... Որ մոռանանք նոր Սարդարապատ ունենալու մասին․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Երեկ Մայիսի 28-ն էր՝ Հայաստանի առաջին Հանրապետության հռչակման օրը: Մայիսը մեր ժողովրդի ու պետականության համար յուրահատուկ նշանակություն ունի: Զուր չէ, որ մենք հպարտանում էինք Մայիսյան եռատոն ասվածով, երբ մի ամսվա տարբեր օրերում կենտրոնացրել էինք մեր պատիվը, ուժը, արժանապատվությունը: Իսկ հիմա մայիսն ամեն անգամ «աղ է լցնելու» մեր բաց վերքերին, հատկապես Մայիսի 9-ը՝ Շուշիի ազատագրման օրը, այն Շուշիի, որը երեսուն տարի անց սկուտեղի վրա մատուցեցին թշնամուն, ամեն դեպքում մեզ հակառակը դեռ չեն ապացուցել, այն Շուշին, որին դժբախտ ու դժգույն անվանեցին, բերդաքաղաքը, որի շենքերն այսօր հողին է հավասարեցնում թշնամին, Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ մայր տաճարի գմբեթը քանդում է, խաչն ու հրեշտակներին հեռացնում տաճարի տարածքից, որ կրկին համոզվենք՝ այստեղով թուրքն է անցել:

Մենք այլևս Շուշի չունենք, կվերադարձնե՞նք երբևէ, ոչ ոք չգիտի: Մայիսի 28-ը տարվա մեջ այն տոնական օրերից մեկն է, երբ բազմաթիվ շնորհավորանքներ ենք կարդում ու լսում, բազմաթիվ ճռճռան ելույթներ, ճոռոմ մտքեր ու բառեր, որոնք արտասանողների կեսից շատը դրանց բացատրությունն ու, որ ամենասարսափելին է, նշանակությունը չգիտի: Սարդարապատի անունն ու մեր հաղթանակի նշանակությունը ամենաշատը շահարկվեց Նիկոլ Փաշինյանի կողմից, ղեկավար, որն ամենաշատը մեզ ամոթով թողեց, որը խլեց իրենց հայրենիքում ապրող մարդկանց անվտանգության զգացումը, հավատը, հույսը, ում իշխանության տարիներին մենք ամենաշատն ենք մեզ պատվազրկված զգում: 2018 թվականին, երբ Նիկոլ Փաշինյանը նոր էր ստանձնել մեր երկրի վարչապետի պաշտոնը, մի հոգեցունց ճառ արտասանեց Սարդարապատի հուշահամալիրում: Տարավ-բերեց և Սարդարապատի մեր հաղթանակը փոխկապակցեց հեղափոխության հետ՝ «Սարդարապատի հաղթանակից ուղիղ հարյուր տարի անց՝ 2018 թ.-ի ապրիլ-մայիսին, հայ ժողովուրդը տարավ իր հերթական փառահեղ հաղթանակը…

Հայ ժողովուրդը պիտի հաղթեր, որովհետև իր երակներում հոսում է Սարդարապատի ու Բաշ-Ապարանի հերոսների արյունը, Արամ Մանուկյանի արյունը, Թովմաս Նազարբեկյանի արյունը, Մովսես Սիլիկյանի արյունը, Դանիել Բեկ-Փիրումյանի արյունը»: Այս երկու գաղափարներն ու երևույթներն անհամատեղելի են, ինչո՞ւ դրանք դնել նույն հարթության վրա: Սա հատկապես զգում ենք հիմա՝ կործանման եզրին հայտնվելու պահին՝ հենց այսօր, օրեր առաջ, երբ մեր երկրում, մեր պետական սահմաններին մեր զինվորներին թշնամին գերեվարեց: Ինչո՞ւ, որովհետև նրանց տրված է չկրակելու հրաման, երևի թե նրա համար, որ հայ ժողովուրդը մոռանա նոր Սարդարապատ ունենալու մասին: Սարդարապատի մասին Փաշինյանը հիշել էր նաև Արցախյան երկրորդ պատերազմի օրերին: Մարտակոչ, ուղերձ էր հղում քաղաքացիներին ու զինվորներին: Դրան հիմա այլ անվանում կտանք, բայց այն օրերին բոլորիս մտքում միայն հաղթանակն էր, պատերազմի այլ ելք ունենալու մասին չէինք էլ մտածում, ինքներս մեզ սաստում էինք, երբ ժամանակ առ ժամանակ սթափ բանականությունը սկսում էր ճնշել մեզ:

Հաղթանակը տեսնելու մտքին էինք լծված բոլորս, այլ տարբերակի մասին չէինք էլ ուզում մտածել: Այդ օրերին էր, որ Փաշինյանը մեզ հավաստիացնում էր, թե «սա մի նոր Սարդարապատ է, և մեզնից յուրաքանչյուրը պարտավոր է ինքը իրեն նվիրել մեկ նպատակի, և այդ նպատակի անունն է՝ հաղթանակ: Եվ մեզնից յուրաքանչյուրը ամեն վայրկյան պիտի պատրաստ լինի գտնվել այդ հաղթանակի առաջնագծում: Ու չկասկածեք՝ մենք անպայմանորեն կհաղթենք»:

Իսկ արդյունքը բոլորիս է հայտնի: Շատերը մեկնեցին հաղթանակի առաջնագիծ, մի տանից մի քանի հոգի ու չվերադարձան, չտեսան ամոթը, իրենց հայրենիքի ոտնատակ լինելը, անպաշտպանությունը, բզկտված լինելը: Երեկ էլ այն մեկ մարդը, որ իրեն համարում է համազգային այս աղետի թիվ մեկ պատասխանատուն, բայց ոչ թիվ մեկ մեղավորը, նորից արտաբերեց Սարդարապատի անունը, ասաց. «Մենք մեր սթափ ու հավասարակշիռ որոշումներով, հաստատակամությամբ կանգնած ենք և կանգնելու ենք մեր պետության, ինքնիշխանության, անկախության դիրքերում և թույլ չենք տալու թշնամուն հասնել իր նպատակներին»:

Ինչ խոսք, միայն նախանձել կարելի է այս մարդու ինքնավստահությանն այն դեպքում, երբ թշնամին արդեն օրեր շարունակ մեր տանն է: Կար մի ժամանակ, երբ պատմության դասագրքերում գրվածն այնքան տարօրինակ էր թվում աշակերտական սեղանի առջև նստած Առաքել յան Լուսինեի համար. հարցեր ունեի՝ ինչպե՞ս 1,5 միլիոն մարդ կոտորվեց, մարդիկ ինչպե՞ս գաղթեցին, ինչո՞ւ էր ինքնապաշտպանական բնազդն այդքան թույլ, ինչո՞ւ Կոմիտասը խելագարվեց, ինչպե՞ս գլխատվեց մեր մտավորականությունը: «Ինչուներն» այնքան շատ էին: Բայց չափահաս Լուսինեի համար հիմա ամեն ինչ քիչ թե շատ պարզ է, պատմությունը կրկնվելու սովորություն ունի, և ես ու շատերս ստանում ենք մեր «ինչուների» պատասխանները:

Միայն մեկ հարց չի ստանում պատասխան. արդյո՞ք իշխանությունը, փողը կարող են փրկել «ձեզ» այն անեծքներից, որ ամեն օր լսում եք ձեր հասցեին, արդյո՞ք 20-ամյա այրին, ում կյանքի ընթացքն առհավետ փոխվեց, երբևէ կների ձեզ, արդյո՞ք մայրերը, ումից իրենց մինուճար կամ զույգ որդիներին, իսկ որդիներից իրենց հայրերին խլեցիք, կհավատան՝ իբր պատերազմը դադարեցնել չէիք կարող...

Լուսինե Առաքելյան

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում