«Էգո­յի» ու քա­ղա­քա­ցու «կռի­վը»

Նախօրեին տարածված տեսանյութում արձանագրված՝ 46 համարի երթուղու վարորդի վարքագիծը քննարկելու համար երեկ Երևանի քաղաքապետարանի տրանսպորտի վարչություն է հրավիրվել երթուղին սպասարկող ընկերության ներկայացուցիչը: Քննարկման արդյունքում որոշում է կայացվել կարգազանց վարորդին հեռացնել աշխատանքից: Իր ֆեյսբուքյան էջում նման գրառում է կատարել Երևանի քաղաքապետի մամուլի խոսնակ Հակոբ Կարապետյանը։

Միայն ողջունելի է, որ այս դեպքում մայրաքաղաքի իշխանություններն օպերատիվ արձագանքել են կատարվածին ու համապատասխան քայլեր են ձեռնարկել։ Ամբողջ խնդիրն այն է, սակայն, որ քաղաքապետարանի այս որոշումը հազիվ թե «պոպուլյար» լինի, այսինքն՝ արժանանա մեր համաքաղաքացիների միանշանակ դրական արձագանքին։ Համառոտ ներկայացնեմ, որ երեկ սոցիալական ցանցերում տարածված տեսանյութն այն մասին էր, թե ինչպես է ուղևորուհիներից մեկը դիտողություն անում միկրոավտոբուսի ծխող վարորդին՝ արժանանալով վերջինիս կոպիտ վերաբերմունքին։ Ուշագրավ է, որ մյուս ուղևորները՝ հանուն իրենց թվացյալ «կոմֆորտի» (օրինակ՝ գործից չուշանալու) պաշտպանում են կարգազանց վարորդին՝ «գործ տվողի» պիտակ փակցնելով վարորդի՝ ոչ պատշաճ վարքագծի մասին բարձրաձայնող ուղևորին։

Սա, իհարկե, մասնավոր մի դեպք, դրվագ է, որը, սակայն, բացահայտում է մեր հասարակության արժեհամակարգը, նրա վերաբերմունքը օրենքի վերաբերյալ։ Ոչ մի հեղափոխություն, ոչ մի իշխանություն չեն կարող արմատապես վիճակ փոխել, երբ մեր հասարակությունը շարունակում է ապրել ոչ թե օրենքներով, այլ «մենթալիտետով», միայն սեփական չգրված կանոններով, որոնք, ի դեպ, կարելի է մեկնաբանել յուրովի ու կամայական։ Մեր հասարակության մեծամասնության համար օրենքը մերժելի, նույնիսկ դատապարտելի է, երբ հարվածում է նրա իրական կամ թվացյալ կոմֆորտին, չձևակերպված արտոնությանը, «ձախ» եկամտին։ Որպես հավաքականություն՝ մենք պահանջում ենք բռնել, դատել կոռուպցիոներներին, հետ վերցնել պետությունից ու հասարակությունից գողացվածը, սակայն «ատամներով» դիմադրում ենք, երբ որևէ իրավախախտման համար օրենքը թակում է մեր դուռը՝ հաճախ մոռանալով, որ մեծ ու փոքր հանցագործություններ չկան, ու հաճախ մեծ հանցագործությունները մնում են անպատիժ, երբ աչք ենք փակում առերևույթ փոքրի վրա։

Պատահական չէ, որ ժողովրդական խոսքն ասում է՝ ձու գողացողը ձի էլ կգողանա։

Մինչև մեր հասարակությունը չհասկանա, որ կոմֆորտի իդեալական վիճակն օրինապաշտությունն է, օրենքի առջև բոլորի հավասարությունը՝ առհասարակ հանրության մեջ, և յուրաքանչյուր մարդու մեջ՝ մասնավորապես, շարունակվելու է «էգոյի» ու քաղաքացիական մտածողության, գիտակցության «պատերազմը»։ Օրենքից դուրս չի կարող լինել կոմֆորտ որևէ մեկի, նույնիսկ՝ հանցագործի համար։ Առանց մյուսների իրավունքները պատշաճ հարգելու՝ որևէ քաղաքացի չի կարող ռեալիզացնել իր իրավունքները։ Ազատությունն աբստրակտ հասկացություն չէ, այն համակարգ է, որն ապահովում է մարդու բարեկեցությունն ու անվտանգությունը։ Ազատությունը երբեք, ոչ մի պարագայում չի կարելի շփոթել ամենաթողության, «բեսպրեդելի» հետ, որովհետև այն չի կարող ծառայել պետությանն ու քաղաքացուն, եթե հիմնված չէ օրենքի գերակայության վրա։ Ազատությունը մի միջավայր է, որը մարդկանց ռեալիզացվելու հնարավորություն է տալիս՝ առանց այլոց իրավունքները տրորելու։

ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ