Բացահայտում են Արևմուտքի այն ուժերի ռազմավարական նպատակները, որոնք աջակցել են Ադրբեջանին 44-օրյա պատերազմի ժամանակ. «Փաստ»

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ 3 Դեկտեմբեր, 2022 12:02

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

eadaily.com-ն «Ադրբեջանը սլանում է Արևմուտք. Բաքվի ինչի՞ն է պետք Ալբանիան, և ի՞նչ կապ ունի այդտեղ Իրանը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Անդրկովկասում տեղի ունեցող տնտեսական և քաղաքական գործընթացները, որոնց մասնակցում են տարբեր խաղացողներ, արտացոլվում են աշխարհի այլ մասերում տեղի ունեցող գործընթացներում։ Այս անգամ նման յուրօրինակ իրադարձություն է դարձել նոյեմբերի 15-ին Ադրբեջանի նախագահի առաջին պաշտոնական այցը Ալբանիա, որը գործնականում համընկել է Տիրանայում Ադրբեջանի դեսպանատուն բացելու որոշման հետ։ Ալիևի ելույթում ամենաարտասովորը Ալբանիայի հիշատակումն է ՆԱՏՕ-ի հետ Ադրբեջանի հարաբերությունների համատեքստում. «Ադրբեջանը ՆԱՏՕ-ի հետ սերտ համագործակցության հարթակ ունի։

Մենք երկար տարիներ ակտիվորեն ներգրավված ենք եղել Աֆղանստանում ՆԱՏՕ-ի գործողություններում։ Ալբանիան, որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ, նույնպես միշտ մեծ աջակցություն է ցուցաբերել ՆԱՏՕ-ի և Ադրբեջանի հարաբերություններին»։ Սա ավելի մանրամասն վերլուծենք։ Ինքը՝ Ադրբեջանը, չնայած իր հայտարարած չեզոքությանը, ակտիվորեն համագործակցում է Հյուսիսատլանտյան դաշինքի հետ, և այդ հարցում Ալբանիան առանձնահատուկ նշանակություն ունի որպես եվրաատլանտիզմի դիրիժոր դեպի իսլամական աշխարհ։ Պատմականորեն ալբանացիներն այնքան էլ խստորեն չեն հետևում իսլամին՝ գերադասելով սինկրետիզմը՝ քրիստոնեական (ուղղափառ և կաթոլիկ) և մուսուլմանական ավանդույթների համադրության տեսքով: Կրոնի դիրքերը հատկապես խարխլվել էր բռնապետ Էնվեր Հոջայի օրոք, որի ժամանակ 1967 թվականին Ալբանիայում փակվեցին բոլոր եկեղեցիներն ու մզկիթները։ Սակայն 1991 թվականին սկսվեց կրոնների, այդ թվում՝ իսլամի վերածնունդը։

Լինելով ֆորմալ մահմեդականներ և իրականում ունենալով երկու պետություն՝ Ալբանիա և Կոսովո, ալբանացիները միշտ կողմնորոշվել են դեպի Արևմուտք։ Պատահական չէ, որ 1990-ականներից ալբանացիները եղել են Բալկաններում ամերիկյան ազդեցության հիմնական կրողները: Շատ ալբանացիներ և ալբանական արմատներ ունեցող մարդիկ են ապրում Թուրքիայում։ Հետևաբար, Ալբանիայի հետ Ադրբեջանի կապերի ամրապնդումը կազդի նաև Թուրքիայի վրա, որի ալբանական ծագում ունեցող քաղաքացիները կանեն ամեն ինչ, որպեսզի Անկարան չշեղվի եվրաատլանտյան ուղուց։ Հիմա հատկապես ուշագրավ է ալբանաադրբեջանական մերձեցումը` հաշվի առնելով աշխարհում տիրող քաղաքական իրավիճակը: Համեմատաբար վերջերս Ալբանիան խզել է դիվանագիտական հարաբերությունները Իրանի հետ՝ Ալբանիայի թվային ենթակառուցվածքի վրա Իրանի ենթադրյալ կիբերհարձակումների պատճառով:

Ինչպես գիտենք, ալբանացիներն են ԱՄՆ-ի հիմնական աջակցությունը Բալկաններում, իսկ Իրանը գլխացավանք է ԱՄՆ-ի համար։ Ադրբեջանն էլ վերջերս սկսել է աջակցել այաթոլլաների հակառակորդներին և բացահայտ քարոզում է, այսպես կոչված, Հարավային Ադրբեջանի՝ Իրանից անջատումը։ Հատկանշական է, որ Բաքվի և Թեհրանի հարաբերությունների վատթարացումը համընկել է ԱՄՆ-ի և Ադրբեջանի միջև համագործակցության հաստատման հետ։ Վերջին իրադարձությունները հուշում են, որ քաղաքական տեսանկյունից Ադրբեջանի մերձեցումը ԱՄՆ-ի հետ կապված է Իրանի դեմ Արևմուտքի երկարաժամկետ ռազմավարության հետ։ Այսպիսով, նոյեմբերի 22-ին Հադսոնի ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Մայքլ Դորանն է այցելել Զանգելանի շրջանի Ագադլի «խելացի գյուղ» և զրուցել լրագրողների հետ: Նա հայտարարել է. «Հայաստանը պետք է համաձայնի խաղաղությանը, բացի [Զանգեզուրի] միջանցքը, դադարեցնի տարածքների ականապատումը, սահմանագծում իրականացնի և աշխատի Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման վրա…

Այո, պատերազմ է եղել, որում Հայաստանը պարտվել է, բայց հիմա, կարծում եմ, նա նույնպես շահագրգռված է խաղաղության հաստատմամբ… Որպես ամերիկացի՝ ես ազատագրված տարածքներին ռազմավարական արժեքով եմ նայում»։ Ամենակարևորն այն է, որ ամերիկացին ողջունել է Ադրբեջանի, Թուրքիայի և Իսրայելի միջև եռակողմ համագործակցության զարգացումը և դաժան հարձակում է գործել Իրանի վրա. «Իրանի վարչակարգն այժմ ավելի թույլ է, քան երբևէ եղել է, իսկ Ադրբեջանն աճող տերություն է: Ես չգիտեմ, թե որքան շուտ դա տեղի կունենա, բայց Հարավային Ադրբեջանի բնակչությունն ավելի սերտ հարաբերություններ կունենա Ադրբեջանի հետ։ Դա լավ կլինի ոչ միայն իրանցի ադրբեջանցիների, ոչ միայն Ադրբեջանի, այլ նաև ամբողջ աշխարհի համար…»:

Նույն ոգով է արտահայտվել նաև Ռազմածովային ասպիրանտուրայի (ԱՄՆ) պրոֆեսոր Բրենդա Շաֆերը, որն այցելել էր Արաքս գետի ափեր՝ Խուդաֆերինի կամրջի մոտ։ Նա հայտարարել է. «Ես երբեք նման բան չեմ տեսել։ Այն, ինչ հիմա կատարվում է Իրանում, բացառիկ իրադարձություն է, քանի որ բնակչությունը պահանջում է կառավարման բոլորովին նոր համակարգ...»։ Ավելին, այդ ամերիկացին իրեն թույլ է տվել բացահայտել Արևմուտքի այն ուժերի ռազմավարական նպատակները, որոնք 2020 թվականին աջակցել են Ադրբեջանին Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ. «Կարծում եմ, որ Ադրբեջանի հաղթանակը Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում շատ մեծ ազդեցություն ունեցավ Իրանում ադրբեջանցիների ինքնագիտակցության աճի, ինքնորոշման վրա։ Շատերն են ակտիվացել՝ հպարտանալով պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանի ձեռքբերումներով»։

Բաքվի և Տիրանայի միջև համագործակցության ակտիվացումը շատ լավ տեղավորվում է ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի հետ Ադրբեջանի ընդհանուր մերձեցման մեջ։ Ալբանիան նույնպես օրգանիկ տեսք ունի այդ քաղաքական կոնֆիգուրացիայի մեջ, քանի որ հիանալի հարաբերություններ ունի ԱՄՆ-ի, Թուրքիայի և Իսրայելի հետ: Հետևաբար, Ադրբեջանը Եվրոպայի համար ոչ միայն էներգառեսուրսների այլընտրանքային մատակարար երկիր է, այլ նաև Ալբանիայի հետ մեկտեղ եվրաատլանտիզմը քարոզող Արևմուտքի բաստիոններից մեկը իսլամական աշխարհում։ Մի խոսքով, Ադրբեջանի և Ալբանիայի միջև համագործակցության զարգացումը Իրանի դեմ ուղղված ԱՄՆ-ի ռազմավարության բնական մասն է, որը բացասաբար է ազդում Ռուսաստանի վրա։