Գիտե՞ք, թե ինչու են փոխվում տարվա եղանակները

Մենք գիտենք, որ...

Տարվա եղանակները փոփոխվում են այն պատճառով, որ Երկիր մոլորակը մե՛կ մոտենում է Արեգակին, մե՛կ հեռանում նրանից: Այսինքն, ամռանը մենք մոտ ենք Արեգակին, իսկ ձմռանը՝ հեռու: 

Իրականում այդպես չէ:

Երկիր մոլորակի վրա եղանակի փոփոխությունը լինում է այն պատճառով, որ մոլորակի առանցքը թեքություն ունի: Այստեղ Արեգակից հեռավորությունը ոչ մի կապ չունի: Ի դեպ, եղանակի (կլիմա) անունն էլ է դա հուշում (հունարեն klimatos նշանակում է «թեքություն»):

Տարվա եղանակների հերթագայությունը բնության հավերժ և անփոփոխ երևույթ է: Դրա պատճառը Երկրագնդի պտտվելն է Արեգակի շուրջը: Ուղեծիրը, որով Երկրագունդը պտտվում է Արեգակի շուրջը, էլիպսաձև է (ձգված շրջանագծի տեսքով): Արեգակը գտնվում է այս էլիպսի ոչ թե կենտրոնում, այլ նրա ֆոկուսներից մեկում: Այդ իսկ պատճառով տարվա ընթացքում Երկրագնդից Արեգակ ընկած հեռավորությունը պարբերաբար փոփոխվում է 147,1 միլիոն կիլոմետրից (լինում է հունվարի սկզբին) մինչև 152,1 միլիոն կիլոմետր (լինում է հուլիսի սկզբին): Տարվա տաք եղանակների (գարուն, ամառ) փոխվելը սառը եղանակների (աշուն, ձմեռ) տեղի չի ունենում այն պատճառով, որ Երկիրը մոտենում է Արեգակին կամ հեռանում է: Նայեք թեկուզ թվերին. ամռան կեսին մենք ավելի հեռու ենք Արեգակից, քան ձմռան կեսին: Հարցն այն է, որ բացի այն, որ Երկրագունդը պտտվում է Արեգակի շուրջը, այն նաև իր առանցքի շուրջն  է պտտվում (առանցքը Հարավային և Հյուսիսային բևեռները միացնող ուղիղ գիծն է ): Եթե Երկրագնդի առանցքը ուղիղ անկյուն կազմեր Արեգակի շուրջ Երկրագնդի պտտվելու ուղեծրի հետ, մենք տարվա եղանակներ չէինք ունենա և բոլոր օրերը կլինեին միատեսակ: Բայց այդ առանցքը անկյուն ունի (այն 23027' է), և արդյունքում Երկրագունդը պտտվում է Արեգակի շուրջը թեքված վիճակում: Այդ վիճակը պահպանվում է ամբողջ տարվա ընթացքում, իսկ Երկրի առանցքը միշտ ուղղված է մի կետի՝ Բևեռային աստղին: Այս ամենի արդյունքում տարվա տարբեր եղանակներին Արեգակի ճառագայթները տարբեր անկյան տակ են հասնում Երկրի մակերևույթ. երբ նրանք ուղիղ անկյան տակ են ընկնում՝ շոգ է լինում, երբ թեք անկյան տակ, ցուրտ է լինում: Արեգակի ճառագայթները հասարակածի վրա համարյա միշտ ուղիղ անկյան տակ են ընկնում, այդ իսկ պատճառով այնտեղ ձմեռ չի լինում: Միևնույն ժամանակ երկու բևեռներից մեկը միշտ «դեմքով» դեպի Արեգակն է, իսկ մյուսը թաքնված է նրանից: Այսինքն, մի տեղ ձմեռ է, իսկ մյուսում՝ ամառ: Չնայած դրան, բևեռներում՝ Արկտիկայում և Անտարկտիդայում տարվա եղանակները շատ քիչ են տարբերվում իրարից: Այնտեղ միշտ ձմեռ է: Ձմեռվա տարբերությունը ամառվանից արտահայտվում է ոչ թե ջերմությամբ, այլ լույսի քանակով: Գարնանը և ամռանը շուրջօրյա արև է լինում, չնայած լույս լինում է, բայց քանի որ արևի ճառագայթները շատ թեք են ընկնում, չեն ջերմացնում: Իսկ ձմռանը սարսափելի ցրտեր են լինում, լինում է բևեռային գիշեր: Ընդհանուր առմամբ, համեմատական կարգով ասած, Հարավային բևեռը ավելի ցուրտ կլիմա ունի, քան Հյուսիսայինը: Հասարակածային տարածքներում չնայած ձմեռ չի լինում, բայց դրա նման ինչ–որ բան լինում է միջհասարակածային գոտում: Օրինակ, Հնդկաստանում ձմռանը խիստ չորային եղանակ է լինում, փչում են ձմեռային մուսոնային քամիները՝ մայրցամաքից դեպի ծով, իսկ գարնանը մուսոնները փոխում են ուղղությունը և սկսվում են անձրևային եղանակները, բնությունը վերակենդանանում է:

Հնդկաստանի հասարակածային շրջաններում ձյուն երբեք չի լինում: Հիշում եմ, թե ինչպես առաջին կուրսում ես տեսա աշխարհի ամենաերջանիկ աղջկան: Նա մի հնդիկ ուսանողուհու էր՝ առաջին կուրսեցի: Բարակ կտորով փաթաթված, կարճաթև հագնված՝ սաթի պես սև դեմքին միայն հիացմունքից բացված բերանի սպիտակ ատամներն էին երևում և հրճվանքից ու զարմանքից մեծացած սև աչքերը՝ խոշոր փաթիլներով ձյուն էր տեղում, տարվա առաջին ձյունը, որը նա առաջին անգամ էր տեսնում: 

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը