Ռուսաստանը ԼՂ խնդրում ստվերային դեր է ստանձնել՝ զինելով երկու կողմերին. գերմանական Zenith

ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ 7 Մայիս, 2016 21:14

Լեռնային Ղարաբաղի համար Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջեւ հակամարտությունը Եվրոպայի ամենատեւական ռազմական հակամարտությունն է, որտեղ Ռուսաստանն ստվերային դեր է ստանձնել՝ զինելով երկու կողմերին: Այս մասին գրում է գերմանական Zenith-ը:

Ըստ պարբերականին, 1994-ին կնքված փխրուն հրադադարից հետո միջազգային միջնորդները ապարդյուն փորձել են գտնել այս խնդրի երկարաժամկետ կարգավորում:

Ի՞նչն է պատճառը, որ այս հակամարտության կարգավորումն այդքան բարդ է:

2014-ի ամռանը շփման գծում եղան 1994-ից՝ այսինքն ղարաբաղյան պատերազմի ավարտից հետո ամենալուրջ խախտումները: Այդ խախտումները շարունակվեցին մինչեւ 2015-ը, ընդ որում այնպիսի զինատեսակների գործածումով, որոնք մինչ այդ երկու կողմերն էլ չէին գործածել: Ռեգիոնալ փորձագետները նախազգուշացնում են, որ այս «սառեցված » հակամարտությունը ռազմական էսկաալացիայի վտանգ է պարունակում: Բռնությունները կարող են արագ դուրս գալ վերահսկողությունից ու վերածվել լայնածավալ ռազմական դիմակայության:

Լեռնային Ղարաբաղը համարվում է Հարավային Կովկասի առանցքային հակամարտությունը, որը նույնիսկ ավելի վտանգավոր է, քան Վրաստանի ու նրանից անջատված տարածաշրջանների՝ Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի միջեւ հակամարտությունը, չնայած դրանք 2008-ին հանգեցրեցին Ռուսաստանի ու Վրաստանի միջեւ հնգօրյա պատերազմի: Հոդվածագիր ու լրագրող Թոմաս դե Վաալը 2003-ին հրատարակեց «Սեւ պարտեզ» գիրքը, որը նվիրված է ղարաբաղյան համակարտությանը՝ այն նկարագրելով որպես ամենաանզիջում ու տեւական հակամարտություն Սեւ ու Կասպից ծովերի միջեւ ընկած ամբողջ տարածաշրջանում: Հենց այս հակամարտությունն է ստեղծում հիմնական խոչընդոտը տարածաշրջանային համագործակցության համար, որն ընդգրկում է երեք հարավկովկասյան պետություններն ու այն երկիրը, որին սովորաբար վերագրում են Եվրոպայի ու Ասիայի միջեւ ցամաքային կամուրջի գործառույթը:

Այս հակամարտության պատճառով Հայաստանի ու հարեւան Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջեւ փակված սահմանները բոլորովին չեն համապատասխանում այդ կամուրջի գործառույթին: Կասպից ու Սեւ ծովերի միջեւ իսկապես ձեւավորվել է միջանցք՝ Ադրբեջանի, Վրաստանի ու Թուրքիայի տարածքներով անցնող խողովակաշարերով ու երկաթգծային ու ճանապարհային նոր մայրուղիներով, բայց այդ ուղիները շրջանցում են Հայաստանը:

Ի տարբերություն Վրաստանի, որտեղ ԵՄ դիտորդական առաքելությունը տեղակայված է Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի վարչական սահմանների երկայնքով, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության շփման գծում գոյություն չունի նմանատիպ միջազգային մոնիտորինգային առաքելություն: Հազարավոր զինվորներ ու դիպուկահարներ կանգնած են դեմ հանդիման: Սահմանը ներկայացվում է որպես շփման գիծ, որտեղ շփումն առաջին հերթին զենքերին է վերաբերում:

Հայկական կողմը դժվար թե կարողանա խաղաղություն ակնկալել, երբ ներկայումս Բաքվում ռազմատենչ հայտարարություններ են հնչում եւ անվտանգության ոչ մի երաշխիք չի ստեղծվում Լեռնային Ղարաբաղի համար:

Ավտորիտար ռեժիմներ ունեցող երկրներում քաղաքացիական հասարակությունը, որպես կանոն քիչ հեղինակություն է վայելում, հատկապես առաջ է մղում հակամարտության հակառակ կողմի հետ երկխոսություն սկսելու գաղափարներ: Ադրբեջանում վերջին երկու տարում պետությունը կոշտացրել է իր հարաբերությունները քաղաքացիական հասարակության հետ: Բազմաթիվ իրավապաշտպաններ, լրագրողներ ու գիտականներ, որոնք Հայաստանի հետ երկխոսության կոչեր էին անում, ձերբակալվել ու բանտարկվել են:

Այս հակամարտությունը պետք է անպայման հայտնվի միջազգային քաղաքական օրակարգում: Եվրամիությունը առայսօր շատ զուսպ մոտեցում է ունեցել այս խնդրի նկատմամբ՝ միջնորդությունը թողնելով ԵԱՀԿ-ին ու Մինսկի խմբին: Լեռնային Ղարաբաղը պետք է հայտնվի միջազգային քաղաքականության ուշադրության կենտրոնում, ընդ որում այս խնդրի լուծման համար անհրաժեշտ է Ռուսաստանի աջակցությունը: Բայց այն մնացել է ստվերում Ուկրաինայի ճգնաժամի հետեւանքով: Ռուսաստանը այս հակամարտությունում ավելի շատ ստվերային դեր է ստանձնել՝ զինելով երկու կողմերին՝ չնայած անվտանգության ու քաղաքական ոլորտներում Հայաստանի հետ իր դաշնակցային հարաբերություններին:

Մեկ այլ արտաքին դերակատար՝ Թուրքիան, հետխորհրդային տարիներին ձգտում է ընդլայնել իր ազդեցությունը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի վրա: Քիչ հավանական է, որ Թուրքիան կկարողանա չեզոք միջնորդի դեր կատարել այս հակամարտությունում, քանի որ Ադրբեջանին համարում է «եղբայրական երկիր», մինչդեռ Հայաստանի ու Թուրքիայի հարաբերություններում պատմական խորը արմատներ ունեցող խնդիրներ կան: Անկարայի ու Երեւանի միջեւ դիվանագիտական հարաբերություններ սկսելու փորձը 2008-ին ձախողվեց ղարաբաղյան չկարգավորված խնդրի պատճառով: Փաստորեն այս հակամարտության բացասական հետեւանքները շատ ավելի հեռու են տարածվում, քան Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջեւ երկկողմ դիմակայությունը: