Բարբարոսներ. ովքե՞ր էին նրանք և ի՞նչ հետք են թողել պատմության մեջ
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՄենք գիտենք, որ...
Բարբարոսները պրիմիտիվ, հետամնաց և բացառապես վայրենիներից կազմված ցեղեր են, որոնք եղել են Արևելյան հռոմեական կայսրության գերեզմանափորները: Բարբարոս անունը անգամ բացասական երանգ ունի:
Իրականում այդպես չէ:
Բանն այն է, որ գերմանական- գոթական այդ ցեղին բարբարոսներ անվանել են հենց հույները և հռոմեացիները: Այստեղ հարցը իրականում հենց «բարբարոս» անվանումն է: Ընդ որում, հույները և հռոմեացիները «բարբարոս » էին համարում բոլոր այն ցեղերին, որոնք որոշակիորեն իրենցից տարբերվում էին մշակույթով և, դրան գումարած, խոսում էին այլ լեզվով: Այս մարդիկ տարբերվում էին միջերկրածովյան բնակիչներից նաև իրենց անմշակ մորուքով (barba- մորուք) և, ինչքան էլ զարմանալի է, տաբատներով, ինչպիսիք ոչ մի հույն կամ հռոմեացի տղամարդ կամ կին չէր կրում: Իհարկե, հետագայում հռոմեացի լեգեոնականները ըստ արժանվույն գնահատեցին տաբատը և փոխ առան այն, քանի որ վերջինս անփոխարինելի էր ձմեռային արշավանքների ժամանակ: Գոթական՝ բարբարոսական ցեղերը բաժանվում էին արևմտյան և արևել յան ցեղերի: Հասարակության զարգացման հետ փոխվում էր նաև նրանց ռազմական ստորաբաժանումների ձևը: Ընդ որում, նրանց մոտ սոցիալական կազմակերպվածությունը և կառավարումը գրեթե չէր տարբերվում ռազմականից: Կային միայն որոշակի թեթև տարբերություններ, օրինակ՝ արևել յան գոթերի՝ գրևտունների մոտ հրամանատարը թագավորն էր, իսկ արևմտյան գոթերի՝ թերվինգների մոտ թագավորական իշխանության դերը կատարում էր ընտրված դատավորը, քանի որ նրանք չունեին թագավորական կառավարում: Այն հեռավոր ժամանակներում գոթական բանակի առանձնահատկությունն այն էր, որ այնտեղ նաև կանայք կային՝ տղամարդկանց հագուստ հագած: Անտիկ հեղինակները նրանց ամազոնուհի էին անվանում: Ժամանակին գոթական այս ցեղերը ոչ միայն հաղթել են հռոմեական լեգեոններին, այլ նաև հետագայում դարձել են հռոմեական բանակի անտեսանելի արտոնյալ մի մասը: Շնորհիվ նրանց՝ հետագայում Հռոմը կարողացավ ևս մի քանի դար դիմադրել այլ գերմանական ցեղերի հարձակումներին: Հին անտիկ հեղինակները թողել են բարբարոսների արտաքին տեսքի նկարագրություններ: Ըստ այդ նկարագրությունների, գոթական այս ցեղերը տարբերվում էին կայսրության այլ բնակիչներից առաջին հերթին իրենց հասակով, նրանք իրոք ահարկու տեսք ունեին իրենց բարձր հասակով, պինդ կառուցվածքով, մորթե հագուստով և ամբողջ մարմինը պատած դաջվածքներով: Իհարկե, այս ամենով հանդերձ, այնպես չէ, որ նրանց բանակի կառուցվածքը իդեալական էր: Իրականում հռոմեացիները նրանց գերազանցում էին իրենց լեգեոնների կազմակերպվածությամբ, տակտիկայով և կարգապահությամբ: Միևնույն ժամանակ այնպես էլ չէ, որ բարբարոսները մարտ վարելու տակտիկա չունեին: Նրանք առաջինն էին, որ սկսեցին օգտագործել դաշտային պաշտպանական գծեր՝ վագենբուրգներ, որը կառուցում էին մարտի ընթացքում ծանր սայլերը դասավորելով մեկ գծով, և այդ պաշտպանական գծի դեմ լեգեոնը արդեն ոչինչ չէր կարողանում անել, քանի որ այդ գիծը նմանվում էր ամրոցի, որը ամեն հարձակումից հետո տեղաշարժվում է, և անհնար էր օգտագործել սովորական պաշարողական զինատեսակներ: Ինչպես տեսնում ենք, բարբարոսների բանակները այնքան էլ վայրենիների հավաքատեղի չէին, քանի որ այս ամենը պահանջում է մարտի խիստ կենտրոնացված ղեկավարում և կապի ապահովում ստորաբաժանումների միջև: Իհարկե, որոշ պատմաբաններ համարում են, որ վագենբուրգների կառուցումը բարբարոսները փոխ էին առել հոներից, որոնք նմանատիպ կառույցներ էին ստեղծում իրենց շարժական յուրտաներով, բայց, այնուամենայնիվ, նրանք կարողանում էին օգտագործել այդ տակտիկան: Ի դեպ, հռոմեացիները այդպես էլ չկարողացան վագենբուրգներ ստեղծելը սովորել:
Նշենք նաև, որ «վայրենի բարբարոսների» ստեղծած վագենբուրգները հետագայում բազմիցս ցույց են տվել, որ շատ արդյունավետ միջոց են ինչպես հարձակման, այնպես էլ պաշտպանության ժամանակ: Մասնավորապես, անգամ հազար տարի անց վագենբուրգներ էին օգտագործում Ամերիկան գաղութացնող սպիտակամորթները: Անգամ Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ նման տակտիկան շատ էֆեկտիվ էր, երբ դրա հետ համատեղ օգտագործվում էին նաև սայլերին տեղադրված Մաքսիմ գնդացիրները՝ մախնոյական տակտիկա: Իհարկե, ներկայումս բարբարոսներից և անգամ մախնոյականներից մեզ միայն հիշողություն է մնացել, չէ՞ որ ամեն ինչ իր վերջն ունի:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը