Պատերազմներում տնտեսական դիմագրավման ու հաղթանակների ապահովման հավաքական լուծումը սոցիալական պետության մոդելն է
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԹշնամիների երկար նախապատրաստած և 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին սանձազերծած պատերազմը ևս հաղթելու ենք ռազմի դաշտում:
Այս պատերազմները և դրանց իրական հավանականությունը առաջ են բերումնաև նոր մարտահրավերներ տնտեսական դաշտում, որոնց ևս պարտադրված ենք դիմակայել հիմա և երկարաժամկետում: Սա առավել իրական է դարձել վերջին 3-4 տարիներին՝ մեր թշնամի հարևանների կողմից սանձազերծված պատերազմների հետևանքով:
Փաստէ՝Հայաստանի և Արցախի Հանրապետություններիպարագայում զիջումների գնով, հեշտ և պարզունակսոցիալ-տնտեսականզարգացման ճանապարհչկա:
Հայկական երկու հանրապետությունների սոցիալ-տնտեսական զարգացման մոդելի հիմքը պետք է հանդիսանա Հայ մարդու հավաքական անվտանգությունը: Այս հիմնադրույթըպետք է ունենա ոչ միայն իրավական և քաղաքական ամրագրումներ, այլ նաև պետք է դառնա երկարաժամկետ ռազմավարություն: Եվ պետք է շարունակաբարկյանքի կոչվիօրվա իշխանությունների կողմիցհետևողական քայլերով՝ ծրագրային չափելի թիրախներով ու համարժեք արդյունքներով:
Մասնավորապես, պետությունն իր ինստիտուտներով և ողջ ներուժով պետք է դառնա այս մոդելի շարժիչ ուժը, իսկ գործող ցանկացած իշխանություն պետք է կրի իրենտրված ժամանակահատվածի համար նախանշված արդյունքների ապահովման ողջպատասխանատվությունը: Սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը վերաբերող չափելի խոստումները և դրանց համար լիարժեք պատասխանատվության ստանձնումը պետք է դառնան քաղաքական մշակույթի անբաժանելի բնութագիրը:
Այս պարագայում, որպես տնտեսության կենսունակության բարձրացման և պատերազմական իրավիճակներում կայուն դիմակայումն ապահովելու կարևոր սկզբունքներ՝ պետք է որդեգրվեն.
- տնտեսական ներքին ռեսուրսների առավելագույն ներառումը և դրան համարժեք՝ երկարաժամկետ զարգացման ծրագրերի իրագործումը,
- սոցիալական ներառականության հետևողական ընդլայնումը,
- «շատից շատ, քչից քիչ» սկզբունքովեկամուտների արդար բաշխումը և հանրային լիարժեք համերաշխության ապահովումը,
- Հայաստանի և Արցախի տնտեսական զարգացմանը աշխարհասփյուռ հայության, բարեկամ բազմաթիվ երկրների փոխշահավետ մասնակցության համար առաջնային հնարավորությունների ապահովումը:
Սա զարգացման երկարաժամկետ բանաձև է, որի գործադրման հետևողականությունը ենթակա չէ փոփոխման, քանի դեռ պահպանվում են աշխարհաքաղաքական այս իրական մարտահրավերները:
Այսբանաձևըհնարավորէկյանքիկոչելմիայնիրապեսսոցիալականպետությունկառուցելուճանապարհով: Ի դեպ, բազմաթիվ երկրներում այն արդեն վաղուց առկա, հաջողված այլընտրանք է չկարգավորվող ազատական տնտեսվարմանը և պետական սոցիալիզմին:
Այս ճանապարհը բացառում է տնտեսությանինքնանպատակ,բացառապեսշուկայական սկզբունքներով՝նեոլիբերալ մոտեցումները:Այննախևառաջպահանջումէ՝առկա ողջ ներուժի օգտագործմամբստացվողտնտեսական արդյունքներըպետք էդառնաննյութական հիմք հայ ժողովրդի անվտանգ, ազատ և բարեկեցիկ կյանքիհամար:
Միաժամանակ համոզվածենք՝հայկականերկուհանրապետություններնունենայսճանապարհովզարգանալուբավարարներուժ, որիմիզգալիմասըդեռևսիրացվածչէ, այդ թվում՝
- որպես տնտեսության լոկոմոտիվ և առաջնային բևեռ՝ ռազմական արդյունաբերության և ՏՏ ոլորտների փոխկապված զարգացման օբյեկտիվ հնարավորությունները,
- միջազգային չափանիշներին համապատասխան՝ հանքարդյունաբերության զարգացումը,
- բնակլիմայական և պատմա-մշակութային բավարար պայմանները՝ ինտենսիվ գյուղատնտեսության, օտարերկրյա զբոսաշրջության զարգացման համար,
- վերամշակող արդյունաբերության կայուն աճի առարկայական նախադրյալները,
- որակյալ աշխատանքային ռեսուրսներն ու գիտական մեծ ներուժը,
- հայկական սփյուռքի տնտեսական իրական ներուժը,
- ԵԱՏՄ անդամ երկրների, հատկապես Ռուսաստանի շուկաներ ազատ մուտքի հնարավորությունը, Իրանի հետ տնտեսական համագործակցության խորացման հեռանկարը, ինչպես նաև ԵՄ անդամ երկրների շուկաների հասանելիության որոշակի արտոնությունները, որոնք գործում են Հայաստանի համար:
Ամփոփելով. աշխարհաքաղաքական ներկա մարտահրավերների և հայ ժողովրդի համար դրա մարդակեր կոնկրետ դրսևորումների պայմաններում սոցիալական պետության իրական կառուցումը մեր գոյատևման միակ հնարավորությունն է: Այսպիսով արդարացված կլինի նաև պետության կարգավորիչ դերը: Լիարժեք կկատարվեն նաև պետության անունից քաղաքացիներին և ձեռնարկատերերին ուղղված պահանջները՝
- արժանապատիվ աշխատել և սեփական քրտինքով բարելավել իր և իր ընտանիքի կյանքի որակը,
- իրականացնել ներդրումներ, ստեղծել նոր աշխատատեղեր ու ամբողջական վճարել հարկերը,
- դրսևորել սոցիալական պատասխանատվություն և խուսափել շուկայում գերիշխող դիրքի չարաշահումներից,
- երկրի տնտեսական առավելագույն ներուժին համարժեք՝ զարգացնել ձեռնարկատիրությունն ու ստանալ արդարացի շահույթ և այլն:
Թադևոս Ավետիսյան
ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի
ծրագրերի համակարգող, տնտեսագետ