«Դեղատուն՝ բաց երկնքի տակ». Ջերմուկի ավագանին համոզված է, որ հանքը չշահագործելու որոշում է լինելու
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ«Ջերմուկը հիանալի, կախարդական վայր էր: Ղեկավարները միայն պետք է մտածեն՝ ինչպես միավորել Հայաստանի հրաշալիքները: Ինձ համար Հայաստանը երևակայությունը վարժեցնող երկիր է»: 20-րդ դարի հանրահռչակ բանաստեղծ, կինոսցենարիստ Տոնինո Գուերրայի խոսքերն են, որը նա տարիներ առաջ ասել է Ջերմուկ այցելելուց հետո: Ոչ միայն Տոնինո Գուերրայի, այլև մի շարք հանրաճանաչ արվեստագետների այցերն ու տպավորությունները մինչ օրս հիշում ու մեզ է փոխանցում մասնագիտությամբ բժշկուհի, Ջերմուկի ավագանու անդամ Հասմիկ Սարգսյանը:
Հիշելու առիթը Ամուլսարի շուրջ առկա իրավիճակն է
Ջերմուկի բնակիչները շուրջ 3000 ստորագրությամբ կոլեկտիվ հանրագիր են ներկայացրել կառավարությանն ու Ջերմուկ համայնքի ավագանուն, ղեկավարին՝ տարածաշրջանում մետաղական հանքարդյունաբերությունը արգելելու և կանաչ էկոտնտեսության զարգացման պահանջով: Առողջությո՞ւն, թե՞ սոցիալական ապահովություն հարցադրմանը պատասխանելուց առաջ ջերմուկցիները երկար չեն մտածում, սպասում են, բայց դրական ակնկալիքներով: Ավագանու անդամներն ասում են, որ իրենք մինչև վերջ քաղաքացիների կողքին են լինելու ու պայքարելով հասնելու են նրան, որ հանքը չշահագործվի:
Ջերմուկ խոշորացված համայնքի ավագանին նախորդ տարվա դեկտեմբերի 18-ին որոշում էր ընդունել, որով հավանություն է տվել համայնքի բնակիչների կողմից համայնքի ավագանուն ներկայացրած կոլեկտիվ հանրագրում նշված «Ջերմուկ համայնքը էկոտնտեսական տարածք դարձնելու և համայնքում մետաղական հանքարդյունաբերությունը արգելելու վերաբերյալ» առաջարկությանը:
Ավագանին մերժել էր նաև ՏԿԶ նախարար Սուրեն Պապիկյանի առաջարկը՝ վերացնելու կամ փոփոխելու որոշումը:
Տիկին Հասմիկն ասում է՝ մանկուց գիտեին հանքի մասին, հետո իմացան, որ ուզում են շահագործել և ոսկին բաց եղանակով մշակել: «Մեր դիրքորոշումը դեռ տարիներ առաջ ենք հայտնել «Լիդիանին», և մինչ օրս այն չի փոխվել: Ցանկացած հանքից, որտեղից թանկարժեք մետաղներ են հանում, դրանց հետ նաև ծանր մետաղներ և ռադիոակտիվ նյութեր են դուրս գալիս, իսկ ծանր մետաղներն ունեն կանցեռոգեն ազդեցություն, այսինքն՝ առաջացնում են ուռուցքային հիվանդություններ»,- որպես բժիշկ է ասում Հ. Սարգսյանն ու խոսում նաև հնարավոր այլ վտանգների մասին:
«Մեր երկրաբանները բազմաթիվ հոդվածներ են գրել այն մասին, որ բնությունը ծանր մետաղներից ինքնամաքրվելու եղանակ չունի: Մոտավորապես 500 տարի է պետք, որ ազատվեն ծանր մետաղներից:
Այստեղ անընդհատ քամի է, իսկ շահագործման դեպքում քամին բերելու է փոշի, վնասակար նյութեր: Դրանք իրենց հերթին շղթայական ազդեցություն են ունենալու թե՛ բույսերի, թե՛ սննդի վրա, ինչն օնկոլոգիական հիվանդություններ կարող է առաջացնել, իսկ այս ընթացքում առողջության վրա ազդեցության ռիսկերի գնահատում ոչ ոք չի արել»,-ասում է նա:
Հասմիկ Սարգսյանի խոսքով, վերջին մեկ տարվա ընթացքում Ջերմուկում զբոսաշրջային հոսքերն ավելացել են: Ավագանու մյուս անդամը՝ Գագիկ Ստեփանյանն էլ հավելում է, որ քաղաքը առողջարանային է, իսկ տուրիզմն ու հանքարդյունաբերությունն անհամատեղելի են:
«Այս հանգամանքները պետք է անհանգստացնեն նաև Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությանը: Ջերմուկն աշխարհում եզակի է՝ ավելի քան 70 տարի առողջարանային գործառույթ է իրականացնում, հազարավոր մարդկանց կյանք ու առողջություն է պարգևել:
Տասը տարվա կարճ ծրագրի համար ինչպե՞ս մենք կորցնենք այն: Ինչպե՞ս ասենք՝ այո, Գնդեվազի տարածքից մեքենաներ շարեք, եկեք, գնացեք, թող փոշին էլ խեղդի մեզ: Ժամանակին անգամ մի ծրագիր կար, ըստ որի՝ կամրջից այն կողմ նույնիսկ մեքենաներ չպետք է մտնեին առողջարանային այս գոտի: Մեզ մոտ ոչ մի գիտակից մարդ չի ցանկանա, որ չքնաղ առողջարանային քաղաքը բնաջնջենք, ոչնչացնենք, դարձնենք հանքարդյունաբերական քաղաք:
Ջերմուկի նման չքնաղ անկյունն ավերակի վերածելն անթույլատրելի է՝ հանքարդյունաբերություն և հանքաջրաբուժական առողջարանն ահամատեղելի են: Ջերմուկը դեղատուն է՝ բաց երկնքի տակ»,-հավելում է Հ. Սարգսյանը:
Իսկ միգուցե հանքի շահագործումը սոցիալական հարց է լուծո՞ւմ՝ ապահովելով աշխատատեղեր: Գագիկ Ստեփանյանը համաձայն չէ: «Այն մարդիկ, ովքեր աշխատում էին այդ ընկերությունում, հիմա Ջերմուկում իրենց համար աշխատանք են գտել»,-ասում է նա:
«Իսկ աշխարհում քանի՞ հանք կա, որն այդքան մոտ է առողջարանին: Եթե մարդիկ հանք տանող ճանապարհները չփակեին, կլիներ պայթեցում, իսկ երբ անգամ մի շերտի ամբողջականությունը խախտվում է, դա արդեն վտանգավոր է»,-նշում է Հ. Սարգսյանը:
Գագիկ Ստեփանյանի խոսքով, իրականում մեծ խնդիր կա. «Դա է պատճառը, որ գործընթացը մեկ տարի ձգձգվում է: Կառավարությունն էլ նորմալ գլուխ չի հանում, թե ինչ է կատարվում: Իսկ մենք իրականում իրենց օգնում ենք, որ ճիշտ որոշում կայացնեն: Համոզված ենք, որ հանքը փակելու որոշում են կայացնելու»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
Նյութը պատրաստվել է «Հանուն հավասար իրավունքների» հ/կ-ի կողմից կազմակերպված «Լրագրողական ցանց, միջհամայնքային մեդիատուր» ծրագրի շրջանակներում։