատ հստակ՝ Հայաստանը հումանիտար աղետի մեջ է, հետևաբար՝ այս պահին բոլոր ջանքերը պետք է ուղղվեն օր առաջ իրավիճակը մեղմելուն։ Ցավոք, առանց միջազգային օգնության դա հնարավոր չի լինելու։ Կառավարության անհիմն ամբիցիաները թույլ չեն տալիս հրատապ դիմել նման օգնության համար։ Դրա գինը վճարում է ժողովուրդը։ 

Պետք է բոլոր հնարավոր ռեսուրսներով մեծացնել հանրային ճնշումը կառավարության վրա՝ միջազգային աջակցության դիմելու համար։ Ինչ վերաբերում է քաղաքական փոփոխությունների խնդրին, ապա կա համընդհանուր գիտակցում, որ դա այլևս անխուսափելի է։ Ի՞նչ ճանապարհով, ի՞նչ տեխնիկական լուծումների միջոցով, այսօր ես կդժվարանամ պատասխանել։

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

Մոնղոլիայում հայտարարել են սառցադաշտերի և հավերժական սառածության տարածքի՝ գրեթե 40%-ով կրճատման մասին «Հեռացե՛ք». երկրպագուները պահանջում են ՀՖՖ ղեկավարության հրաժարականը (տեսանյութ) Խոշոր ավտովթար է տեղի ունեցել Արմավիրի մարզում Հայաստանից Իրան մեկնած մասնավոր ներդրողները եղել են Չաբահար նավահանգստում, ծանոթացել գործող պայմաններին Մոսկվան պատրաստ է Ուկրաինայի հարցով բանակցություններին․ ՄԱԿ-ում Ռուսաստանի մշտական ներկայացուցիչ Լույս չի լինելու․ հասցեներ ՍԴ-ի դերի կարևորությունը հատկապես ընդգծվում է 2018թ.-ի «Թավշյա հեղափոխություն»-ից հետո Սրբուհի Գալյան Հարբած վարորդի մեքենան գնացքը վրաերթի է ենթարկել. ՀԿԵ-ն՝ երկաթուղային ռելսերի վրա եղած դեպքերի մասին Ռուսաստանում դոլարի փոխարժեքը մեկ տարվա ընթացքում առաջին անգամ հատել է 100 ռուբլու նշագիծը Երեխան փախել է մանկապարտեզից և նրան գտել են անցորդները․ ՌԴ Հայաստանի հավաքականը պարտություն պարտվեց Ֆարերյան կղզիների ընտրանուց Հիասթափված ենք․ Եվրոպայի Հայ դատի գրասենյակը բաց նամակ է հղել Շառլ Միշելին Ընկերները սպանել են ծննդյան օրը՝ տոնակատարության ժամանակ Այսօր 4120 քաղաքացի միացավ տրանսպորտի թանկացման դեմ ստորագրահավաքին․ Հայկ Մարության Հայհիդրոմետից ձյան մասին են հայտնում Հիասթափված ենք․ Եվրոպայի Հայ դատի գրասենյակը բաց նամակ է հղել Շառլ Միշելին՝ ի պատասխան նրա կողմից Ալիևին COP29-ի ղեկավարման ժամանակ ուղղված շնորհավորանքների Հայաստան - Ֆարերյան կղզիներ. Հյուրերը բացեցին հանդիպման հաշիվը Ալեն Սիմոնյանը Հունգարիայի ԱԺ նախագահի հետ զրույցում անդրադարձել է Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների խնդրին 47-ամյա տղամարդը Վաղարշապատում պատրաստել էր թմրանյութ անձնական օգտագործման համար Ջուր չի լինելու․ հասցեներ ՃՏՊ՝ Երևանում․ կա տուժած Վլադիմիր Կարապետյանը հրաժեշտի հանդիպում է ունեցել Ուկրաինայի ԱԳՆ-ում ՀՅԴ Վայոց ձորի կառույցի ներկայացուցիչ Սուրիկ Հովհաննիսյանն արդարացվեց. փաստաբան Վերականգնվում է Փարպի գյուղի Ծիրանավոր եկեղեցին Կալիֆոռնիայում արջի կերպարանքով խարդախություն անելու համար ձերբակալվել է 3 հայ և 1 հրեա (լուսանկար) Ազգերի լիգա․ Հայաստանի հավաքականի մեկնարկային կազմը Լուկաշենկոն մեկնաբանել է Դուդայի՝ Բաքվի գագաթնաժողովում իր հետ լուսանկարվելուց հրաժարվելը Գրետա Թունբերգն այցելել է Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր «Երևանի ՋԷԿ»-ը պարզաբանում է տարածել ՊՊԾ նախկին պետի եւ Ավինյանի կնոջ հոր հետ կապված միջադեպի վերաբերյալ Օրենքն էլ ա իրանց ձեռը, չագուչն ու մեխն էլ․ քաղաքացիները՝ տրանսպորտի գնի մասին Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց է ունեցել Իրանի ԱԳ նախարարի հետ Ուսուցիչը աշակերտին գցել է աթոռից և դուրս հանել դասից՝ նրան անվանելով «հիմար»․ ՌԴ Փաշինյանը սափրվել է (տեսանյութ) Խնայում ենք միասին․ IDBank և ԻդրամԱրարատբանկը և Սինգապուրի GFTN-ը ստորագրել են թվային վերափոխման փոխըմբռնման հուշագիր Andron-ը՝ Tomorrow Mobility World Congress 2024-ի մասնակից ԱԺ-ում այսօր շարունակվել է օտար տեղերից ներարկված «իրական և պատմական» հայրենիք կեղծ թեզի շուրջ ՔՊ-ական բարբաջանքները. Արտակ ԶաքարյանՄինչև 21։00-ն ջուր չի լինի Սերգեյ Ուսնունց. Բանկերը պետք է ճանաչեն հաճախորդներին և առաջարկեն լավագույն ֆինանսական փորձառությունՌԴ ԶՈւ-ն վերահսկողության տակ է վերցրել ԴԺՀ-ի Վոզնեսենկա բնակավայրը. ՊՆ Ալիևի հայտարարությունները կարող են խանգարել COP29-ի նպատակները և Ադրբեջանի նախագահության վստահելիությունը. Բորել «Ճամպրուկում գերեզմանի քար, գառ է եղել». Ֆրանկֆուրտի օդանավակայանում բռնել են Հայաթ Փրոջեքթի Նարեին Ադրբեջանը և Թուրքիան համատեղ ռազմածովային զորավարժություններ կանցկացնեն Մահվան ելքով վրաերթ Վարդենիս-Սոթք ճանապարհին Պարագլուխը հետևողական և համակարգված կերպով պետություն չունենալու ինֆորմացիոն ֆոն է ստեղծում. Դավիթ ՍարգսյանԻրանցի փորձագետները բարձր գնահատեցին ԶՊՄԿ-ի անվտանգային չափանիշները՝ հերքելով Ադրբեջանի կեղծ թեզերը ԳՇ պետ Էդվարդ Ասրյանն այցելել է Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ակադեմիա «Հինգ ցենտանոց» գաղտնազերծված ըմպելիք, որ գրավեց ամբողջ աշխարհը. «Փաստ»Աճ, որը բոլորովին էլ դրական չէ Մահացած զինվորի մարմնի վրա ոչ մի հետք չկա՝ բացի վզի հատվածից․ գյուղապետ