Երևան, 22.Նոյեմբեր.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Տնտեսության հետ կապված ռիսկերն ու իշխանությունների զուգահեռ իրականությունը․ «Փաստ»

ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Արցախյան պատերազմն ու համավարակը Հայաստանի համար շատ լուրջ տնտեսական հետևանքներ են ունեցել, որոնք մինչ այժմ մնում են չհաղթահարված։ Անցյալ տարի ունեցանք 7,6 տոկոս տնտեսական անկում, այնինչ բյուջեով կառավարությունը 2020 թվականի համար 4,9 տոկոս աճ էր նախատեսում։ Իսկ հնարավո՞ր էր 2020 թվականը առնվազն ավելի քիչ տնտեսական անկումով փակել։ Փորձը ցույց է տալիս, որ հնարավոր էր։ Եվ մի շարք երկրներ, որոնց կառավարություններն իրենց հակաճգնաժամային քաղաքականությունը մշակելիս կարողացել են իրավիճակից բխող անհրաժեշտ թիրախային որոշումներ ընդունել, ունեցած ռեսուրսները նպատակային օգտագործել, տարին փակել են չնչին անկումով, իսկ առանձին դեպքերում էլ՝ նույնիսկ աճով։ Խնդիրն այն է, որ մեզ մոտ իշխանությունները համավարակի սպառնալիքին հիմնականում անլրջությամբ էին վերաբերվում։

Վարչապետը զբաղված էր սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեի քարոզարշավով, իսկ այն ժամանակվա առողջապահության նախարարը նույնիսկ հումորներ էր անում կորոնավիրուսի վերաբերյալ։ Եվ արդյունքում տնտեսությունը, համավարակի հարվածներին դիմագրավելուն նախապատրաստելու փոխարեն, լիովին անպատրաստ ու խոցելի գտնվեց։ Իսկ կառավարության նախաձեռնած հակաճգնաժամային միջոցառումներն ուշացած էին ու քիչ արդյունավետ, որովհետև իշխանությունների համար ոչ այնքան կարևոր էր այդ նախաձեռնությունների թիրախայնությունը և բովանդակային կողմը, որքան ձևականությունն ու փիառվելը։ Այդպիսի իրավիճակում, երբ տնտեսական անկումը շղթայաբար բացասական է ազդում քաղաքացիների կյանքին առնչվող բոլոր ոլորտների վրա՝ առողջապահություն, կրթություն, տրանսպորտ և այլն, Ադրբեջանի կողմից Արցախի նկատմամբ ագրեսիվ պատերազմի սանձազերծումը ավելի բարդ իրավիճակ ստեղծեց Հայաստանի տնտեսության համար։

Անցյալ տարվա տնտեսական անկումը շարունակում է բացասական ազդեցություն ունենալ նաև այս տարվա սոցիալ-տնտեսական վիճակի վրա։ Ճիշտ է՝ 2021 թվականին համաշխարհային տնտեսության վերականգնման հետ մեկտեղ մեր տնտեսությունը ևս վերականգնման միտումներ է ցույց տալիս, սակայն դա այն չէ, ինչ ակնկալվում էր։ Տնտեսության վերականգնման տեմպերը նվազում են՝ ստեղծելով ապագայի հետ կապված նոր ռիսկեր։ Ըստ այդմ, եթե 2021 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը, նախորդ տարվա նույն ամիսների համեմատ, գլխավորապես երկնիշ տեմպերով էր աճում, ապա դրանից հետո աճն էականորեն դանդաղել է։

 Օրինակ՝ այս տարվա ապրիլին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը կազմում էր 23,2%, իսկ արդեն սեպտեմբերին, վիճակագրական կոմիտեի ներկայացրած ամենաթարմ տվյալների համաձայն, տնտեսական ակտիվությունն աճել է ընդամենը 2,4%-ով։ Եվ այս միտումը շարունակվելու դեպքում բացառված չէ, որ շուտով, մասնավորապես առաջիկա ամիսներին տնտեսական ակտիվության անկում կարող ենք ունենալ։ Տնտեսության վերականգնման տեսանկյունից կրկին լուրջ ռիսկեր է ստեղծել կորոնավիրուսի հաստատված դեպքերի ու մահերի թվի ներկա աճը, որն, ըստ էության, իրավիճակին ոչ համահունչ արձագանքելու և հակահամաճարակային կանոնների պահպանման ու պատվաստումների հետ կապված հանրության հետ համարժեք աշխատանքներ չտանելու արդյունք է։ Իսկ այս պայմաններում, երբ երկրում առողջապահական իրավիճակը թողնված է բախտի քմահաճույքին, դժվար է կանխատեսել, թե համաճարակային միտումները մինչև ուր կարող են հասնել և ինչ նոր խնդիրներ ստեղծել տնտեսության համար։ Բայց որ տնտեսության ողջ շղթայում առկա իրադրությունը ոչ բարվոք է, արդեն կասկած չի հարուցում։

Օրինակ՝ Ռուսաստանը, հաշվի առնելով համաճարակային իրավիճակի սրացումը, անհրաժեշտ համարեց նոր լոքդաունի անցնել, սակայն Հայաստանի իշխանություններն ամեն կերպ խուսափում են խիստ սահմանափակումներից ու նոր լոքդաունից՝ ամենայն հավանականությամբ նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ մեր տնտեսությունը կարող է չդիմանալ այդ ծանրությանը։ Փաստացի այնպես է ստացվում, որ եթե տնտեսության մեջ դեռևս դրական միտումներ կան, ապա դրանք էլ կապված են պղնձի արտահանման, տրանսֆերտների հոսքի ու ճանապարհների ասֆալտապատման հետ։ Իսկ համատարած գնաճային ճնշման պարագայում տնտեսությունը շնչում է միայն պետական պարտքի միջոցների ներգրավված միջոցների հաշվին։

Դրան էլ գումարվում է համընդհանուր անորոշությունը, քանի որ տնտեսվարողներն ու բիզնեսն ընդհանրապես չգիտեն, թե գործող իշխանությունների օրոք ինչ գործընթացներ կարող են տեղի ունենալ, քանի որ նրանք պատերազմից հետո զբաղված են միայն հակառակորդին զիջումներ անելով։ Վաղվա օրվա նկատմամբ հավատի պակասի արդյունքում է, որ հազարավոր քաղաքացիներ բռնում են արտագաղթի ճանապարհը ու փորձում իրենց ունեցած միջոցները դուրս հանել Հայաստանից։ Առկա գործընթացների ուղղվածությունն ակնհայտորեն ցույց է տալիս, որ Ամանորից հետո մեզ նոր տնտեսական փորձություններ են սպասվում։

Իսկ իշխանությունները տեղի ունեցող գործընթացներից մարդկանց ուշադրությունը շեղելու նպատակով կրկին զուգահեռ իրականություն են ներկայացնում։ Դրա համար էլ Փաշինյանը հայտարարում է, թե երկրում հազարավոր թափուր աշխատատեղերի խնդիր ունենք։ Սակայն փորձն արդեն ապացուցել է, թե Փաշինյանի նմանատիպ հայտարարություններն ուղղակի արժանահավատ չեն։ Սա՝ շատ մեղմ ասած... 

ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Աթոռ, աթոռ, աթոռ ՝ էտ ա ձերը. Հայկ Մամիջանյան Ովքե՞ր և ինչքա՞ն հունվարից կվճարեն տրանսպորտից օգտվելիս (ինֆոգրաֆիկա) Մեր կյանքում լավ բաներ էլ կան, բայց դրանք կապված չեն այս իշխանության հետ․ Ավետիք ՉալաբյանՎանաձոր-Դիլիջան ճանապարհին բեռնատար է այրվել․ մանրամասներ 18-ամյա աղջիկը որոնվում է որպես անհետ կորած Սպասվում են տեղումներ, նաև ձյան տեսքով․ ինչ եղանակ կլինի այս օրերին Հնդկաստանում արևային վահանակների տեղադրումը ռեկորդային է եղելՌուսական ուժերը հարվածներ են հասցրել ՍումիինՆարեկ Զեյնալյանը մանդատը վայր դնելու դիմումը ներկայացրել է ԱԺ նախագահին Շների վրա կրակած տղամարդը ներկայացել է ոստիկանություն Արդարության և հայրենասիրության ընկալումը պետք է սերմանել հենց դպրոցից․ Մհեր Ավետիսյան Ինչու պետք չէ սպասել Փրկիչ, այլ մեր վաղվա օրը կերտել ամենօրյա հետևողական աշխատանքով․ Ավետիք ՉալաբյանՆախատեսվում է անցկացնել պահեստազորայինների վարժական հավաքներՈրոնվում է տեսագրության մեջ պատկերված անձըԱրարատում կասեցվել է հանրային սննդի օբյեկտի գործունեություն (լուսանկարներ) Փաշինյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Լիբանանի վարչապետին 12 մեդալ՝ Զինվորականների ըմբշամարտի աշխարհի 37-րդ առաջնությունում Գերմանիայի արտգործնախարարը Բաքվում քննադատել է ԱդրբեջանինՋուր հավաքեք․ ջուր չի լինելու Ի հակադրություն այս վարչախմբի պարտվողական օրակարգի` Հայաստանն ունի հստակ այլընտրանք. «Հայաքվե»Պուտինի ռազմաշունչ ելույթից հետո Ղազախստանի նախագահ Տոկաեւը հանձնարարական է տվել Երևանում բախվել են Ոստիկանության ակադեմիայի դասախոսի մոտոցիկլն ու «GAZel»-ը, մոտոցիկլավարը մաhացել է. Shamshyan Արկտիկական ցուրտ օդային հոսանքներ են ներթափանցում Հայաստան. Գագիկ Սուրենյանը՝ եղանակի մասին Քանի՞ կոպեկի արժեք ունի պահանջատեր, քննադատ ու հարցասեր լինելու մասին նախարարի ազատականութենաթաթախ հորդորը ուսանողներին․ Մենուա ՍողոմոնյանԱդրբեջանում չեն էլ թաքցնում, որ իրենց հիմնական թիրախը շարունակում է մնալ ՀՀ 3-րդ նախագահը․ Տիգրան Աբրահամյան Բաքվի համաժողովն անցկացվում է այս վարչախմբի ջանքերով․ Մենուա ՍողոմոնյանՏարադրամի փոխարժեքն՝ այսօրՀՀ տարածքում ավտոճանապարհներն անցանելի են Հանցագործ աշխարհը ճանաչող մարդ պետք է նշանակվեր, բայց եթե կին է, տրագեդիա չէ․ ՀՀ նախկին ոստիկանապետը՝ Արփինե Սարգսյանի մասին Մարտնչել Հայաստանի համար, նշանակում է մարտնչել 21-րդ դարի քաղաքակրթության համար. Ֆրանսիայի ԱԺ պատգամավոր Վոքիեն BMW-ն հայտնվել է երկաթգծերի վրա․ ի՞նչ է կատարվել Արմավիրում Զախարովան մեկնաբանել է ուղիղ եթերում ստացած զանգը 9 ամիս սպասեցի, ստացա զանգ ու հասկացա` վերջ. Մարիամ Ալեքսանյանը` չսիրելու, հիասթափության և Գոռի հետ հարաբերությունների մասին Թուրքիայում հայտնաբերվել է 5-րդ դարի քրիստոնեական կախոց սատանային խոցող Սողոմոն թագավորի պատկերով Լույս չի լինի․ հասցեներՄԱԿ-ը կոչ է արել շտապ քայլեր ձեռնարկել՝ կանխելու Ուկրաինայում հակամարտության սրումը Ինչ եղանակ կլինի առաջիկա օրերին․ սպասվում են նաև տեղումներ ԵՄ շուրջ 20 երկրներ պայմանավորվել են ուժեղացնել հակաօդային և հակահրթիռային պաշտպանությունը Պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը հետևել է Ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության եզրափակիչ գոտեմարտերին Քննարկեցինք Արցախից հայերի զանգվածային բռնի տեղահանման, արցախահայության վերադարձի իրավունքի հարցեր. Թաթոյան Ուժը դրսում չի պատում, թիմի դեմ «առյուծ է խաղում», Փաշինյանը ուզում է ցույց տալ՝ խիզախ է. Հուսիկ Արա Ովքե՞ր ունեն մասնակի կենսաթոշակի իրավունք․ մանրամասներ Բիթքոյն թվային արժույթը կտրուկ թանկացել էՌուսաստանն ԱՄՆ-ին կամ այլ երկրների նախապես ծանուցում չի ուղարկել «Օրեշնիկ»-ի օգտագործման մասին․ Պեսկով Փաշինյանի ընտանիքին պատկանող թերթի տեղեկություններով՝ Փաշինյանը հարցազրույց կտա Վախենում ես՝ մի արա, անում ես՝ մի վախեցիր, իսկ եթե արել ես, մի ափսոսա․ Ռոմանոս ՊետրոսյանԲաց հարթակ. Կադրային փոփոխությունները նախընտրական PR չեն. ՀակոբյանԿարմիր կամուրջը վերականգնվում է․ Տիգրան Ավինյան Ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության որոշ մրցանակակիրներ պարգևատրվել են Մանկապարտեզներում բացառվում է անառողջ և անորակ սնունդը