Գազի գնագոյացման մեխանիզմները ներքին շուկայում շարունակում են մնալ խնդրահարույց
МЕЖДУНАРОДНОЕeadaily.com-ը «Գազային հարց. Երևանը խնդրում է «Գազպրոմին»՝ «չջարդել» հայկական տնտեսությունը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ ռուսական «Գազպրոմի» հայկական դուստր ձեռնարկությունը ՝ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերությունը, այլևս ի վիճակի չէ իր ներքին ռեսուրսների հաշվին փոխհատուցել գազի գնի բարձրացումը 15 դոլարով, ինչը տեղի է ունեցել 2019 թվականի սկզբին:
Այս հայտարարությունն արվել է անցած շաբաթվա վերջին՝ Հայաստանի հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի (ՀԾԿՀ) ղեկավար Գարեգին Բաղրամյանի կողմից՝ որպես պատասխան լրատվամիջոցներից մեկի թղթակցի այն հարցին, թե արդյոք «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն ներքին սակագների բարձրացման հայտ կներկայացնի՞: 2019 թվականի սկզբին Հայաստան մատակարարվող ռուսական գազի գինը սահմանին աճել է 15 դոլարով և կազմել 165 դոլար 1000 խորանարդ մետրի համար:
Այնուամենայնիվ, դա չի ազդել վերջնական սպառողների վրա, քանի որ որոշվել է «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության շահույթի և ծախսերի նվազեցման միջոցով փոխհատուցել գնի բարձրացումը: Ներկայումս հայ սպառողները վճարում են 139 դրամ մեկ խորանարդ մետրի դիմաց, կամ մոտ 290 դոլար 1000 խմ դիմաց, ինչը 125 դոլարով ավելին է, քան գինը սահմանին:
Արդյունքում սահմանին գազի գնի 10 տոկոս բարձրացման փոխհատուցման պատճառով «Գազպրոմ Արմենիայի» շահույթը նվազել է: Փորձագետները կանխատեսել են նաև ընկերության ներդրումների կրճատում:
Պարզ է, որ որոշումը եղել է ժամանակավոր, և ներքին սակագինը չի կարող երկար ժամանակ մնալ անփոփոխ: Սպասումները, կարծես թե, իրականություն են դառնում: Մեկ տարի անց Հայաստանը գտնվում է գազի սակագնի բարձրացման եզրին: Եթե թանկացումը լինի չափազանց նշանակալից, ապա Հայաստանի էներգետիկ ոլորտը և տնտեսությունը սթրես կապրեն:
Հայտնի չէ, թե ի վերջո որքանով է բարձրացվելու սակագինը և ինչպես է կառավարությունը մտադիր մեղմել սպասվող բացասական հետևանքները:
Հայաստանի ֆինանսների նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանը հայտարարել է, որ կառավարությունը չունի գազի սակագնի սուբսիդավորման հատուկ ծրագիր, բայց անհրաժեշտության դեպքում կարող են օգտագործել որոշակի ֆինանսական գործիքներ:
ՀԾԿՀ ղեկավար Բաղրամյանը հայտարարել է, որ «Գազպրոմ Արմենիան» այլևս չի փոխհատուցում գազի գնի 15 դոլարի բարձրացումը և ցանկանում է այն ավելացնել ևս 15 դոլարով, այսինքն՝ խոսքը ներկայիս սակագինը մոտ 30 դոլարով բարձրացնելու մասին է։
Ըստ նրա, «Ռուսաստանի հետ բանակցությունները շարունակվում են, սակայն առայժմ հայտ չի ներկայացվել»: Ըստ որոշ լրատվամիջոցների աղբյուրների, ընկերությունում լուրեր են պտտվում, որ ապրիլի 1-ից գազը կթանկանա 11 դրամով, իսկ աշխատողները կկրճատվեն 25 տոկոսով:
Համաձայն Հայաստանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության կայքի, «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն հանրապետության ամենամեծ գործատուն է և ունի ավելի քան 7000 աշխատող:
Գարեգին Բաղրամյանը պարզաբանել է, որ չպետք է ակնկալել սակագնի բարձրացում հենց 30 դոլարով, չնայած դա ընկերության ցանկությունն է. միաժամանակ 2020 թվականին կքննարկվի ընկերության օպտիմալացման հարցը, հնարավոր ծախսերի իջեցումը և 500 միլիոն դոլարի երկարաժամկետ ներդրումային պլանը:
Այս ամենը քննարկվում է համալիր: Ըստ նրա, բանակցությունները կավարտվեն մինչև ապրիլի 1-ը, բայց կա ստորագրված փաստաթուղթ, համաձայն որի, «Գազպրոմը» կշարունակի գազ մատակարարել Հայաստանին 2020 թվականի պայմաններով: Գազի սակագնի ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա մեծ է, քանի որ երկրի էներգետիկ ոլորտում կապույտ վառելիքի տեսակարար կշիռը էական է:
Պատահական չէ, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մի քանի անգամ կրկնել է, որ Հայաստանի համար ռուսական գազի գինը չպետք է խաթարի երկրի տնտեսությունը: Չնայած փորձագետներն ու համապատասխան պաշտոնյաները չեն շտապում գնահատել գազի սակագնի բարձրացման բացասական ազդեցությունը, բայց նրանք համաձայն են, որ դա մարտահրավեր է Հայաստանի տնտեսության համար:
Գազի սակագնի բարձրացումը շղթայական կերպով կարող է հանգեցնել էլեկտրաէներգիայի սակագնի աճի: Մարդկանց հիշողության մեջ թարմ են 2015 թվականի ամռանը էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման դեմ բողոքները և մայրաքաղաքի կենտրոնական փողոցների արգելափակումները:
Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Հակոբ Վարդանյանը ևս նշել է, որ գազի գնի բարձրացումը կարող է հանգեցնել էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման, քանի որ ջերմաէլեկտրակայանների մասնաբաժինը, որոնք էներգիա են ստանում գազից, կազմում է ամբողջ արտադրվող էլեկտրաէներգիայի 30-35% -ը:
Ըստ նրա, ամբողջ հարցն այն է, թե որքանով կավելանա սակագինը, և եթե այն լինի ոչ նշանակալի, ապա էներգետիկ համակարգի ճկունության շնորհիվ հնարավոր է կարելի լինի խուսափել էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացումից: Հայ իրականության մեջ գազի սակագնի հարցում շարունակում է խնդրահարույց մնալ «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության գնագոյացման մեխանիզմը։
Այդ հարցն ամեն անգամ հայտնվում է հանրային քննարկումների էպիկենտրոնում, երբ խոսվում է գազի թանկացման մասին:
Հենց «գազային թեմայի» այդ տեսանկյանն է ուշադրություն դարձրել ՄԱԿ-ի էներգետիկ հարցերով փորձագետ Արա Մարջանյանը:
Ըստ նրա, «գազի գնագոյացման մեխանիզմները ներքին շուկայում շարունակում են մնալ խնդրահարույց, դրանք թափանցիկ չեն, և տարիներ շարունակ ներքին սակագինը սահմանի գնից գրեթե կրկնակի ավելի է, հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը պետք է զբաղվի այդ խնդրով և հնարավորինս թափանցիկ և հասկանալի դարձնի այդ մեխանիզմները, որպեսզի կասկած չլինի արդար գնագոյացման վերաբերյալ»։
Մարջանյանը նաև նշել է, թե չպետք է մոռանալ, որ «գազը ոչ միայն էներգիա է, այլ նաև աշխարհաքաղաքական իրականություն, և շատ կարևոր է հասկանալ, թե ինչ գործոններով է պայմանավորված Հայաստանում գազի սակագինը, բացի դա, պետք է հստակություն և հաստատուն իրավիճակ գալիք տարիների համար»:
ՀԾԿՀ-ի ղեկավար Բաղրամյանը համաձայն է Մարջանյանի հետ և նշել է, որ այդ հարցով բանակցություններ են ընթանում ռուսական կողմի հետ:
Ըստ նրա, «բանակցությունները հանգեցրել են նրան, որ առաջիկա 10 տարիների ընթացքում գազի գինը սահմանելու հստակ մեխանիզմներ պետք է լինեն»: