Ներիշխանական բախումներն ու դժգոհությունները՝ անձնիշխանության ֆոնին
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՀՀ բնապահպանության փոխնախարար Այսեր Ղազարյանը պաշտոնից ազատման դիմում է գրել: Հեռացող փոխնախարարն իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է. «...Ես մերժում եմ կառավարման «նախկին» համակարգի իներցիաները, վստահ եմ, որ սերն ու հանդուրժողականությունը չեն վերաբերում հանցավոր ռեժիմից «ժառանգված» կառավարման համակարգին և նրան սպասարկող «բալաստին».... մի տեսակ ակտիվացել են: Հետգրություն. տղե՛րք, դուրս եկեք «իներցիոն դաշտից», մի տեսակ չեք նայվում..»:
Հրաժարականի փաստը խոսուն է ու որոշակիորեն արտացոլում է քաղաքական ու հասարակական հարաբերություններում նկատվող նոր իրողությունները։
Մենք քանիցս արձանագրել ենք, որ հեղափոխության թիմին անցած մեկ տարվա ընթացքում այդպես էլ չի հաջողվել ստեղծել կենսունակ համակարգ, ու հիմա այդ մասին բարձրաձայնում են նույնիսկ հեղափոխության թիմի ներկայացուցիչները։ Կառավարման հին մշակույթը ոչ միայն չի չեղարկվել, այլև մի շարք դեպքերում դրսևորվում է ամբողջ ծավալով։ Օրինակ՝ երկրում պահպանվել է անձնիշխանությունը, ընդ որում՝ ինստիտուցիոնալ մակարդակում, ու այս պայմաններում դժվար է ակնկալել լուրջ համակարգային բարեփոխումների իրականացում, որովհետև էապես կրճատված են խորհրդարանական վերահսկողության հնարավորությունները։ Կամ՝ կադրային քաղաքականության ոլորտում շարունակվում է յուրայինների հովանավորչության պրակտիկան, ինչի հետևանքով կառավարման համակարգից դուրս են մնում բանիմաց կադրեր, իսկ «քայլողները» շարունակում են պաշտոնավարել, նույնիսկ դառնում են «սուպերնախարարներ»՝ չնայած ակնհայտ ձախողումներին։
Էլ չեմ խոսում այն մասին, որ անցած մեկ տարվա ընթացքում դեռևս ականատես չենք եղել ոչ մի կոնցեպտուալ բարեփոխման, իսկ, մեղմ ասած, տխուր իրականությունը քողարկվել է վիճակագրական մանիպուլ յացիայով, ինչը կրկին նախորդ իշխանությունների ու Հայաստանի գրեթե բոլոր վարչապետների նախընտրած ոճն է։ Իշխանությունն առաջին հերթին ծրագիր է, բովանդակություն, հայեցակարգ, կոնկրետ տեսլական, նոր հետո՝ պաշտոնյաներ, որոնք գործում են ընդհանուր ռազմավարության շրջանակներում։ Հենց ռազմավարական տեսլականն է, որ պակասում է գործող իշխանությանը՝ իներցիայով պահպանելով այն համակարգը, որի դեմ Փաշինյանն ու նրա թիմն անցած տարի հեղափոխություն իրականացրեցին։
Այսեր Ղազարյանի՝ քաղաքականապես մոտիվացված հրաժարականը վկայում է նաև առաջիկայում իշխանության ներսում սպասվող, այսպես կոչված, մեծ «ֆիլտրումների» մասին։ Ինչքան էլ Նիկոլ Փաշինյանը հերքի ներիշխանական հակասությունների մասին լուրերը՝ սպառնալով կտրել կառավարության ներսում առաջացող թևերը, միևնույն է՝ ակնհայտորեն տեսանելի է, որ իշխանության ներսում թուլացել է կոնսոլիդացիոն ռեսուրսը, ու ընդհանուր ռազմավարության բացակայության պայմաններում ներքին հակասություններն ու գզվռտոցը գրեթե անխուսափելի են։ Ասվածի լավագույն ապացույցը թերևս Դավիթ Սանասարյանի շուրջ տեղի ունեցած իրադարձություններն են, որոնք լակմուսի պես բացահայտեցին այն խորը հակադրությունը, որ ամիսներ շարունակ եղել է վարչապետին առընթեր երկու կառույցների միջև։ Դրա մասին են վկայում Հայկ Սարգսյանի ու Ալեն Սիմոնյանի պարբերական դարձած փոխհրաձգությունները և այլն, և այլն:
Այսեր Ղազարյանի հրաժարականը բացահայտում է, որ իշխանության ներսում ահագնանում են դժգոհություններն, ընդ որում՝ տարբեր պատճառներով։ Կոնկրետ փոխնախարարը հեռացել է՝ քաղաքական հայտարարություն անելով, ու թերևս պետք է հարգել նրա սկզբունքայնությունը։ Մյուսների հեռացումը կարող է լինել անաղմուկ՝ չարժանանալով հասարակական նման հետաքրքրության, ի վերջո՝ իշխանության ներսի «դիսիդենտներին» Փաշինյանը կարող է պաշտոնանկ անել իր որոշումներով, եթե նրանք քաղաքական հայտարարություն անելու կամ գոնե ազատման դիմումներ գրելու քաջություն չունենան։
Իշխանությունը սովորաբար կոնսոլիդացված և ուժեղ է լինում բարձր վարկանիշի ու հասարակական ուժեղ աջակցության պայմաններում։ Դատարանների շրջափակման վերջին օպերացիան ու ներիշխանական խմորումները խոսում են այն մասին, որ Փաշինյանի վարկանիշն էական անկում է ապրում, ինչքան էլ նրա խոսնակն իրականությունից կտրված հայտարարություններ անի։ Հայաստանը թևակոխել է իշխանության հետհեղափոխական տրանսֆորմացիայի բարդ փուլ, ու ենթադրելի է, որ առաջիկայում մենք հաճախ կլսենք աղմկոտ պաշտոնանկությունների ու հրաժարականների մասին։
ՍՈՍՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ