Իրենց համար՝ ռացիոնալ, պետության համար՝ վտանգավոր
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՀանրաքվեին ընդառաջ իշխանությունը ներկայացնում է կառավարության այս կամ այն արդյունքը, քարոզչության հիմքում դնում է կառավարության գործունեությունը և առաջնորդվում է խորհրդարանական ընտրությունների տրամաբանությամբ։ «Ոսկանապատ» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ Դավիթ Մաթևոսյանն այս առումով մի քանի խնդիր է դիտարկում.
«Իշխանությունը և, առհասարակ, քաղաքական գործիչները շատ լավ են հասկանում, թե ժողովուրդը կամ լայն հանրությունն ինչ ընկալումներ ունեն, որ խնդիրն են հասկանում, որը՝ ոչ, և ինչպես են կայացնում իրենց որոշումը հանրաքվեների ու ընտրությունների ժամանակ։ Նրանք հասկանում են, որ հանրության մեծամասնությունը պատկերացում չունի Սահմանադրական դատարանի գործառույթների մասին։
Նշվածը հասկանալով՝ պատշաճ մասնակցություն ապահովելու համար հարցը ձևավակերպում են բացառապես վստահության հանրաքվեի տրամաբանության մեջ։ Այսինքն, եթե կողմ ես հեղափոխությանը, ուրեմն պետք է գնաս և «այո» քվեարկես։
Մեծ հաշվով, ովքեր չեն հասկանում, թե ինչ է ՍԴ-ն, ինչու է այս ամենը տեղի ունենում, կարելի է մոտիվացնել միայն այսպիսի հարցադրումներով, և հենց այդ գործիքակազմն էլ օգտագործում են։ Սա հասկանալի, բայց միևնույն ժամանակ արդար մոտեցում չէ հանրության նկատմամբ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց վերլուծաբանը։
Դ. Մաթևոսյանը նկատում է՝ ցանկացած քաղաքական ուժ ու գործիչ իր ընկալումներում իրավիճակի որոշակի ախտորոշում ունի. «Այսինքն, ձևակերպված թշնամիներ, հակառակորդներ, մրցակիցներ, որոնց շուրջ են մոբիլիզացնում իրենց ընտրազանգվածին։ Օրինակ՝ նախկին իշխանությունների թշնամին սահմանից այնկողմ էր, անընդհատ շեշտվում էր Արցախյան հարցի մասին, որի շուրջ և մոբիլիզացնում էին ընտրազանգվածին։
Եթե դիտարկենք Ն. Փաշինյանի թիմի ինքնությունն ու ունեցած առաջնահերթությունները, ապա կտեսնենք, որ իրենք ողջ կյանքում պայքարել են նախկին իշխանության դեմ, ու իրենց ընտրողներին մոբիլիզացնելու տրամաբանությունն այդ առումով չի փոխվել։
Այսինքն, միշտ պետք է լինի որևէ հակառակորդ, որի շուրջ պետք է մոբիլիզացնել ընտրազանգվածին, այլ հարց է, թե ձևակերպված հակառակորդը որքանով է համապատասխանում երկրի շահերին։ Կարծում եմ՝ ակնհայտ է, որ նախկին իշխանությունների դեպքում հռչակված հակառակորդը շատ ավելի իրական էր, և շատ ավելի մեծ վնաս կարող էր հասցնել երկրին, քան ներկայում ձևակերպված «հակառակորդները»։ Այսօր ավելի շատ փորձ է արվում խաղալ մարդկանց դժգոհության և հիշողությունների վրա, ինչը պետության համար օգտակար չէ, բայց օգտակար է այն քաղաքական ուժի համար, որի տեսանկյունից այս գործիքին դիմելը ռացիոնալ է։ Այդուհանդերձ, այն, ինչ իրենց համար ռացիոնալ է, պետության համար կարող է ռացիոնալ չլինել»։
Խոսելով դեպքերի ու իրադարձությունների շարունակ հեղափոխական ընթացքի մասին՝ Դ. Մաթևոսյանն օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ գործոններ առանձնացրեց. «Մենք ապրում ենք մի հասարակության մեջ, որտեղ սոցիալական բևեռվածություն կա։ Եվ այս առումով դժվար է պատկերացնել, թե ո՞ր դեպքում այդ հասարակությունը համերաշխ կլինի։ Մենք ապրում ենք նաև սոցցանցերի տարածման մի ժամանակահատվածում, ինչը նպաստում է այդ դիսկուրսի տարածմանը։ Բայց կան նաև սուբյեկտիվ գործոններ։
Առհասարակ, ցանկացած իշխանություն հիմնվում է որոշակի գաղափարի վրա. նախկինները հիմնվում էին Արցախյան պատերազմի, այդ պատերազմում ունեցած հաջողությունների և դրանց պահպանման վրա։ Դա էր համարվում նրանց լեգիտիմության աղբյուրը, իսկ ներկաների համար լեգիտիմության միակ սյունը հեղափոխությունն է, որը հնարավորինս պետք է շարունակական լինի։
Այն պահին, երբ հեղափոխություն ասվածը մարդկանց աչքերում չընկալվի որպես արդար մի բան, և այն, որպես գաղափար, կորցնի իր լեգիտիմությունը, իշխանությունները շատ լուրջ խնդիր կունենան։ Սա է պատճառը, որ իրենք փորձում են իրացնել իրենց արած հեղափոխությունը՝ հնարավորինս շատ իշխանություն ձեռք բերելու համար։
Միգուցե այս հանգամանքն իրենց անձնական տեսանկյունից ևս ռացիոնալ է, բայց պետության համար կարող է վտանգավոր լինել, քանի որ այդ պարագայում հնարավոր է հարվածի տակ հայտնվեն այն պետական և ոչ պետական ինստիտուտները, որոնք ժողովրդավարական պայմաններում պետք է անկախ լինեն»։
Գործոնների մեջ դիտարկելով նաև իշխանության կողմից արդյունք ստեղծելու խնդիրը՝ վերլուծաբանը շեշտեց. «Այդ խնդիրն իհարկե կա, բայց եթե անգամ նրանք շատ լավ աշխատեին, ունենային ամենապատրաստված թիմը, ինչպես նաև հայեցակարգային ծրագրեր, միևնույն է, հանրության ակնկալիքները ներկա իշխանությունից այնքան մեծ են, որ դրանք ճգնաժամային վիճակի էին գալու։
Իհարկե, դրանից զատ կան նաև սուբյեկտիվ գործոններ։ Օրինակ՝ հստակ ծրագրային գործընթացի, երկարաժամկետ ծրագրերի փոխարեն շատ դեպքերում օրակարգային ու առաջնահերթ են դարձել ընթացիկ հարցերը։
Ընդհանուր առմամբ, բնականաբար, այսօր կան մարդիկ, որոնք մինչ այսօր էլ հավատում են այն ամենին, ինչը կգրվի Ն. Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջում։ Կան նաև մարդիկ, որոնք վերադարձել են նախկին վիճակին, կասկածներով են վերաբերվում։ Եվ կան մարդիկ, որոնք բացարձակապես ամեն ինչի դեմ են։ Խնդիրն այն է, թե ինչ համամասնության մեջ է այս ամենը, և առաջիկա հանրաքվեն շատ լավ հնարավորություն է նշվածը հասկանալու համար»։
Ամփոփելով՝ մեր զրուցակիցը հավալեց. «Ինչոր պահի, երբ հանրային աջակցությունը լինի այն սահմանին, որ այլևս հնարավոր չի լինի հենվել այդ աջակցության վրա, գործի են դրվելու վարչական և ուժային գործիքները։ Կարծում եմ՝ այս համատեքստում կարելի է դիտարկել ՍԴ-ի շուրջ տեղի ունեցողը։
Ինձ համար, որպես քաղաքագետի, ակնհայտ է, որ նպատակը մեկն է՝ սեփական վերահսկողության տակ վերցնել ՍԴ-ն ու ողջ դատական իշխանությունը։ Այսինքն, երբ չունես լայն աջակցություն, հնարավորինս պետք է հիմնվես վարչական և ուժային ապարատի վրա, պետք է ունենաս վերահսկելի դատական համակարգ, քանի որ քո իշխանության աղբյուրն այլևս չի կարող ժողովրդական աջակցությունը լինել։ Դրա համար հիմա այլ աղբյուրներ են փնտրում»։
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ