Մի «բո­լո­լա­յի» պատ­մու­թյուն.զու­գա­հեռ իրա­կա­նու­թյուն­ներն ու ըն­կա­լում­նե­րի ծայ­րա­հե­ղա­կա­նու­թյու­նը

Երբեմն պակաս կարևոր չէ հասկանալ ՀՀում տեղի ունեցած քաղաքական գործընթացների պատճառներն ու ակունքները, որպեսզի հնարավոր լինի հասկանալ այսօրվա իրավիճակն ու խուսափել հետագա խնդիրներից:

2008-ից որոշ ժամանակ անց տարբեր ոլորտներում ի հայտ եկան և՛ պրոֆեսիոնալիզմի որոշակի պակաս, և՛ վստահության պակաս, միևնույն ժամանակ՝ և՛ կենտրոնացված կառավարման ձգտում:

Դրա արդյունքում առաջացան քաղաքական փաստացի մենաշնորհ ու որոշակի հովանավորչություն, իսկ սրանց օբյեկտիվորեն հետևեցին անարդարության զգացման աճը, տնտեսության աճի դանդաղումը (որին նպաստեց նաև համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը) և աղքատության կրճատման տեմպերի նվազումը (ի դեպ, հանուն արդարության արձանագրենք, որ այս կարգի ընթացքից ապահովագրված չէ աշխարհի ոչ մի երկիր):

Վերջիններիս հետևանքով էլ հասարակության որոշակի փոքր հատվածի մոտ առաջացավ հուսալ քություն, արտագաղթի ձգտում և իշխանությանը մերժելու ցանկություն:

Բայց արդյո՞ք իրականում հասարակության մեջ արդեն այդքան մեծ, հիմնավորված, փաստարկված, խորը, անհուսալի, արմատական, գաղափարական ու համատարած էր ակնհայտ դժգոհությունը, զայրույթը և իշխանությանը մերժելու մարմաջը, որ այն վերածվեր համաժողովրդական խոր ատելության ալիքի:

Այս հարցն իրականում այնքան էլ միանշանակ չէ:

Ակնհայտ է, որ իրականում կային խնդիրներ, կային մեծ ու փոքր պաշտոնյաներ, որոնք հանրային ընկալման մեջ, իրենց պրոֆեսիոնալ հատկանիշներով, բայց և պետական պաշտոնյային անհարիր վարքագծով միգուցե իրոք չէին համապատասխանում իրենց կարգավիճակին:

Սակայն դրան զուգահեռ, ընդհանուր առմամբ և ըստ էության երկրում առկա էին անվտանգության երաշխավորված համակարգ, դանդաղ, բայց արդեն աճող տնտեսություն, որոշակի կայունություն, որը վերջին մի քանի տարիներին, ցավոք, վերածվում էր ճահճի:

Հիմա կարճ փորձենք հասկանալ, թե ի՞նչ տեղի ուենցավ այդ ընթացքում:

Իրականում իշխանությանը մերժելու հասարակության մի փոքր հատվածի առկա ցանկությունը տասնապատկվեց և հարյուրապատկվեց` 2010-2011թթ. սկսված` համակարգված, երկարատև և «արդյունավետ» ապատեղեկատվական արշավներով:

Դրանք կազմակերպվում և իրականացվում էին նախկինում իրենց արժանի գնահատականը չստացած և չպատժված քաղաքական ուժի մնացորդների, դրանց գաղափարակից մերձավոր կառույցների և մարդկանց (որոշ մասը հարմարավետորեն տեղավորված էր հենց իշխանական «տիրույթում»), ինչպես նաև երկար տարիներ նրանց աջակցող՝ օտարերկրյա ֆինանսավորմամբ Հայաստանում գործող միավորների կողմից:

Կիրառված գործիքակազմն ու տեխնոլոգիաները արտաքուստ պարզունակ էին, բայց կաթիլ առ կաթիլ հասարակության մեջ ներարկվում էին թույնի, չարության, ատելության չափաբաժինները (ի դեպ, այդ ձեռագիրը, ցավոք, այսօր ևս կիրառվում է, ընդ որում՝ ոչ միայն իշխանության հետ սերտ շաղկապված նույն ուժերի, այլ նաև իշխանության կողմից):

Նրանց հիմնական գործառույթն էր` իշխանության իրական սխալներն ու թերությունները ներկայացնելուն զուգահեռ, ստերով, կեղծ, հնարովի պատմություններով ու մեղադրանքներով սևացնել, մրոտել, հեղինակազրկել և արժեզրկել իշխանության, պետության և ազգային արժեքների հետ ուղղակի կամ անուղղակի առնչվող ամեն ինչ և բոլորին` առանց խտրականության:

Կրկին փաստենք, որ կային նաև իրական սխալներն ու բացթողումները, շատ լուրջ խնդիրներ, այդ թվում՝ իրականությունից իսպառ կտրվելու գործոնը, որոնցից օգտվելով էլ սկսվեց այս ամբողջ գործընթացը:

Խնդիրներից առանձնացնենք մի քանիսը. իշխող կուսակցությունը սկսեց անսահմանափակ մեծանալ, ուռճանալ և շրջապատեց իրեն պատեհապաշտներով, պաշտոնամոլներով, մականունավորներով, օդիոզ գործարարներով, գոյություն չունեցող և հեղինակազրկված կուսակցությունների ներկայացուցիչներով. այնքան, որ կուսակցությունում և ԱԺ ՀՀԿ խմբակցությունում ազգային պահպանողական գաղափարախոսության կրողներն ու կողմնակիցները փոքրամասնություն դարձան:

Անպատժելիության մթնոլորտը, իրականությանը «կաբինետների» պատուհանից նայելու «կարգավիճակը» իշխանությանը զգալիորեն հեռացրեցին նույն իրականությունից ու հասարակությունից:

Սակայն հազիվ թե այդ ամենը կարող էր հանգեցնել այդչափ համատարած ատելության և անհանդուրժողականության, ինչի հետևանքների ականատեսը դարձանք:

Պատճառները շատ ավելի խորքային են:

Իշխանությանը և նրա ներկայացուցիչներին մեղսագրվում էին ոչ միայն վերը նշված իրական, այլ նաև գերազանցապես «առասպելական» մեղքեր ու բացթողումներ: Առասպելական, քանզի գոնե անցած մեկ տարում դրանց մի քանի տոկոսն անգամ ի ցույց չեն դրվել, ի հայտ չեն եկել:

Այդ «առասպելական» մեղքերի ու բացթողումների մեղսագրմամբ հաջողվեց հասարակության ընդհանրական կարծիքը լրջորեն շեղել իրականությունից և գործնականում անհաղորդ դարձնել անցյալի և ներկայի իրողություններին:

Հետևանքն այն էր, որ անցյալի և ներկայի իրողություններն ու դրանց վերաբերյալ ձևավորված հասարակական ընդհանրական կարծիքը աղճատվեցին, հեռացան իրարից, որոշ մասով նույնիսկ հատման կետեր չունեցան:

Հասարակության լայն շերտերը իրենց կարծիքի մեջ սկսեցին ապրել ոչ թե իրական, այլ հիմնականում զուգահեռ իրականության մեջ (ինչպես և, ի դեպ, թե՛ նախորդ, թե՛ ներկա իշխանությունները): Արդյունքում ունեցանք հասարակական ընկալումների ծայրահեղացվածություն՝ իր բոլոր հետևանքներով հանդերձ, ինչն, ի դեպ, շարունակվում է այսօր:

ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ