Երևան, 19.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


«Քա­րա­հուն­ջի» պե­ղում­նե­րի թնջու­կը.ի՞նչ է իրա­կա­նում կա­տար­վում

ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

«Քարահունջ» աստղադիտարանի տարածքում արդեն մի քանի տարի է, ինչ պեղումներ են իրականացվում: «Փաստը» մեկտեղել է պեղումների վերաբերյալ հակադիր կարծիքները և ներկայացնում է ընթերցողներին:

Օրենքներ են խախտվում

«Փրկենք Քարահունջը» նախաձեռնության ներկայացուցիչ Նանա Հերունին «Փաստի» հետ զրույցում նշում է, որ Քարահունջի աստղադիտարանում տեղի ունեցող պեղումների հարցը իրենք բարձրաձայնում են նախորդ տարվա սեպտեմբերից: «Աստղադիտարանի տարածքում պեղումներ իրականացնող Աշոտ Փիլիպոսյանն ունի «բաց թերթիկ» լիցենզիա, որը տալիս է մշակույթի նախարարության միջգերատեսչական հանձնաժողովը: Ինչո՞ւ ենք ասում, որ հնարավոր է՝ այն անօրինական է: Փիլիպոսյանն այդ միջգերատեսչական հանձնաժողովի անդամ է: Ստացվում է, որ ինքն իրեն լիցենզիա է տալիս, պեղումներ կատարում, հետո էլ գնահատում արդյունքները:

Օրենք կա, որտեղ ասվում է, որ միջգերատեսչական հանձնաժողովն իրավունք չունի լինել պեղումների նախաձեռնողը: Կա կառավարության 2005 թվականի որոշում, որով այդ տարածքը, մեգալիթային համալիրը կոչվում է «Քարահունջ» աստղադիտարան: Առայսօր այդ որոշումը գործում է: Վերջին տարիներին ստեղծվել է «Զորաց քարեր» արգելոցը, որն իրենից ավելի մեծ տարածք է ներկայացնում:

Այսինքն՝ կա «Զորաց քարեր» արգելոցը, որի մեջ գտնվող մեգալիթները կոչվում են «Քարահունջ» աստղադիտարան», - ասում է Հերունին՝ նշելով, որ երբ պեղումներ իրականացնողները բարձրացնում են նաև աստղադիտարանի անվան հարցը, օրենք են խախտում: «Անցած շաբաթ, երբ գնացինք աստղադիտարանի տարածք, ցուցանակի վրա գրված էր «Զորաց քարեր» արգելոց անունը և մի քանի անուններ, որոնցով կոչում են այդ տարածքը, բայց «Քարահունջ» աստղադիտարանի անվանումը ցուցանակի վրա բացակայում էր: Սա արվում է դիտավորյալ, որ ոչնչացվեն քարերը, իսկ ավելի գլոբալ՝ մեր հնագույն պատմությունը», - նշում է մեր զրուցակիցը:

Նախաձեռնության ներկայացուցիչը նշում է, որ իրենք առհասարակ դեմ են պեղումներին, որոնք սկսվել են դեռևս 2005 թվականին: «Պարբերաբար փորփրում էին քարերի շուրջը: Բայց անցած տարվա օգոստոսից 15 օրում սկսեցին ագրեսիվ աշխատանքներ, չգիտես թե ինչու, մեգալիթների տակ:

Քարերի տակը փորել էին, նրանք օդից կախված էին մնացել: Բայց չէ՞ որ ամեն քարն աստղադիտական գործիք է, այն չի կարելի տեղաշարժել, իրեն մի քիչ տեղաշարժես, այն արդեն չի լինի աստղադիտարան, հետագայում հնարավոր չի լինի ուսումնասիրություններ կատարել: Մեր կարծիքով՝ իրենք տանում են հենց դրան. կա օրենք, որ եթե հուշարձանի 70 տոկոսն այս կամ այն պատճառով ավերվում է, այն հանվում է հուշարձանների ցանկից: Քարերի ողջ երկայնքով բանվորները խրամատներ են փորել: Այնտեղ չեն աշխատում մասնագետներ: Խոսակցություն կար, որ պետք է լեհ մասնագետների հետ համագործակցեին, բայց իրենց հետ բացարձակ որևէ մեկը չի եղել, և պատշաճ աշխատանքներ չեն իրականացվել: Բանվորները բերել են վերամբարձ կռունկ, բեռնատարներ, ինչ-որ քարեր են տարել այնտեղից, քարերի վրա կան քլունգների տեղեր, դրանք վնասվել են», կարծում է Հերունին:

Ովքե՞ր ունեն հետաքրքրություններ

Նա ընդգծում է, որ այս պահին իրենք չեն քննարկում՝ Քարահունջը աստղադիտարա՞ն է, թե՞ ոչ, դա գիտական հարթակ է: «Փիլիպոսյանն ասում է, որ դա դամբարանադաշտ է, և այդտեղ ուրիշ ոչինչ չկա: Սակայն դրանք մեգալիթներից բավականին հեռու են, թող այնտեղ փորեին, ոչ ոք ձայն չէր հանի: Բայց եկել և միտումնավոր քարերի տակ են փորում, որպեսզի դրանք տեղաշարժեն և արժեզրկեն: Պնդում ենք՝ խախտվել են ՀՀ օրենքի մի շարք որոշումներ և հնագիտական եվրոպական կոնվենցիան, որը Հայաստանը վավերացրել է: Օրենքների խախտումները բազմաթիվ են, բոլորն առանձնացրել ենք և ներկայացրել կառավարությանը, բայց որևէ մեկին դա չի հետաքրքրում: Պետական գերատեսչությունները չեն արձագանքում, ասում են՝ ամեն ինչ նորմալ է: Մենք կարծում էինք, թե խնդիրը չի հասնում վարչապետին, խնդրի մասին տեղյակ չեն, բայց երբ օրերս ԱԺ-ում պատգամավոր Աննա Կոստանյանը խնդիրը բարձրացրեց, նախարար Սուրեն Պապիկյանի պատասխանից պարզ դարձավ, որ դա իրենց դիրքորոշումն է, և մենք մտել ենք մի շարք մարդկանց հետաքրքրությունների դաշտ», - ասում է Հերունին:

Այսօր «Փրկենք Քարահունջը» նախաձեռնության անդամները պահանջներ ունեն, այն է՝ դադարեցնել պեղումները, վերականգնել փոսերը, տարածքը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մեջ ընդգրկելու գործընթաց սկսել, բարելավել տարածքը և փոխանցել հաջորդ սերունդներին: «Հետագայում կլինեն ժամանակակից գործիքներ, ռադարներ, որոնցով ուսումնասիրություններ կկատարվեն: Այդ ժամանակ նոր կարելի է խոսել պեղումների մասին», եզրափակում է Նանա Հերունին:

2-3 տոննայանոց քարն ինչպե՞ս պետք է բարձրացնեն

«Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի՝ «Զորաց քարեր» բնակատեղի» պատմամշակութային արգելոցի մասնաճյուղի վարիչ Աշոտ Ավագյանը «Փաստի» հետ զրույցում հակադարձում է նախաձեռնության անդամներին՝ անդրադառնալով նրան, որ պեղումների տարածքում տեխնիկա է աշխատում: «Երեք մետր խորությամբ դամբարանից 2-3 տոննայանոց քարն ինչպե՞ս պետք է բարձրացնեն: Մեղադրողները, եթե կարող են գալ, աչքերով նայել, մտասևեռվել ու բարձրացնել քարը և տեղափոխել, այս տարի, կարծում եմ, կարելի է իրենց կանչել, այդպես անեն», - ասում է Ավագյանը:

Խոսելով պեղումների անօրինական լինելու մասին՝ նա ներկայացնում է պեղումներ իրականացնելու համար անհրաժեշտ թույլտվության ստացման կարգը: «Ենթադրենք՝ հոկտեմբեր-նոյեմբերին տարբեր հնագիտական արշավախմբեր հնագիտության ինստիտուտին, գիտական կոմիտեին ներկայացնում են իրենց հաջորդ տարվա աշխատանքային ծրագիրը կամ առաջարկությունը: Սա քննարկվում է և որոշում կայացվում, որ պետք է պեղումներ տեղի ունենան: Այնուհետև ուղարկվում է մշակույթի նախարարությանը, այնտեղ տալիս են թույլտվություն, որը կոչվում է «բաց թերթիկ», որտեղ նշվում է արշավախմբի ղեկավարի անուն- ազգանունը և պեղումների ժամանակաշրջանը: Ըստ դրա՝ նա նաև բյուջե է ներկայացնում գիտական կոմիտե: Նա սկսում է պեղումները կոնկրետ տարածքում: Ինձ ցույց է տալիս իր բաց թերթիկը, որի պարագայում իրավունք չունեմ իրեն խոչընդոտելու, հակառակը՝ մեր կազմակերպությունը մեզ հորդորում է՝ ինչով հնարավոր է օգնել մարդկանց, քանի որ նրանք գիտական աշխատանք են տանում», - նշում է մասնաճյուղի վարիչը:

Արգելոցի, մասնավորապես աստղադիտարանի տարածքից քարերի անհետացման մասին «մեղադրանքն» Ավագյանը ծիծաղելի է համարում: «Աստղադիտարանի տարածքից քարերի անհետանալու մասին չգիտեմ, մտածում եմ՝ եթե իրենք գիտեն, ուրեմն իրենք էլ պետք է տարած լինեն, եթե իրականում այդպիսի բան կա», - ասում է մեր զրուցակիցը: Նախաձեռնության անդամները մեղադրանքներ են հնչեցնում, որ աստղադիտարանի տարածք վերջին այցելության ժամանակ պարզել են, որ ցուցանակից հանվել է Հերունու անունը, իսկ «Քարահունջի» աստղադիտարան լինելու մասին գրառում չկա: Ավագյանը նշում է. «Ցուցանակը, եթե չեմ սխալվում, արվել է մշակույթի նախարարության պատվերով: Կա կազմակերպություն, որը զբաղվում է հուշարձանների մոտ տեղադրվող ցուցանակներով, բայց տեքստերը տրամադրում են համապատասխան գերատեսչությունները», - եզրափակում է Ավագյանը:

Մեր նպատակը Պարիս Հերունու կարծիքի դեմ աշխատելը չէ

«Զորաց քարերում» պեղումներ իրականացնող արշավախմբի ղեկավար Աշոտ Փիլիպոսյանը «Փաստի» հետ զրույցում ասում է, որ հինգ տարի է՝ պատշաճ մակարդակով կատարում է իր աշխատանքը, պեղումներ է կատարում «Զորաց քարերում» և ունի որոշակի նյութ, որը որոշակի տեղեկատվություն է տալիս:

«Ունեմ «բաց թերթիկ», որը տրված է միջգերատեսչական հնագիտական հանձնաժողովի կողմից: «Բաց թերթիկը» կա, աշխատանքները կատարվում են դրա և գիտական հայտի հիման վրա, ի՞նչ անօրինական գործողությունների մասին է խոսքը: Քարերը չեն վնասվել, դրանք հնարավոր չէ տեղաշարժել, որովհետև դրանցից յուրաքանչյուրը 3-5 տոննա քաշ ունի:

Քարերի տակ խրամատներ չեն փորվել: Մարդիկ մասնագիտական առումով անտեղյակ են կատարվող աշխատանքներից, դրա համար էլ այդպես են պատկերացնում: Պարզապես հուշարձանի արևել յան հատվածով՝ հրվանդանի ամբողջ երկայնքով՝ հարավից հյուսիս, պաշտպանական պարիսպ է, և դրա մոտ ուղղահայաց դիրքով դրված են քարերը: Այդ պարսպի, որը ոչ ոք չէր ուզում ընդունել որպես պարիսպ, մի փոքրիկ հատված բացել ենք, փորձում ենք այն ներկայացնել հանրությանը, ընդ որում՝ պարսպի մեջ դամբարան կա, որը ժամանակ է ցույց տալիս:

Այսինքն՝ այն, ինչի մասին խոսում ենք, կոնկրետ փաստ ունի, թվագրում, ժամանակ և ուղղվածություն: Դրանք վերացական արտահայտություններ չեն: Մեր նպատակը երջանկահիշատակ Պարիս Հերունու կարծիքի դեմ աշխատելը չէ, այլ՝ հուշարձանն ուսումնասիրելը: Դա Հայաստանի հարավային շրջանում մեգալիթյան եզակի հուշարձաններից մեկն է, որն ունի և՛ բնակատեղի, և՛ դամբարանադաշտ, որոնք առայսօր մասնագիտական առումով ուսումնասիրված չեն, ինչը մենք անում ենք», ասում է պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Փիլիպոսյանը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Փաշինյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Վլադիմիր Պուտինին МИР քարտերի սպասարկման դադարեցում․ IDBank Փաշինյանը ռուսի անունն ա տալիս, որ ռուսն էլ ա հարձակվելու․ ոսկեպարցի Ողբերգական դեպք՝ Սյունիքում․ ՇՊ մեքենայում մահացել է միջնակարգ դպրոցի զինղեկը ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը ժամանեց Երևան Շինարարը կտուգանվիՆպատակ ունեն ուշադրությունը շեղել նման բաների վրա. «Փաստ»Սերժ Սարգսյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Վլադիմիր Պուտինին ՀՀ-ի համար ըմբռնելի է էքսկլավ, անկլավների հարցն ավելի ուշ դիտարկելու մոտեցումը․ փոխվարչապետի գրասենյակ Նոր մանրամասներ՝ Սյունիքում տեղի ունեցած ողբերգությունից Շաբաթավերջին պատերա՞զմ կսկսվի․ Զախարովան արձագանքել է Փաշինյանին«Ելույթներ կան, որոնք տոն են, ու հենց դրանք են մասնագիտական կյանքդ հաջողված դարձնում». «Փաստ»Փաշինյանական քաղցր ու մահաբեր ստեր Հիմա, առավել քան երբևէ, մեզանից պահանջվում է պայքարելու կամք, իմաստություն, միասնականություն Պետությունից մինչև ինքնապաշտպանական ջոկատներ․ սա պետությունը միտումնավոր քանդելու գործունեություն է. Վահե Հովհաննիսյան Երկրի մեծ մասը հանձնած թիվ մեկ պատասխանատուն Նոյեմբերյանի մի քանի խեղճ ու կրակ գյուղացու հավաքել ու համոզում է, որ պետք է ձեր հողերն էլ տանք թշնամուն. ԶաքարյանԴավիթ Կարապետյանը երդմամբ ստանձնեց պատգամավորական մանդատը Սին կմեկնի Ֆրանսիա՝ բանակցելու Մակրոնի հետ «Հատիս հրաբուխ» երկրաբանական հուշարձանն անձնագիր կունենա. համայնքային սեփականություն հանդիսացող հողերը կընդունվեն որպես նվիրատվություն Հայաստանի Հանրապետությանը. «Փաստ»Շաբաթվա վերջում պատերազմ կլինի, եթե ոչինչ չանենք. ՓաշինյանՀարավից հզոր ցիկլոն է ներթափանցում. սպասվում են ձյան առատ տեղումներ Գործող իշխանությունները պետք է ճամպրուկները կապեն և հեռանան. Արշակ Կարապետյան «Կառավարության յուրաքանչյուր որոշում կարծես ուղղված լինի ինչ-որ մեկի գրպանը լցնելուն, ոչ թե հանրային խնդիր լուծելուն». «Փաստ»Զույգ համարի շենքերի ջրամատակարարումը դադարեցվել է Բայրամովը Բոնոյին է ներկայացրել Բաքվի «ակնկալիքները Հայաստանից»Ո՞րն է «դարակազմիկ» նախագծի առանցքային նպատակը. «Փաստ»Հանրապետության տարբեր շրջաններում ձյուն է տեղում․ իրավիճակը՝ ավտոճանապարհներին Նիկոլ Փաշինյանը տեսանյութ է հրապարակել Ոսկեպարի բնակիչների հետ հանդիպումից Բախվել են «Opel»-ն ու «06»-ը․ ավտոմեքենայում հայտնաբերել են ընտանիքի անդամների մոխրացած 4 մարմին․ կա վիրավոր «Արևմուտքի հետ հույս կապելու կամ աշխարհաքաղաքական վեկտորի փոփոխություն անելու որոշումն ադեկվատ չէ». «Փաստ»Ի՞նչ փոխարժեքներ են սահմանվել այսօր Անընդհատ ասում է՝ տանք-տանք. ինչի՞ դիմաց ես տալիս, երբ Բաքվում հայտարարում են՝ «Էրիվան», «մենք չենք կանգնելու» ․ «Հայաքվե» նախաձեռնության անդամ Տավուշից հետո սկսվելու է պետության մասնատման նոր փուլ. Հրայր Կամենդատյան Թևերի տակ դրված եվրա... բարձ. «Փաստ»Բնակիչների հետ հանդիպում, որպես այդպիսին, չի եղել. ի՞նչ են ասել Փաշինյանին Նոյեմբերյանում. «Փաստ»Իբր փողի խնդիր չկա, բայց գնում են թե՛ գների, թե՛ հարկերի դրույքաչափի բարձրացման ճանապարհով. «Փաստ»Ռուսական և ամերիկյան քաղաքական շրջանակները՝ «Միասնություն» շարժման հավաքին. «Փաստ»Որևէ պաշտոնյա իրավասու չէ միանձնյա որոշել, թե որն է ՀՀ տարածքը. ի՞նչ էր անում «Հայաքվեն» վտանգված գյուղերում. «Փաստ»Ձյան առատ տեղումներն ու բուքը վերադառնում են․ եղանակն՝ առաջիկա օրերին Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լինի 33-ամյա վարորդը «ՎԱԶ 2107»-ով, մի քանի պտույտ շրջվելով, բախվել է քարերին․ կա վիրավոր Մենք զենք ենք վերցնելու՝ կամ կապրենք, կամ կմեռնենք․ Ոսկեպարի բնակիչ Վթարային աշխատանքներով պայմանավորված ջուր չի լինելու Գյուղապետը եկավ արյան մեջ կորած, ասաց՝ «շտապ օգնություն կանչեք, գյուղում վիճակը վատ է. Վարդաձորի վերջին օրը… Սփյուռքը պետք է վերակազմակերպվի. Արամ Ա ՆԱՏՕ-ի և Ադրբեջանի միջև քաղաքական առևտուրը նոր փուլ է մտնում. զոհասեղանին Հայաստանն է Շրջաններում ձյուն է տեղում, ճանապարհները աղ-ավազով մշակում են Կազանում հայտնաբերվել է սալմոնելոզով վարակման զանգվածային դեպք Տավուշում հավաքել են տվել Փաշինյանի հետ հանդիպման եկածների հեռախոսներն ու որոշ իրեր․ հանդիպումը թեժ է անցել Հայկական մոտ 600 բեռնատար սպասում է Վերին Լարսով անցնելուն․ «Սպուտնիկ Արմենիա»