«Դեպի տոտալիտարիզմ ենք գնում. եթե ժողովուրդն իրավիճակը փոխելու կամք չունեցավ, մեր պետությունը կկորցնենք»․ «Փաստ»

23 Февраль, 2021 10:01

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Իրավական պետություն հասկացությունն այն է, երբ դատաիրավական համակարգն անկախ է գործում գործադիր իշխանությունից: Ցավոք, Հայաստանում այդպես էլ նման համակարգ չձևավորվեց: «Փաստի» հետ զրույցում ընդգծեց Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի նախագահ, իրավապաշտպան Ավետիք Իշխանյանը:

«Դե յուրե սահմանադրորեն անկախության երաշխիքներ ունեն դատարանները, ՄԻՊ ինստիտուտը և դատախազությունը: Ինչ վերաբերում է ոստիկանությանը, ԱԱԾին ու քննչական մարմիններին, դրանք կից են եղել իշխանություններին: Այդ համակարգը, մեծ հաշվով, ժառանգության մնաց ստի և կեղծիքի հեղափոխությունից հետո իշխանության եկած բռնապետիկին: Նախորդ իշխանությունները ևս այդ համակարգն իրենց էին ենթարկում, բայց ինչ-որ չափ կար, որ դրանից այն կողմ չէին անցնում: Այս նոր իշխանությունը՝ հանձին վարչապետի, այդ ամբողջ համակարգն օգտագործում է իր անձնական շահերի համար:

ՀՀ պատմության մեջ այդ կառույցների այսպիսի ցինիկ օգտագործում երբևէ չի եղել: Համենայն դեպս, նույն ԱԱԾ-ն ՀՀ ողջ պատմության մեջ, որպես կանոն, առնվազն բացահայտ չի խառնվել ՀՀ-ում ներքին քաղաքական խնդիրներին: Ես չեմ հիշում, որ ինչ-որ կոռուպցիայի և այլ դեպքերով ԱԱԾ-ն դիմակավորված մտներ, մարդկանց ահաբեկեր: ԱԱԾ-ի այսպիսի օգտագործումն ինձ հիշեցնում է 30-ական թվականները՝ Ստալինյան շրջանը, НКВД, Չեկայի շրջանը: Այսօրվա վարչապետի համար որևէ օրենք գոյություն չունի, իսկ հրամանները հլու-հնազանդ պետք է կատարել: Դա սկսվեց իշխանության գալուց հետո, երբ հարթակից բացահայտ հրահանգեց մարդկանց ասֆալտին փռել, իսկ ոստիկանությունը և ԱԱԾ-ն այդ հակաօրինական հրահանգը հլու-հնազանդ կատարեցին: Համոզված եմ՝ 2018 թվականից սկսած՝ նա կանչում է այդ կառույցների ղեկավարներին ու հրահանգում իրեն քննադատողների, ընդդիմադիրների նկատմամբ գործեր հարուցել»,-ընդգծեց իրավապաշտպանը՝ շեշտելով, որ այսօր մեզ մոտ հենց այս իրավիճակն է:

«Եվ ավելորդ է այս իրավիճակում խոսել ինչ-որ իրավունքի, միջազգային նորմերի ու իրավունքի խախտման մասին:Այսօր Հայաստանում գործում է մեկ հոգու կամքը: Միայն դատական համակարգի ոչ բոլոր, բայց առանձին դատավորներն են, որոնք չեն ենթարկվում նրա կամքին: Դատավորներ, որոնք և՛ դե յուրե են անկախ և՛, փաստորեն, նրանք պահպանում են իրենց մասնագիտական արժանապատվությունը՝ չենթարկվելով նրա հրահանգներին: Այս ամենից զատ՝ ինձ համար զարմանալի է նաև հետևյալը. երբեմն քաղհասարակության անդամներ կոչվող զանազան անհատներ մեղադրում են դատարաններին ընդդիմադիր գործիչների նկատմամբ կալանք չկիրառելու համար:

Զարմանալին այն է, որ ժամանակին այդ նույն մարդիկ քննադատում էին նախկին իշխանություններին, որ կալանքը որպես խափանման միջոց հաճախակի է գործածվում, իսկ այսօր քննադատում են դատարաններին, որ կալանք չեն տալիս, ու նրանց մեղադրում անկախ չլինելու մեջ: Հետաքրքրականն այն է, որ դատարանների անկախությունը չափվում է հենց նրանով, թե նրանք որքանով չեն ենթարկվում գործադիր իշխանությանը: Մեծ հաշվով, զարմանալի բաներ են կատարվում: Ես վստահ եմ, որ ցանկացած քաղաքական գործչի նկատմամբ հարուցված գործերը, ձերբակալությունները, կալանավորումներն ինքնուրույն որոշման արդյունք չեն, դրանք կատարվել են վարչապետի հրահանգով, և բոլորը քաղաքական հետապնդումներ են»,-ասաց Ա. Իշխանյանը՝ շեշտելով, որ այն իրավիճակը, որն ունենք այսօր, համեմատելու չէ նախկինում ունեցածի հետ:

«Եթե այն ժամանակ մենք, այսպես ասեմ, թույլ ավտորիտար տիպի պետության մեջ էինք ապրում, ապա այսօր գնում ենք դեպի տոտալիտարիզմ, դեպի ոստիկանական պետություն»,-ընդգծեց նա՝ մատնանշելով իրավիճակի վտանգների մասին: «Առաջին վտանգն այն է, որ Հայաստանը այնպիսի ռեսուրսներ չունի, որ բռնապետությունը, պայմանական ասած, «արդյունավետ լինի»:

Նույն Ադրբեջանում, արաբական որոշ երկրներում բռնապետական համակարգ է, բայց այդ բռնապետությունը պահպանվում է՝ իրենց բնական ռեսուրսների հաշվին: Երկրորդ՝ բռնապետությունները համաշխարհային պատմության մեջ եղել են նաև գաղափարախոսական՝ ազգայնական, սոցիալիստական և այլն: Ու այդ գաղափարախոսությունների շնորհիվ ասեմ, թե պատճառով, չնայած դաժանություններին, բռնապետական, բայց ուժեղ պետություն է ստեղծվել: Երրորդ տիպի բռնապետական պետություններն այնպիսին են, երբ որևէ այլ պետություն, իր շահերից ելնելով, աջակցում է և հովանավորում է այդ երկրի բռնապետին:

Նկարագրվածներից և ոչ մի մոդել չի համընկնում Հայաստանի այսօրվա իրավիճակի հետ: Սա բռնապետություն է՝ հանուն իշխանության պահպանման: Եթե շարունակվեց, և մեր ժողովուրդն իրավիճակը փոխելու կամք չունեցավ, մենք մեր պետությունը վերջնականապես կկորցնենք: Սա կբերի պետության անկմանը, որովհետև նրան ոչինչ չի հետաքրքրում՝ ո՛չ Հայաստանի սահմանները՝ Սյունիքը, մնացած վտանգավոր տեղերը, ո՛չ տնտեսությունը, ո՛չ կրթական համակարգը: Բացարձակապես ոչինչ չի հետաքրքրում, ինչը պետության փլուզմանն է բերելու»,-հավելեց Ա. Իշխանյանը:

Անդրադառնալով պատերազմից հետո ակնկալվող քրեական գործերի շարքին, նաև այն գործողություններին, որոնք պետք է հետևեին սկանդալային հայտարարություններին՝ իրավապաշտպանն ասաց. «Ինչպես նշեցի, Հայաստանն իրավական պետություն չէ, որովհետև եթե լիներ այդպիսին, և լինեին անկախ իրավապահ մարմիններ, վաղուց գործեր հարուցված կլինեին, ու վարչապետը կալանավորված կլիներ:Էլ չեմ ասում ժամանակին հայտարարված ծխախոտային մաքսանենգության գործը, որը քողարկվեց: Էլ չեմ ասում բացահայտ փաստերի, մասնավորապես նաև «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամից բյուջեին փող փոխանցելու ու զանազան կասկածելի գործարքների մասին: Էլ չեմ ասում պատերազմի ժամանակ տարբեր գեներալների, հրամանատարների, կամավորականների բավականին իրար մոտ պատմությունները: Բայց, ցավոք, այն մարմինները, որոնք այդ ամենով պետք է զբաղվեին, գործում են վարչապետին կից ու նրա ցուցումով: Որևէ մեկը, օրինակ՝ ՀՔԾ պետը կամ գլխավոր դատախազը կհամարձակվե՞ր արդյոք վարչապետի դեմ գործ հարուցել, իհարկե՝ ոչ: Ավելին ասեմ, եթե ընդհանուր նայենք, պետական ավանդույթներ ունեցող ցանկացած երկրում, անկախ քաղաքական ռեժիմից, այդպիսի պարտությունից հետո երկրի ղեկավարը կա՛մ ինքնասպանություն պետք է գործած լիներ, կա՛մ հրաժարական տված լիներ, կա՛մ էլ հեղաշրջման կամ ապստամբության միջոցով վաղուց պետք է հեռացած լիներ իշխանությունից:

Ավելին ասեմ՝ նույնիսկ պետական ավանդույթներ ունեցող ամենաբռնապետական երկրներում նման իրավիճակում կառավարության մեջ այլ մարդիկ վաղուց հեղաշրջում արած կլինեին՝ ամբողջ աշխարհով մեկ խայտառակ չլինելու համար: Ցավոք, մենք արժեքներ, պետականության զգացողություն չունեցող պետական չինովնիկներով լի կառույցներ ունենք: Որևէ արդարացում չունի նման գործելաոճը. եթե մարդը պետական ծառայող է, նա նաև պետական մտածողություն պետք է ունենա, ու չպետք է հլու-հնազանդ ծառայի պետությունը քայքայողին՝ որքան էլ նա իրեն վախեցնի, բարձր աշխատավարձ ու ծրարով պարգևավճար տա»: